Büyük Temizlik, Büyük Tasfiye veya Büyük Terör (Rusça: Большая чистка, Bolşaya çistka), Sovyetler Birliği'nde 1936-1938 yılları arasında yapılan siyasi baskı kampanyasıdır.1 Komünist Parti ve devlet görevlileri arasında temizliğe yol açarken, Kızıl Ordu ile toprak sahiplerinin baskı altına alınmasına ayrıca geniş çapta polis araştırması, tutuklamalara ve keyfi infazlara yol açmıştır.2 Rus tarihçesinde en yoğun tasfiye harekâtıdır, 1937-1938 arası Yejovşçina (Rusça: Ежовщина; yani, "Yejov olayı" ya da "Yejov devri" olarak da çevirisi yapılmıştır), Sovyet gizli polisi NKVD'nin şefi Nikolay Yejov'un adından kaynaklanır. 600.000 ila 1.2 milyon kişinin hayatını kaybettiği tahmin edilmektedir.345
Bu kampanya ile Sağ Muhalefet ve Sol Muhalefet baskılanmış, iki muhalefet taraftarlarının mensuplarının birçoğu yargılanıp idam edilmiştir.
Tasviye hareketi Josef Stalin'in parti ve ulus üzerindeki gücünü sağlamlaştırma, Lev Troçki ve parti içindeki diğer siyasi rakiplerin etkisini ortadan kaldırmak için tasarlandı. Keyfi tutuklama, yargılama ve infaz süreçleri Ağustos 1936'dan Mart 1938'e kadar sürdü. 6
Vladimir Lenin'in 1924'te ölümünün ardından Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nde bir iktidar boşluğu oluştu. Lenin'in hükümetindeki çeşitli kişiler onun yerine geçmeye çalıştı. Partinin Genel Sekreterliğini yürüten Stalin, siyasi muhalifleri geride bırakacak ve nihayetinde 1928'de Komünist Partinin kontrolünü ele geçirecekti.7 Başlangıçta Stalin'in liderliği geniş ölçüde kabul edildi ve Tek ülkede sosyalizm doktrini parti politikası haline geldi. Fakat daha sonra, 1930'ların başlarında, Kolektivizasyon ve Birinci Beş Yıllık Plan'ın sınırlı başarısının ardından parti yetkilileri arasında Stalin'e karşı bir hoşnutsuzluk doğdu. Bu politika başarısızlıkları, Lev Troçki gibi Stalin'in rakiplerinin partiyi Stalin'in elinden alma çabalarına fırsat verdi. Dönemin popüler politikacılarından olan Sergey Kirov'un 1934 yılında bir suikast girişimiyle öldürülmesinin ardından geniş çapta bir soruşturma başlatıldı. 8 Bu soruşturma kapsamında tutuklanan kişiler itiraflarında Stalin'i de öldürme planları olduğunu söylediler. 9 Modern tarihçiler bu itirafların bir düzmece olduğu ve Stalin'e tasfiyelere başlaması için sebep sunduğu konusunda hemfikirlerdir.
1936 yılında Stalin'in paranoyası zirveye ulaştı. Olası Troçki'nin geri dönmesi, Avrupa'daki artan Faşizm tehlikesi10 onu bu tasfiyelere başlamaya iten nedenler arasındaydı. Tasfiyeler büyük ölçüde SSCB'nin gizli polisi olan NKVD tarafından yürütüldü. Tasfiyelerin ilk aşamasında Sovyet hükümetinin lider kadrosunu hedef alındı. Tasfiyeler Kızıl Ordu'nun komutanlığa kadar genişletildi. Bu durum yakında başlayacak olan II. Dünya Savaşı öncesinde Kızıl Ordu'ya ağır hasar vercekti 11 Tasfiyenin kapsamı genişlemeye başlayınca, sabotajcıların ve karşı-devrimcilerin her yerde var olma şüphesi sivil yaşamı da etkilemeye başladı. Tasfiye sırasında NKVD, siviller üzerindeki kontrolü sağlamlaştırmak için hapis, işkence, şiddetli sorgulama ve keyfi infazlardan geniş ölçüde yararlandı.
Ana Madde: Moskova Duruşmaları 1936 ve 1938 arasında, eski üst düzey Komünist Parti liderlerinin; faşist ve kapitalist güçlerle Stalin ve diğer Sovyet liderlerine suikast düzenlemek, Sovyetler Birliği'ni parçalamak ve kapitalizmi yeniden kurmak için komplo kurmakla suçlandıkları çok büyük üç duruşması yapıldı.
Parti içerisindeki bu temizlik bittikten sonra Kulaklar, Kızıl Ordu, kimi aydın ve yazarları da kapsayan bu geniş çaplı tasfiye hareketi, 1938 yılında Stalin'in "Sovyetler Birliği'nin iç düşmanlardan temizlendiğini" ilan etmesiyle son buldu. Tasviyeler sırasında NKVD şefliği yapan Nikolay Yejov yargılanıp idam edildi. Büyük Temizlik sona ermiş olmasına rağmen, güvensizlik ve polis devleti ortamı onlarca yıl sonra da devam etti. Tarihçiler, Büyük Temizlik sırasında ölü sayısının kabaca 600.000 ila 1.2 Milyon arası olduğunu tahmin ediyor.14
Orijinal kaynak: büyük temizlik. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Orlando Figes The Whisperers: Private Life in Stalin's Russia, 2007, ISBN 0312428030, pages 227-315. ↩
Lenin, Stalin, and Hitler: The Age of Social Catastrophe. By Robert Gellately. 2007. Knopf. 720 pages ISBN 1400040051 ↩
Communism: A History (Modern Library Chronicles) by Richard Pipes, pg 67 ↩
Life and Terror in Stalin's Russia: 1934–1941. – book reviews by Robert Conquest, 1996, National Review ↩
Soviet Repression Statistics: Some Comments by Michael Ellman, 2002 ↩
History & Facts {{!}} Britannica | erişimtarihi = 28 Mart 2022 | dil = İngilizce | çalışma = www.britannica.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190404152335/https://www.britannica.com/event/Great-Purge | arşivtarihi = 4 Nisan 2019}} ↩
Wilson Center | erişimtarihi = 28 Mart 2022 | dil = İngilizce | çalışma = www.wilsoncenter.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170705223047/https://www.wilsoncenter.org/publication/who-killed-kirov-the-crime-the-century | arşivtarihi = 5 Temmuz 2017}} ↩
University Press of Kansas Blog | erişimtarihi = 28 Mart 2022 | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170415080825/http://universitypressblog.dept.ku.edu/uncategorized/rethinking-stalins-purge-of-the-red-army-1937-38/ | arşivtarihi = 15 Nisan 2017}} ↩
Rogovin (1998), pp. 36–38 ↩
Tucker, Robert. "Block of Rights and Trotskyites." Report of Court Proceedings in the Case of the Anti-Soviet. pp. 667–68. ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page