Kahramanmaraş, halk arasındaki kısa adıyla Maraş (eskiden Germanikea - , Maraş), Türkiye'nin Akdeniz Bölgesinde bulunan bir il. Kurtuluş Savaşı'nda işgale direnişi nedeniyle TBMM tarafından 5 Nisan 1925'te şehre İstiklal Madalyası verilmiştir. Doğusunda Malatya ve Adıyaman, batısında Kayseri ve Adana, güneyinde Gaziantep ve Osmaniye, kuzeyinde Sivas illeri yer almaktadır. Maraş olan adı, 7 Şubat 1973'te Kahramanmaraş olarak değiştirilmiştir.
Geç Hitit şehri olan Gurgum’un bulunduğu yerde kurulmuştur. Sistematik bir kazı yapılmamış olmasına rağmen birçok Hitit anıtı bulunmuştur.1
Osmanlı seyyahı Evliya Çelebi, seyahatnamesinde Maraş halkı için, "kelimatları lisan-ı Türkidir ve ekseriya halkı Türkmendir" der.2 Maraş ve çevresi başta Oğuzların Avşar, Bayat ve Beğdili boyları çoğunlukta olmakla birlikte hemen hemen 24 Oğuz boyunun tamamı mevcuttur.
2012'de çıkarılan 6360 sayılı kanun ile büyükşehir olmuştur. Aynı zamanda il sınırları içerisinde bulunan Afşin - Elbistan A, B, C termik santralleri sayesinde Kahramanmaraş, Türkiye'nin elektrik ihtiyacının %14'ünü karşılamaktadır.3
Dövme dondurması, tarhanası ve biberi şehrin önemli tescilli gıdalarıdır. 2021 itibarıyla %1,22 artarak 1.168.163 nüfusa ulaşmıştır.4
Erken Demir Çağ ve Geç Hititler döneminde başkent olarak kullanılmış, Luvilere Kurkuma ve Asurlurlar içinse Markas olarak bilinen bir antik kent'idi.567 MÖ 711 yılında Asurlular tarafından fethedilmiş ve adı resmî olarak Markas'a değiştirilmiş. Kahramanmaraş'ın Kurtuluş Savaşı'ndan önceki adı Maraş'tır. Kurtuluş Savaşı'ndan sonra bütün kent İstiklal Madalyası ile ödüllendirilmiş, daha sonra ise TBMM'nin kararıyla 7 Şubat 1973'te 'Kahraman' unvanı verilmiştir. Aynı zamanda Maraşspor'un ismi de Kahramanmaraşspor olarak değiştirilmiştir.
Tekir Vadisi ve Döngel Köyündeki mağaralarda yapılan araştırmalarda ele geçen buluntular yörede insan yerleşiminin Üst Paleolitik Çağda başladığını; Neolitik, Kalkolitik ve Eski Tunç Çağlarında da sürdüğünü göstermektedir. 2009 yılında Kahramanmaraş merkezde yapılan kazılar esnasında da M.S. 300-400 yıllarına ait olan Germanicia Antik Kenti'ne dair birtakım mozaikler bulunmuş ve üzerlerinde çalışmalara başlanmıştır.8
Asur yazıtlarında adı "Markasi" veya "Markas" olarak geçen şehir, bir Geç Hitit devleti olan Gurgum Krallığı'nın başkenti oldu.910 MÖ 711 yılında Asurlular tarafından Gurgum Krallığı ilhak edilince, Markas vilayet merkezi yapıldı.11 Daha sonra Persler, Romalılar, Bizanslılar, Araplar, Selçuklular, Memluklular, Dulkadiroğulları ve Osmanlılar şehre hakim olmuşlardır.
11. yüzyılın sonlarında Anadolu'ya kesin olarak yerleşen Türklerin egemenliğinde kaldı. 1243'te Moğol İşgaline uğrayan Maraş,II.Anadolu Beylikleri devrinde Dulkadiroğulları'nın oldu.12 Haziran 1515 tarihinde Turnadağ Muharebesi ile Osmanlı egemenliğine geçen Maraş, 1515-1919 yılları arasında Osmanlı egemenliğinde kaldı.Mütareke Döneminde önce İngilizler, sonra Fransızlar tarafından işgal edildi.
Maraş'a Kurtuluş Savaşı sırasında halkın gösterdiği direnişten dolayı 7 Şubat 1973'ten itibaren TBMM tarafından Kahramanlık unvanı verilerek adı Kahramanmaraş olarak değiştirildi.
Kahramanmaraş'ın Türk Kurtuluş Savaşı'ndaki yeri özellikle Türk-Fransız Cephesi ve Maraş Savunması maddelerinde daha detaylı olarak anlatılmaktadır.
Osmanlı İmparatorluğu'nun Birinci Dünya Savaş'ında mağlup olmasının ardından Maraş önce İngiltere tarafından işgâl edilmiştir. Daha sonra İngiltere ile Fransa arasında yapılan anlaşma uyarınca İngilizler şehri Fransızlara bırakmışlardır.
Fransızların şehrin kalesindeki Türk Bayrağını indirmeleri, suçsuz kişileri öldürmeleri, Maraş ileri gelenlerini tutuklamaları tepkileri artırmış, 28 Kasım 1919 Cuma günü Ulu Camii imamı Rıdvan Hoca'nın "Kalesinde bayrağı dalgalanmayan ülkede cuma namazı kılınmaz" sözü ile Fransızlara karşı ayaklanan halk kurtuluş savaşını başlatmıştır. Maraş`lılar topluca Kaleye hücum ederek, indirilen Bayrağı yeniden Kale burçlarına diker ve Cuma namazı orada eda edilir. Bayrak olayının ardından şehir adım adım savaşa sürüklenir. Aslanbey Başkanlığında kurulan Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, her mahallede kurularak faaliyete geçer. 20. ve 3. Kolordudan subayların gelişi ve Mustafa Kemal`in Ankara`dan yayınladığı bildiriler neticesinde Maraş Halkı 11 Şubat 1920`de mücadeleye başladı. 72 gün süren mücadele sonunda Fransızlar yenilgiye uğratılır ve şehir Fransızlar`dan temizlenir12. Maraş, kurtuluş savaşında kurtulan ilk şehirlerden birisidir. Bu nedenle önce istiklal madalyası ile ödüllendirilerek, dünyada istiklal madalyası alan ilk şehir olmuş13 daha sonra ise Kahraman ünvanını almıştır.
2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile Kahramanmaraş'ta sınırları il mülki sınırları olan büyükşehir belediyesi kuruldu ve 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesi çalışmalarına başladı.14
Kahramanmaraş'ın merkezi Ahir Dağı'nın eteklerine kurulmuştur. Bu yüzden şehir merkezi engebelidir. Şehrin merkezi dışında kalan bazı bölgeler düzlük olsa da geneli engebeli bir yapıya sahiptir. Kahramanmaraş iklim yapısında diğer illerden farklıdır. Çünkü Kahramanmaraş'ın il haritası onu 3 bölgeye birden sokmaktadır. Bu sebeple değişken bir iklime sahiptir ancak genelde Akdeniz iklimi hakimdir. Kahramanmaraş'ın bulunduğu bölge şehir merkezi o bölgede olduğundan Akdenizdir. Diğer şehirlerle konumu ise yukarıdaki görseldeki gibidir.
Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 4 Şubat 2022 verileri)15
Kahramanmaraş il nüfusu: 1.171.298 (2021 sonu). İlin yüzölçümü 14.519 km2'dir. İlde km²'ye 81 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 190 kişi ile Dulkadiroğlu’dur)
İlde yıllık nüfus artış oranı %0,27 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Onikişubat (% 1,50)- Ekinözü (-% 3,25)
04 Şubat 2022 TÜİK verilerine göre 11 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 710 mahalle bulunmaktadır.
| 2021 yılı sonunda Kahramanmaraş ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri |
| İlçe |
| Afşin |
| Andırın |
| Çağlayancerit |
| Dulkadiroğlu |
| Ekinözü |
| Elbistan |
| Göksun |
| Nurhak |
| Onikişubat |
| Pazarcık |
| Türkoğlu |
| Kahramanmaraş |
Kahramanmaraş, iki resmî ve iki de özel OSB'ye sahiptir. Özellikle tekstil ve iplik sanayiinde Türkiye ve Ortadoğu'da önde gelen bir merkez durumuna gelmiştir. Şehirdeki 5. OSB'nin yapımına karar verilmiş olup çalışmalar sürmektedir. Tomsuklu mevkiine yapılacak yeni OSB yaklaşık 25 bin dekar (dönüm) genişliğinde olacak ve bu büyüklüğü ile Türkiye'nin en büyük sanayi OSB'si olacaktır.
Kahramanmaraş sınırları içerisindeki Uludaz Tepesi Türkiye'de en çok uğurböceği kolonisini barındırmaktadır. Bu bölgede 2007 yılından beri amatör dağcılar ve profesyonel dağcılık kulüpleri tarafından ve belediyenin desteği ile Uludaz Uğur Böcekleri Festivali düzenlenmektedir.16
En çok bilineni dondurmasıdır. Dondurmasının yanı sıra biberi, ezmesi, tarhanası, kurabiyesi , çemeni, çöreği ve köpük sucuğu da Kahramanmaraş'ta sıkça tüketilen lezzetler olup hediyelik olarak il dışına götürülmektedir 1718.
Kahramanmaraş'ın coğrafi işarete sahip kendine ait çeşitli ürünleri vardır. Bunların başında dünyaca ünlü dondurması gelmektedir. Bunun yanında Maraş Burma Bileziği, Maraş Çöreği, Maraş Biberi, Maraş Tarhanası, Andırın Tirşiği, Kahramanmaraş Hartlap Bıçağı, Kahramanmaraş Oyma Ceviz Sandığı, Kahramanmaraş Yemenisi, Çağlayancerit Cevizi, Maraş File Nakışı, Maraş Sumak Ekşisi Akıtı, Maraş Parmak/Sıkma Peyniri, Maraş İşi/Maraş Sim Sırma, Afşin Koçovası Sarımsağı, Ravanda Şerbeti, Maraş Kelle Paçası, Maraş Camekanı, Maraş Rahlesi, Güllü Motifi” olmak üzere yaklaşık yirmiden fazla üründe coğrafi işarete sahiptir19.
mimarisinin bir parçası olan geleneksel Türk evleri de Kahramanmaraş kültürünün önemli bir parçasını oluşturur. Yüksek duvarlara, enikli kapılara, süslü çeşmelere sahip bu konaklar şehrin çeşitli mahallerinde hâlâ varlıklarını sürdürmektedirler. Estetik ve işçilik açısından zarif bir görünüme sahip olan Kahramanmaraş konakları temelde yapı malzemesi olarak toprak ve ağaca dayanır. Son yıllarda artan ilginin neticesinde, bazı konaklar restore edilerek restoran, müze gibi çeşitli vazifelerle halka açılmıştır. Bu kapsamda Dedeoğlu Konakları, Kocabaşlar Konağı, Mahmut Arif-i Paşa Konağı, Deli Gönül Konağı gibi birçok konak ziyarete açıktır20.
Kahramanmaraş, yüzyıllar boyu önemli şairler yetiştirmiş ve edebiyatımıza en çok katkıda bulunmuş illerden biridir. Hâlen şiirin ve şairlerin başkenti olarak anılmaktadır. Son yıllarda Kahramanmaraş'ta başlayan Şiir Festivallerinde ünlü şair ve yazarlar şiir dinletileri sunmakta, vefat etmiş olan Kahramanmaraşlı şairler anılmaktadır. Son olarak TRT'de iki sezon yayınlanmış Yedi Güzel Adam adlı dizi TRT'nin ve Kahramanmaraş milletvekillerinin de desteğiyle Kahramanmaraşta çekilmiştir. Dizi, aynı yıllarda Maraş Lisesinde okumuş olan ve Türk edebiyatının 1960-80'li yıllarına damga vurmuş yedi şair ve yazarı anlatmaktadır.21
Türkçenin Kahramanmaraş ilinde kullanılan şivesinin Batı Anadolu ağızları içindeki konumu Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996) adlı çalışmasına göre, iki ayrı grupta yer alır:
İlçeler
Büyükşehir illerinde Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur.
Kahramanmaraş, bir büyükşehirdir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır.
Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.
Kahramanmaraş Valisi Ömer Faruk ÇOŞKUN, 9.06.2020/274 sayılı kararla Osmaniye Valisi iken atanmıştır.22
Vali ve Kaymakamlara ait bilgiler Kahramanmaraş'ın ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.
Büyükşehir Belediyelerinde Yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.
Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.2324 Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.
Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur.(5216 saylı kanun 16.madde)
Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.
Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Başkanı, 1965-Göksun doğumlu Hayrettin Güngör (AK PARTİ), 31 Mart 2019 seçimlerinde %67,60 oy oranıyla seçilmiştir25
İlçe belediyeleri, 2019 Türkiye yerel seçimleri'ne göre, üç değişik parti tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden 9'u AK PARTİ, 1'i CHP ve 1'i MHP'li belediye başkanıdır.26
Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 61’dir (Büyükşehir Belediye Başkanı, 11 ilçe belediye başkanı ve 49 üye) Bunların 51’i AK PARTİ, 4'ü CHP, 3’ü, MHP ve 3'ü İYİ P.'dir27
Kahramanmaraş Akdeniz Bölgesinin doğusunda bulunmakta ve hem kara hem de demir yolu ulaşımında güneyden ve Akdeniz'den gelen yolları doğuya ve kuzeye bağlayan önemli bir noktadır.
Birçok ilden otobüs seferlerinin bulunduğu otobüs terminali kent merkezindedir.Yeni otobüs terminali kent merkezine 4 Km uzaklıktadır.
Kahramanmaraş tren istasyonu ile demiryolu ulaşımı sağlanmaktadır.
Türk Hava Yolları İstanbul (Atatürk Havalimanı) - Kahramanmaraş arasında haftanın her günü direkt karşılıklı günlük 2 sefer haftada 14 sefer düzenlemektedir.THY ile birlikte PEGASUS havayolları da haftanın 4 günü İstanbul (Sabiha Gökçen Havalimanı) - Kahramanmaraş arasında karşılıklı sefer düzenlemektedir. Ayrıca Anadolu Jet ile Ankara-Kahramanmaraş arasında haftanın her günü direkt karşılıklı seferler ile havayolu ulaşımı sağlanmaktadır.
| Konum Bilgileri |
| İlçe |
| Afşin |
| Andırın |
| Çağlayancerit |
| Dulkadiroğlu |
| Ekinözü |
| Elbistan |
| Göksun |
| Nurhak |
| Onikişubat |
| Pazarcık |
| Türkoğlu |
| KAHRAMANMARAŞ |
2018-2019 Sezonu sonunda, Kahramanmaraşspor A.Ş. 2. Ligi 14.sırada tamamladı. Futbol BAL'da 1920 Maraşspor ve Elbistan Bld.spor yer aldılar. Voleybol erkekler 2.ligde 1920 Maraşspor 1.lige çıkarken, K.maraş 15 Temmuz SK ligden ihraç edildi. Futbol kadınlar liginde K.maraş Anadolu GS, grup 1.si olmasına rağmen, play-off'da başarılı olamadı.
Ziraat Türkiye Kupası'nda Kahramanmaraşspor, 5.turda Alanyaspor'a elendi.
Önemli spor tesisleri: 12 Şubat Stadyumu (14.600), Osman Sayın Spor Salonu (1.000), Batıpark Karakucak Güreş Sahası (2.500), 12 Şubat Yüzme Havuzu (750).
Kahramanmaraş'ın 10 tane kardeş şehri bulunmaktadır.28
Salyan, Azerbaycan <small>(2003)</small>
Cazin, Bosna Hersek <small>(2017)</small>
Mingeçevir, Azerbaycan <small>(2017)</small>
Dosya:Domuztepe from NE..jpg|Domuztepe Dosya:Kmulucami1.JPG|Kahramanmaraş Ulu Camii Dosya:Kahramanmaraş.jpg|Kahramanmaraş şehir merkezi Dosya:Trabzon Caddesi.jpg|Trabzon Caddesi Dosya:Asagi kopruden cay.JPG|Göksun Çayı Dosya:Asagi kopru.JPG|Göksun Çayı'nın üzerinde bir köprü Dosya:Imamsutcu1.jpg|Sütçü İmam Türbesi Dosya:Marash-market-DCP 8707.JPG|Kahramanmaraş Kapalı Çarşısı Dosya:Kahramanmaraş Necip Fazıl Kültür Merkezi.jpg|Kahramanmaraş Necip Fazıl Kültür Merkezi Dosya:Kahramanmaras yunusemre mah.jpg|Yunus Emre Mahalesi Dosya:Kahramanmaras onikisubat akcakoyunlu ev.jpg|Tarihi bir ev Dosya:Kahramanmaras Camlik mah teras.jpg|Teras Mekanından Şehrin Gece Görünüşü
Orijinal kaynak: kahramanmaraş. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Bilgin, Tayfun. "Anadolu Yazıları- Kahramanmaraş Hiyeroglif Yazıtları ". Anadolu Yazıları. Erişim tarihi: 23 Mart 2020. ↩
* (28 Mart 2013). ↩
Bryce, Trevor (2012). The World of The Neo-Hittite Kingdoms: A Political and Military History. OUP Oxford. ISBN 978-0-19-921872-1, pp. 125-128. ↩
Bryce 2012, p. 128. ↩
Payne, Annick (2012). Iron Age Hieroglyphic Luwian Inscriptions. Society of Biblical Lit. , s. 7. ↩
Bryce 2012, s. 128. ↩
Kahramanmaraş Şehir Rehberi | erişimtarihi =12 Ekim 2022| çalışma = kahramanmarassehirrehberi.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180522164805/https://kahramanmarassehirrehberi.com/tr/icerik/tarihi-maras-konaklari | arşivtarihi = 22 Mayıs 2018}} ↩
Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi | erişimtarihi = 9 Kasım 2021 | çalışma = kahramanmaras.bel.tr | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150511122703/https://kahramanmaras.bel.tr/kurumsal/kardes-sehirler-listesi | arşivtarihi = 11 Mayıs 2015}} ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page