Doğu Türkistan Cumhuriyeti Hakkında
Doğu Türkistan Cumhuriyeti, 20. yüzyılın ilk yarısında Doğu Türkistan olarak da bilinen Sincan bölgesinde iki kez kısa süreliğine kurulan bağımsız devletlerdir.
Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti (1933-1934):
- 1933 yılında Kaşgar merkezli olarak kurulmuştur.
- Temelinde, yerel Uygur ve diğer Türk halklarının Çin merkezi hükümetine karşı isyanları yer almaktadır.
- Çeşitli iç çekişmeler ve dış müdahaleler sonucu kısa sürede yıkılmıştır. Özellikle Sovyetler Birliği'nin gizli desteğiyle Çinli Müslüman general Ma Zhongying'in saldırıları etkili olmuştur.
- Bu cumhuriyetin kurucuları ve ideolojisi hakkında daha fazla bilgi için: Doğu Türkistan'ın Bağımsızlık Hareketi
İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti (1944-1949):
- 1944 yılında Gulca (İli) bölgesinde Sovyetler Birliği'nin desteğiyle kurulmuştur.
- Bu cumhuriyet, birincisine göre daha uzun ömürlü olmuş ve Sovyetler Birliği ile yakın ilişkiler kurmuştur.
- Ancak, Çin Komünist Partisi'nin 1949'da Çin İç Savaşı'nı kazanmasıyla birlikte, İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti de sona ermiştir. Cumhuriyet liderleri müzakere için davet edilmiş ancak şüpheli bir uçak kazasında hayatlarını kaybetmişlerdir.
- Bu döneme ait önemli liderler ve olaylar hakkında daha fazla bilgi için: Ahmetcan Kasımî ve İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti.
Genel Değerlendirme:
- Doğu Türkistan Cumhuriyetleri, bölgedeki Uygur ve diğer Türk halklarının bağımsızlık arayışının önemli bir parçası olmuştur.
- Her iki cumhuriyet de çeşitli iç ve dış faktörler nedeniyle kısa sürede yıkılmıştır.
- Günümüzde, Doğu Türkistan'da bağımsızlık yanlısı hareketler devam etmektedir ve Çin hükümetinin bölgedeki politikaları uluslararası alanda tartışma konusudur.
- Bölgedeki güncel durum hakkında daha fazla bilgi için: Sincan Uygur Özerk Bölgesi.