1930'lar ne demek?
<div align=center>
| |
|
| |
1930'lar | |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
|
</div>
<imagemap> decade montage.png|Sol yukarıdan, saat
yönünde: Fotografçı Dorothea Lange'in
evsiz Florence Thompson'u
çektiği fotoğrafı. 'un
etkilerini temsil eden en ünlü fotoğraf oldu; Aşırı kuraklık koşulları
nedeniyle, tarlalar kuruyor, ekim yapılamıyor. ismi verilen bu olay, 'in geneline
yayılıyor;
sırasında yapılan Kanton Operasyonu;
Pilot Amelia Earhart, ABD'nin, havacı
ikonu haline gelir; Alman önderliğindeki , 1939'da, II. Dünya Savaşı'nı
tetikleyen eylemlerden biri olarak görülen başlattı;
zeplini, havaalanında patlayarak 36 ölüme neden
oldu ve ticari zeplin seyehati fikrini etkili bir şekilde sonlandırdı;
, 1930 Tuz
Yürüyüşü'nde 'ne doğru yürüyor.|410px|thumb rect 1 1
174 226 rect 177 1 375
121 rect 177 124 375 226 rect 378 1 497
226 rect 1 229 221 353 rect 1 357 221 488 rect 225 230 497 488 </imagemap> 1930'lar ("bin
dokuzyüz otuzlar" olarak telaffuz edilir, "Otuzlar" olarak da
kısaltılır), 1 Ocak 1930'da başlayan ve 31 Aralık 1939'da sona eren,
içinde bulunan bir
.
30'lar, 'nda
zirveye ulaşacak olan, küresel ölçekte büyük bir ekonomik ve politik
krizle kapandı. Amerikan tarihindeki en büyük borsa çöküşü olan , ABD'de travmatik bir
etki yarattı. Bu çöküşle beraber sahip, de krizler ve
görüldü. Böylece, küresel ölçekte
bir bunalım oldu. Bu bunalıma veya Büyük Buhran denildi.
Ekonomik süper güç olan
'deki tarım kıtlığını oluşturdu ve 'ndaki mağlubiyeti yüzünden
tazminatlarla uğraşmak zorunda kalan
ekonomisini de şiddetli bir şekilde vurdu. 31.
, finansal bütçeyi vergilerle
dengelemeye yönelik yaptığı başarısız girişimi ile durumu daha da
kötüleştirdi. Yerine
, 1933'te
cumhuriyetçilere bir tepki olarak seçildi ve Yeni
Anlaşmayı tanıttı. Sivil Koruma
Kolordusu'nun (SKK)
kurulması ve çok sayıda projenin (örneğin ) finanse edilmesi ABD'deki refahın
geri kazanılmasına yardımcı oldu.
Bu on yıl ayrıca,
hızla gerilediğini de gördü; çünkü otoriter rejimler
ve 'daki ülkelerde, özellikle
'daki ile birlikte çokça ortaya çıktı.
'de , 'e ve
diğer etnik azınlıklara karşı ayrımcılığı yasalaştırdı ve 'nı yürürlüğe koydu.
,
ve
gibi daha zayıf
devletler, dünya güçleri tarafından
işgal edildi. Bu saldırıların sonuncusu, 1 Eylül 1939'da oldu. , dünya çapında barış çağrısına
rağmen, savaş çabası adına para
harcadıklarından dolayı, Büyük Depresyon'da sona ermiş oldu. 1930'lar,
özellikle kıtalararası ,
ve alanlarında yeni
teknolojilerin çoğaldığını da gördü.
Politikalar ve savaşlar
Çatışmalar
- (15 Haziran 1932 – 10
Haziran 1935) — tartışmalı
bölgesi sebebiyle ve
arasında yapılan ve Paraguay'ın
zaferi ile sonuçladı.
- (7
Temmuz 1937 – 9 Eylül 1945) — ile arasında yapılan bir
savaştır. Bu savaş 'da yapılan, en büyük savaşıydı. Ayrıca 'ndaki
kayıpların %50'sinden fazlasını oluşturdu.
- Kolombiya–Peru Savaşı (1 Eylül
1932 – 24 Mayıs 1933) — ile arasında olan savaştır.
- (1 Eylül 1939) — 'nın,
'da patlak vermesine sebep olan, 'nın,
'ya karşı yaptığı
işgal.
- Suudi–Yemen Savaşı (Mart
1934 – 12 Mayıs 1934) — ile arasında bir
savaştır.
İç çatışmalar
- Castellammarese Savaşı (1929 –
10 Eylül 1931)
- (20 Mart 1937 – Aralık
1938)
- (1927 – 1949)
- (17 Temmuz 1936 –
1 Nisan 1939)
Büyük politik değişiklikler
Almanya - 'in yükselişi
- Adolf Hitler liderliğindeki Nazi Partisi, 1933'te Almanya'da
iktidara yükseldi; beraberinde kuralları fesedildi.
,
,
ve
karşı ayrıştırmalar
başladı. 30'ların sonlarına doğru daha da bu faaliyetler
şiddetlendi. Almanya'da, topraklarını genişletme ve
yayılmasına karşı çıkma konusunda
ısrarlı olacak bir merkezli rejim kurdu.
- Hitler, 'yı 'nden çekti. Ancak yeni
'ını dünyaya tanıtmak için, sözde
sporcularının başarılı
göstermek için ev sahipliği
yaptı.
- Birleşik Krallık
Başbakanı
(1937–1940),
diktatörün 'ı
('nın
konuşan bölgeleri)
etmesine izin vererdi.
- Alman diplomat , Almanya
doğumlu bir tarafından
'te öldürüldü ve 9/10 Kasım 1938'de,
ve
tarafından gerçekleştirilecek olan olayları tetiklenmiş oldu. Bu gece
olayları aynı zamanda, Almanya'nın, Yahudiler'in ellerinde bulunan
ateşli silahların toplanması için bir bahane oldu.
- 'da yaşayan
nüfusunun birçoğu saldırıya uğradı.
91 Yahudi öldürüldü ve 25.000–30.000 kadar kişi tutuklandı ve
gönderildi.
267 kullanılamaz hale getirildi,
'e ait binlerce ev ve iş yeri
yağmalandı.
- ve
, bölgesel yayılmacılığını devam
ettirdi. Almanya, Avusturya Federal
Devleti'nin ve
'daki diğer Almanca konuşulan bölgelerin
ilhak edilmesi kararını aldı. 1935–1936 arasında Almanya,
'ı kuşattı ve tekrar bünyesine kattı;
Renanya'ı yeniden militarize etti.
İtalya, başlangıçta Almanya'nın Avusturya ile birleşme fikrine karşı
çıktı, ancak 1936'da 'nın başlaması ve
diplomatik tecrit sonrasındaki farklılıklarını çözerek, Almanya ile
nihai müttefik haline geldiler. Almanya ve İtalya 1936'da,
gördükleri komünizm tehtidine karşı 'nı imzaladılar. Bu antlaşma
ile, komünizme karşı bir ittifak kurdular. Anschluss olarak bilinen
bir etkinlikte Almanya, . 1939'da İtalya,
ve Arnavutluk Krallığını, bir İtalyan korumasına dönüştürdü.
Almanya, bölgesini
'dan aldı ve Çekoslovakya'nın geri
kalanını da işgal etti. Daha sonraki girişimi olacak ise, 'nın Avrupa kolunun resmen
başlangıcı oldu.
Birleşik Devletler - mücadele
- , Kasım
1932'de
seçildi. Roosevelt, Büyük
Depresyon'un ekonomik ve sosyal yıkımı ile mücadele etmek için
"Yeni Anlaşma" adı verilen yaygın bir
sosyal refah projesini başlattı. Yeni Anlaşma'nın ekonomik gündemi,
daha önceki ekonomisinden
radikal bir çıkış olmuştu.
İspanya - İç çatışma
- Cumhuriyetçi partiler, yerel seçimleri kazanır ve 'nun monarşisini kabul ederek
İkinci Cumhuriyeti ilan ettiler.
- Temmuz 1936'da, yönetime darbe yapıldı ve bu hamle, İspanya İç
Savaşı'nı tetikledi.
Suudi Arabistan - Kuruluş
-
dağıldı; yerine yeni ilan edildi ve taht,
'a verildi.
Sömürgeleştirme
- ,
1935–1936 arasındaki sırasında tarafından işgal edildi. İşgal
sonrası İtalya, Etiyopya İmparatorluğu'nu II. Dünya Savaşı'nın son
yıllarına kadar sömürgesi halinde tuttu.
- , 1931'de
'yı işgal ederek bölgede
kukla devletini kurar.
'in son İmparatoru olan
, Mançukou'nun ilk ve son lideri olarak başa
getirildi.
Bağımsızlıklar
Öne çıkan diğer politik olaylar
- yönetimindeki ,
kazandı. Hitler
oldu. 1934'te 'un ölümünden sonra,
Hitler'in kabine cumhurbaşkanlığını ilan edecek bir yasa çıkarıldı
ve devlet başkanının rolünü ve yetkilerini (lider ve şansölye) olarak
Hitler'e devredildi. yerini
-,
ve
merkezli 'na bıraktı.
- Büyük Depresyon, dünyadaki tüm gelişmiş ülkeleri ekonomik, politik
ve sosyal alandan vurdu ve büyük bir depresyon, bunalım yarattı.
- , , , , ve 1 Eylül 1939'da II.
Dünya Savaşı'nın patlak vermesi gibi dünyada büyük savaşlar ve
politik gerilimler yaşandı.
- ,
ve
gibi ülkeler 'nden çekildi.
Felaketler
- 1931'e kadar kaydedilen en büyük doğal afetlerden biri olan Çin
Seli gerçekleşti.
- 1935 İşçi Bayramı
Kasırgası yaşandı.
Kategori 5 şiddetine sahip kasırga, Atlantik havzasında başlayıp
Florida'nın Keys şehrini vurarak ilerledi. ABD'de görülmüş en
ölümcül kasırgalardan biri oldu ve finansal olarak yaklaşık $6
milyon zarar verip, 408 insan öldürdü.
- Alman şirketi
Zepplin'e ait
, 6 Mayıs 1937’de
Lakehurst, New Jersey
semalarında, gökyüzünde inflak etti ve 36 kişi öldü. Olaydan sonra,
hakkında daha farklı bilgiler edinildi
ve bu alternatif, ölümcül olduğu için çıkarıldı.
- Karaya çıkmadan önce şiddeti kategori 3, çıktıktan sonra kategori 5
olan 1938 New England
Kasırgası yaşandı. 682
ila 800 arası kişi öldü ve yaklaşık $306 milyon (2010 enflasyonu ile
hesaplandığında $4,72 milyar olduğu saptandı) finansal zarar verdi.
57 binden fazla evi ise kullanılamaz hâle getirdi.
- 1930'dan 1936'ya kadar süren ,
Orta ABD kırlarında büyük
hasara ve
kıtlığa sebep oldu. Aşırı
nedeniyle ekin rotasyonu,
tarlaları, bitki örtüleri ve erozyonu
etkilendi. Bu olay sonrası, bölgeden dışarı büyük kitle göçleri
yaşandı. Aynı zamanda çoklu ölümlere, değişik hastalıklara ve kum
ishallerine sebep oldu.
- 1938'de 'de, Sarı Nehir
seli yaşandı.
Huayuankou'da 54 bin
km<sup>2</sup> büyüklüğünde araziyi kullanılamaz hale getirdi ve
tahmini 500 bin can aldı.
Kaynakça
Orijinal kaynak: 1930'lar. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Kategoriler