12 Eylül Darbesi, Türkiye Cumhuriyeti'nde 12 Eylül 1980 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından gerçekleştirilen askerî darbedir. Darbe, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren liderliğindeki Millî Güvenlik Konseyi tarafından yapılmıştır. Darbe, ülkedeki siyasi ve ekonomik istikrarsızlığın, şiddet olaylarının ve terör eylemlerinin zirveye ulaştığı bir dönemde gerçekleşmiştir.
1970'li yılların sonlarında Türkiye, derin bir siyasi ve ekonomik krizle karşı karşıyaydı. Siyasi partiler arasındaki kutuplaşma, hükümetlerin sık sık değişmesine ve siyasi istikrarsızlığa yol açmıştı. Ekonomik sorunlar, yüksek enflasyon, işsizlik ve dış borç gibi sorunlarla kendini gösteriyordu.
Siyasi şiddet olayları ve terör eylemleri, ülkenin dört bir yanında yaygınlaşmıştı. Sağ ve sol görüşlü militan gruplar arasındaki çatışmalar, günlük hayatın bir parçası haline gelmişti. Alevi-Sünni çatışmaları da ülkenin bazı bölgelerinde gerginliği artırmıştı. Bu dönemde, özellikle Maraş Olayları gibi toplumsal olaylar, darbe ortamını hazırlayan önemli faktörlerden biri olmuştur.
Türk Silahlı Kuvvetleri, darbenin gerekçesi olarak ülkedeki siyasi istikrarsızlığı, ekonomik krizi ve artan şiddet olaylarını göstermiştir. Millî Güvenlik Konseyi, yaptığı açıklamada, "Devletin bütünlüğünü korumak, milli birlik ve beraberliği sağlamak, demokrasiyi yeniden tesis etmek" amacıyla yönetime el koyduğunu belirtmiştir.
12 Eylül sabahı, Türk Silahlı Kuvvetleri ülke genelinde yönetime el koydu. Siyasi partiler kapatıldı, TBMM feshedildi, Anayasa askıya alındı ve ülke genelinde sıkıyönetim ilan edildi. Kenan Evren, Millî Güvenlik Konseyi Başkanı olarak devlet başkanı oldu.
Darbenin ardından, binlerce kişi gözaltına alındı, tutuklandı ve işkenceye maruz kaldı. Siyasi görüşleri nedeniyle birçok kişi yargılandı ve cezalandırıldı. Yüzlerce kişi idam edildi. Basın ve yayın organları üzerinde sıkı bir sansür uygulandı.
12 Eylül Darbesi, Türkiye tarihinde derin izler bırakmıştır. Darbenin etkileri, siyasetten ekonomiye, sosyal hayattan insan hakları'na kadar birçok alanda hissedilmektedir. Darbe, Türkiye demokrasisi için bir dönüm noktası olmuş ve ülkenin siyasi ve sosyal yapısında kalıcı değişikliklere yol açmıştır. 12 Eylül Darbesi'nin etkileri günümüzde hala tartışılmaktadır.
12 Eylül Darbesi, Türkiye tarihinde en çok tartışılan ve eleştirilen olaylardan biridir. Darbeyi destekleyenler, darbenin ülkedeki siyasi istikrarsızlığa ve şiddet olaylarına son verdiğini savunurken, eleştirenler, darbenin insan hakları ihlallerine yol açtığını, demokrasiyi askıya aldığını ve toplumsal kutuplaşmayı derinleştirdiğini belirtmektedir. Darbenin etkileri ve sonuçları konusundaki tartışmalar günümüzde de devam etmektedir.
Not: Bu makale, 12 Eylül Darbesi hakkında genel bir bilgi sunmaktadır. Daha detaylı bilgi için, ilgili kaynaklara başvurulması önerilir.