ön insan dili ne demek?

Dilbilimde, ön insan dili ya da proto insan dili, dünya'daki tüm dillerin atası olan hipotetik ana dildir. Dilin kökeninin tek olduğu, tüm doğal dillerin (tahminen Orta Paleolitik çağda) tek bir kaynaktan türediği (monogenetik) varsayımına dayanır. Bu kavram halen tartışmalıdır ve tarihsel dilbilim tarafından doğrulanmamıştır.¹

Günümüzde var olan dillerin atası olarak öne sürülen bu dilin, hipotetik Neandertal dilinin de öncesi olduğu iddia edilmez.

Terminoloji

Bu kavrama karşılık genel olarak kabul görmüş bir terim yoktur. Bu konuyu inceleyen çalışmaların çoğu² bahsettikleri dile bir isim önermez. Bazen Proto-World (Türkçe: Ön dünya) ve Proto-human (Türkçe: Ön insan) terimleri kullanılır.³ Merritt Ruhlen Proto-Sapiens terimini kullanmıştır.

Tarihçe

Monogenetik bir dil kökeni konusunda ilk ciddi ve bilimsel çalışma Alfredo Trombetti tarafından 1905'te yayınlanan L'unità d'origine del linguaggio kitabıdır.⁴ Trombetti, olası bir ortak atanın yüz bin ila iki yüz bin yıl önceleri konuşulduğunu tahminlemiştir.

Monogenezi, insan türünün ve dillerinin çok kökenli olduğu fikrinin (poligenezi) popüler olduğu 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında birçok dilbilimci tarafından reddedilmiştir.⁵

Tek kökenliliğin en bilinen savunucularından biri 20. yüzyılın ortalarında çalışmış Amerikalı dilbilimci Morris Swadesh'tir.⁶ Diller arasındaki derin ilişkileri incelemek adına iki yöntem öne sürmüştür: sözcüksel istatistik (İngilizce: lexicostatistics) ve glottokronoloji.

Bunları takip eden bilinir tek kökenlilik savunucularından bazıları Merritt Ruhlen, John Bengtson, ve Harold Fleming'dir.

Sözlük

Sözlük:⁷

sıra	Ön insan dili	Türkçe
1	**aja	anne, ana
2	**bu(n)ka	diz; eğmek
3	**bur	kül, toz
4	**čun(g)a	burun; kokmak
5	**kama	tutmak
6	**kano	kol
7	**kati	kemik
8	**kolo	delik
9	**kuan	it, köpek
10	**ku(n)	kim
11	**kuna	kadın
12	**mako	çocuk
13	**maliqa	meme, emmek
14	**mana	oturmak
15	**mano	er, adam
16	**mena	düşünmek
17	**mi(n)	ne
18	**pal	iki
19	**par	uçmak
20	**poko	kol
21	**puti	ferç
22	**teku	bacak, ayak
23	**tik	parmak; bir
24	**tika	toprak
25	**tsaku	bacak, ayak
26	**tsuma	saç
27	**ʔaqwa	su