İşte Şiilik hakkında kapsamlı bir markdown formatında bilgi:
Şiilik
Şiilik, İslam dininin Sünnilik'ten sonraki en büyük ikinci mezhebidir. Şiilik, İslam peygamberi Muhammed'in ölümünden sonra, liderlik (halifelik) hakkının Ehl-i Beyt'e (Muhammed'in ailesi) ait olduğuna inanan Müslümanların oluşturduğu bir mezheptir. Şiiler, Ali bin Ebu Talib'i (Hz. Ali) Muhammed'in meşru halefi ve ilk imam olarak kabul ederler.
Tarihçe
Şiiliğin kökenleri, İslam peygamberi Muhammed'in vefatı sonrası yaşanan halifelik tartışmalarına dayanır. Bir grup Müslüman, Muhammed'in vasiyeti gereği Hz. Ali'nin halife olması gerektiğine inanıyordu. Bu grup, "Şia-i Ali" (Ali'nin Taraftarları) olarak anılmaya başlandı.
- İlk Halifeler Dönemi: Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer ve Hz. Osman'ın halifeliği dönemlerinde, Hz. Ali ve taraftarları siyasi olarak kenarda kalmıştır.
- Hz. Ali'nin Halifeliği: Hz. Osman'ın öldürülmesinden sonra Hz. Ali halife seçilmiştir. Ancak bu dönemde Muaviye ile yaşanan iç savaşlar (Sıffin Savaşı) Şiiliğin gelişiminde önemli bir rol oynamıştır.
- Kerbela Olayı: Hz. Ali'nin oğlu Hz. Hüseyin'in Kerbela'da Yezid'in ordusu tarafından şehit edilmesi, Şiilik için bir dönüm noktası olmuş ve mezhebin kimliğini derinleştirmiştir. Kerbela olayı, Şiilerin zulme karşı direniş sembolü haline gelmiştir.
İnanç Esasları
Şiilik, Sünnilikten farklı olarak kendine özgü inanç esaslarına sahiptir. En temel farklılık, imamet inancıdır.
- Tevhid: Allah'ın birliğine inanmak.
- Nübüvvet: Muhammed'in peygamberliğine inanmak.
- Mead: Ahiret gününe inanmak.
- Adalet: Allah'ın adaletine inanmak.
- İmamet: Ehl-i Beyt'ten gelen imamların Allah tarafından seçildiğine ve ümmetin liderleri olduğuna inanmak. Şiilikte imamlar, günahsız (masum) ve hatasız kabul edilirler.
İmamet İnancı ve On İki İmam
Şiiliğin en belirgin özelliklerinden biri imamet inancıdır. Şiiler, Hz. Ali'den başlayarak 12 imamın varlığına inanırlar. Bu imamlar şunlardır:
- Hz. Ali bin Ebu Talib
- Hz. Hasan bin Ali
- Hz. Hüseyin bin Ali
- Hz. Ali Zeynel Abidin
- Hz. Muhammed Bakır
- Hz. Cafer Sadık
- Hz. Musa Kazım
- Hz. Ali Rıza
- Hz. Muhammed Taki
- Hz. Ali Naki
- Hz. Hasan Askeri
- Hz. Muhammed Mehdi (Gaybda olduğuna inanılır ve kıyamet öncesinde zuhur edeceği beklenir.)
Şiiliğin Kolları
Şiilik kendi içinde farklı kollara ayrılmıştır. En önemli kolları şunlardır:
- İsnaaşeriyye (On İki İmam Şiiliği): Şiiliğin en yaygın koludur. Yukarıda bahsedilen on iki imama inanırlar. İran, Irak, Lübnan, Azerbaycan gibi ülkelerde yaygındır.
- İsmailiyye: Yedinci imam olarak İsmail bin Cafer'i kabul eden Şiilerdir. Farklı alt kolları bulunmaktadır.
- Zeydiyye: Beşinci imam olarak Zeyd bin Ali'yi kabul eden Şiilerdir. Yemen'de yaygındır.
Şiiliğin Temel Uygulamaları
Şiilikte, Sünnilikten farklı olarak bazı ibadet ve uygulamalar bulunmaktadır:
- Namaz: Namaz vakitleri ve kılınış şekli Sünnilikten farklılık gösterebilir. Genellikle cem ederek (birleştirerek) kılınır.
- Oruç: Ramazan orucu Sünnilikle aynıdır.
- Zekat: Zekat verme yükümlülüğü vardır.
- Hac: Hac ibadeti Sünnilikle aynıdır. Ancak Şiiler için Necef ve Kerbela gibi kutsal mekanları ziyaret etmek de önemlidir.
- Hums: Kazancın beşte birinin dini liderlere verilmesi.
- Tevella ve Teberra: Ehl-i Beyt'i sevmek (Tevella) ve Ehl-i Beyt düşmanlarından uzak durmak (Teberra).
- Takiye: Can güvenliğinin tehlikede olduğu durumlarda inançlarını gizleme (Takiye).
Şiiliğin Günümüzdeki Durumu
Şiilik, günümüzde özellikle İran'da devletin resmi mezhebidir. Irak, Lübnan, Azerbaycan, Bahreyn ve Yemen gibi ülkelerde de önemli bir nüfusa sahiptir. Şiilik, siyasi ve sosyal alanda aktif bir rol oynamaktadır. Bölgesel çatışmalarda ve siyasi gelişmelerde Şii grupların etkisi büyüktür.
Eleştiriler
Şiilik, bazı Sünni gruplar tarafından imamet inancı, Ehl-i Beyt'e aşırı bağlılık ve bazı ritüelleri nedeniyle eleştirilmektedir. Şii gruplar da Sünni grupları, Ehl-i Beyt'e yeterince saygı göstermemekle ve bazı tarihi olayları yanlış yorumlamakla eleştirmektedir. Mezhepler arası gerilimler, özellikle Orta Doğu'da yaşanan çatışmalarda önemli bir faktör olmuştur.
Bu makale, Şiilik hakkında genel bir bilgi sunmaktadır. Daha detaylı bilgi için ilgili kaynaklara başvurulabilir.