üzengi ne demek?

Üzengi, eyerin iki yanına asılı ayağa destek sağlayan binicilik malzemesi. Üzengi sayesinde binici atı çok daha kolayca idare edebilir, daha hızlı sürebilir, kılıç, ok-yay, mızrak gibi silahları çok daha başarılı bir şekilde kullanabilir. Medeniyetin gelişip yayılmasında tekerlek veya baskı makinesi kadar önemli bir rol oynadığını düşünenler vardır.

Tarihi

İlk evcilleştirilmiş ata binmenin MÖ 40000-35000 gibi olduğu tahmin ediliyor.¹²³.
İlk bilinen eyer MÖ 700 gibi Asurluların süvari birliklerince kullanılan saçaklı kumaşlardır.⁴
İlk bilinen binici ayak desteği MÖ 100 den önce Hindistan'da eyerin alt tarafında ayak başparmaklarının takıldığı ip, kumaş ya da meşin halkalardır.⁵⁶
İlk üzengiye benzer metalden megalit arkeolojisi buluntusu ⁷ olsa da üzengi olmamaları ihtimali vardır.
Binicinin ayaklarını kolan altına sıkıştırdığını gösteren M.S. 100-200 arası tarihlerden kalma Sanchi, Mathura ve Bhaja Mağaraları budist tapınak kabartmaları vardır.
Tek üzengi, Atın üzerine çıkma kolaylığı için Sarmatlar tarafından kullanılmıştır.⁸
Çift üzengi, sadece birbirine iple bağlı olanı, tam ortada ata acı veren ilkel bir çeşididir.⁹
İlk İçi tahtalı üzengisiz eyer keçe kaplı olarak MÖ 200 gibi Asya da görülmüştür.¹⁰
İlk İçi tahtalı eyere asılan çift üzengi Çin'de MS 322 gibi kullanılmıştır.¹¹¹²¹³
MS 477 gibi tahtalı eyere asılan çift üzengi kullanımı bütün Çin'e yayılmıştı.¹⁴
Batıda ilk modern üzengi tipinin görülüşü MS 6 ve 7. yüzyıl gibi Avarlar'la olmuştur.¹⁵ Üzengi Avarlar , Bulgarlar, Hazarlar ve Kumanlar gibi avrasya atlı kavimlerinden Bizanslılara ¹⁶ oradan da araplara geçmiştir¹⁷.
Üzenginin Avrupaya gelişi kademeli olarak MS 700 gibi Almanya üzerinden olmuştur. Üzenginin ağır saban la birlikte Roma İmparatorluğu'nun çöküşü sonrası derebeylik döneminin doğrudan sebebi oldukları öne sürülen iddialar arasındadır.¹⁸ Ateşli silahların yaygınlaşmasına kadar üzengi sayesinde at üzerinde durabilen ağır zırhlı süvari piyadelerce kolayca durdurulamadığı için en baskın askeri güç kaynağıydı.

Avantajları

Atın hızı mızrak atış hızına eklenebilir
Atın ağırlığı mızrak ve kılıcı destekler
Silah daha yüksekten bu yüzden daha kuvvetle indirilebilir
Yük diz yerine ayakta olduğundan daha sarsıntısız nişan alınabilir
Denge daha dinamik ve kolayca sağlanır
Binici yukarı, sağa ve sola, hatta yere daha fazla uzanabilir
Binici sağa ve sola daha fazla dönebilir, hatta tam geriye ok atabilir

Çeşitleri

Uzun (rahat ettirir, mızrak ve kılıcı iyi destekler)
Kısa (denge kontrolünü kolaylaştırır, sarsılmaları önlemeye fırsat verir)

Ayrıca bakınız

Eyer

Dış bağlar

Kaynakça

Orijinal kaynak: üzengi. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Matossian Shaping World History p. 43 ↩
↩
↩
↩
↩
↩
"16.17.4: Stirrups". Encyclopaedia of Indian Archaeology (Vol. 1). Edited by Amalananda Ghosh (1990). page 336 ↩
↩
West, Christy. "AAEP 2004: Evaluating Saddle Fit." TheHorse.com, February 04 2005, Article # 5393 Web site accessed February 2, 2008 ↩
"The History of Western Leather Spurs and Spur Straps, Cuffs, Chaps, Chinks and Saddles." Web site accessed February 2, 2008. ↩
↩
↩
↩
Hobson, John M. The Eastern Origins of Western Civilisation. Cambridge University Press,2004, p. 103 ISBN 978-0-521-54724-6, ISBN 0-521-54724-5 ↩
↩
See George T. Dennis (ed.), Maurice's Strategikon, p. XVI; for contrary views, Lynn White, Jr., Medieval Technology and Social Change, Oxford University Press, 1964, notes, p. 144. ↩
Irfan Shahîd, Byzantium and the Arabs in the sixth century, Volume 2, Part 2. Harvard, Mass: Dumbarton Oaks, 1995, p. 575. ↩
Medieval Technology and Social Change, Author Lynn Townsend White, Publisher, Oxford University Press, 1964, ISBN 0195002660, 9780195002669 ↩