üstkurmaca ne demek?
Üstkurmaca (: Metafiction),
klasik anlamdaki (postmodernite öncesi) tüm kurmaca türlerine atıfta
bulunan bir kurmaca türüdür.
Gerçek ile kurmaca arasındaki ilişkiyi sorgulamak/sorunsallaştırmak için
bilinçli ve sistemli olarak dikkati, anlatının bir kurmaca olduğuna
çeken kurmaca türüdür. Genellikle ironi ve yazarın anlatıya
müdahalelerini içerir (yazarın da karakter olması). Bu anlamda, günümüz
tiyatrosuyla karşılaştırılabilir; günümüz tiyatrosu, seyircinin bir oyun
seyrettiğini unutmasına izin vermez. Üstkurmaca da okurlara, bir kurmaca
ürünü okuduklarını unutmalarına izin vermez.
Üstkurmaca ilk kez modern ve ilişkilendirilmiştir; ancak,
üstkurmaca ögelerine 'in
'u ve hatta 14.yüzyılda yazılan
'ın 'ında da rastlamak mümkündür.
1960'ların başlarında , Robert Coover
ve William H. Gass gibi yazarlarca göze çarpmaya başlamıştır.
Bir grup Fransız yazarı, "yeni roman" (new
novel) anlamına gelen "Nouveau Roman"adlı bir kurmaca türü
oluşturmuşlardı. Bu "yeni roman" edebiyatı o kadar ileriye taşıdı ki
üstkurmaca tekniği "roman nedir?" sorusunun tanımını geride bıraktı ya
da tekrar sorgulanmasına yol açtı. , romanın genelgeçer kurallarından
sıkılması muhtemel okurlar için ortaya çıkarılmış bir roman türüydü.
Üstkurmacayı gösteren özellikler
- Kendi içinde bir kurmaca anlatan bir kurmaca. (Hamlet'in babasını
amcasının öldürüp öldürmediğini anlamak için düzenlediği oyun
sahnesi - a play within a play)
- Roman yazan bir insanı anlatan bir roman. (Secret Window, Secret
Garden, At Swim-Two-Birds, Atonement, The Curious Incident of the
Dog in the Night-Time)
- Roman okuyan bir insanı anlatan bir roman. (Neverending Story, If On
a Winter's Night a Traveler)
- Kendi içinde başka bir romanı anlatan bir roman. (Sophie'nin
Dünyası)
- Başlık, paragraf ya da olay örgüsü gibi hikâye türünün belli başlı
kurallarına göndermeler yapan hikâye. (John Barth'ın Lost in the
Funhouse).
- Linear olmayan bir roman (kurgusu başı, gelişme bölümleri ve sonu
şeklinde sistemli olarak ilerlemeyen), olay örgüsünün ortadan ya da
sonundan başlanarak anlatıldığı bir roman. (B. S. Johnson'ın The
Unfortunates adlı eseri, 'ın Rayuela'sı).
- Olay örgüsüyle ilgili dipnotlar. (anlatım devam ederken yazarın
araya girip kendi fikirlerini dile getirmesi.), ( Pale Fire, House
of Leaves).
- Yazarın da romanın bir karakteri olması. (Sık sık araya girerek
fikirlerini dile getirmesi yazarı da olay örgüsüne katar.), (, , Everything Is Illuminated,
'un Fransız Teğmenin Kadını).
- Kurmaca bir hikâye okuyan karakterin olduğu bir film. (The Princess
Bride, Disney Channel'ın Life is Ruff'ı)
- Karakterin mırıldandığı, ıslık çalarak eşlik ettiği ya da dinlediği
radyodaki şarkı ya da show veya film müziği ya da izlediği bir Şov
programı ya da film içeren bir film ya da televizyon programı. ( The
Simpsons'ın Homer's Triple Bypass bölümünün son sahnesi,ya da Sam
Carter'ın Stargate SG1'in Chimera adlı bölümünde çalan şarkıyı
mırıldanması).
- Başka bir romanın/eserin mekanını, zamanını, olay örgüsünü ya da
karakterlerini başka bir perspektifle yeniden sunan benzer/paralel
bir roman. (Tom Stoppard'ın Rosencrantz & Guildenstern Are Dead'i -
Shakespeare'in Hamlet'inde geçen iki karakterdir.)
- Okuyucunun hikâyeye tepkisini önceden tahmin eden bir hikâye.
- Bir hikâyede kendilerinden yapılması beklenen eylemleri yapan
karakterler. (Scream, Who Framed Roger Rabbit).
- Bir kurmacanın içinde olduklarını dile getiren/gösteren karakterler.
(Stranger than Fiction, "The Great Good Thing", Puckoon, Spaceballs:
the Movie)
- Y'nin "bizim dünyamız" olduğu aldatmacasını verebilmek için, kurmaca
Y'nin yeni bir kısmı/parçası içinde kullanılan kurmaca X'in önceden
var olan gerçek kısmı. (Clerks'teki Dante Hicks ve Randal Graves'in
ile ilgili yaptıkları
konuşmayı içeren sahne).
- Yazarla iletişim içinde olan kurmaca bir karakter. (yazara laf atan
karakter) (She-Hulk, Animal Man, , ).
- Yazdığı diyaloğa kendisini kendisinin yarattığı bir karakter olarak
sokan yazarla iletişim içine giren bir karakter arasındaki diyalog.
(yazarla karakter arasındaki bir diyalog), (Godel, Escher, Bach).
Çağdaş yazarlardan , yazılarında
tüm dikkatini üstkurmacada toplamıştır ve belki de bu türün en aktif
roman yazarıdır.
Ayrıca bakınız
Orijinal kaynak: üstkurmaca. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Kategoriler