Üsküp (, trl: Skopje ), Kuzey Makedonya'nın başkenti ve en büyük kentidir. Ülkenin politik, kültürel, ekonomik ve akademik merkezi olan kent, ortasından geçen Vardar Nehri tarafından ikiye ayrılır.
Kent en geç MÖ 4000'den beri bir yerleşim bölgesidir; kent merkezine tepeden bakan Üsküp Kalesi'nde Neolitik dönem yerleşimlerinin kalıntıları bulunmuştur. MS 1. yüzyılın başlarında yerleşim Romalılar tarafından ele geçirilmiş ve yerleşim bir ordu kampına dönüştürülmüştür.12 Roma İmparatorluğu'nun 395 yılında doğu ve batı olarak ikiye bölünmesiyle birlikte o zamanki adıyla Scupi İstanbul merkezli Bizans'ın hakimiyetinde kalmıştır. Üsküp, Orta Çağ'ın başlarında Bizans ile 972 ile 992 yılları arası kenti başkent haline getiren Bulgar İmparatorluğu arasındaki çekişmelerin ortasında kalmıştır. 1282'de Sırp İmparatorluğu'nun bir parçası olan kent 1346'da ülkenin başkenti olmuş, 1392 yılında Osmanlılar tarafından ele geçirilmiş ve Türkler tarafından Üsküp olarak adlandırılmıştır. 500 yıldan uzun süre Osmanlı hakimiyetinde kalan kent önce Rumeli Eyaleti'ne bağlı Üsküp Sancağının merkezi olmuş, daha sonra vilayet sistemine geçilmesiyle oluşturulan Kosova Vilayeti'nın da merkezi olmuştur. 1912'de Balkan Savaşları vasıtasıyla Sırbistan Krallığı tarafından ele geçirilen kent,3 I. Dünya Savaşı'ndan sonra yeni kurulan Yugoslavya Krallığı'nın bir parçası olmuştur. II. Dünya Savaşı'nda Mihver Devletleri safındaki Bulgaristan tarafından işgal edilmişse de 1944'te Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'ni meydana getiren federal devletlerden Makedonya Sosyalist Cumhuriyeti'nin başkenti olmuştur. Üsküp II. Dünya Savaşı'ndan sonra hızlı bir gelişim gösterdiyse de 1963'te yıkıcı bir depremle oldukça zarar görmüş, 1991'de Yugoslavya'dan bağımsızlığını ilan eden Kuzey Makedonya'nın başkenti olmuştur.
Üsküp, Vardar Nehri yatağında kurulmuştur ve Balkanlar'da Belgrad'la Atina arasında hemen hemen ortada bulunur. Metal sanayi, kimya, kerestecilik, tekstil, dericilik ve basım endüstrilerinin merkezlerinden olan kent kültür ve spor faaliyetleriyle birlikte ticaret, taşımacılık ve bankacılık sektörlerinin gelişimiyle birlikte gelişimini hızlandırmıştır. 2002 resmi nüfus sayım sonuçlarına göre 506.926 kişilik nüfusa sahip kent son döneme ait iki gayriresmî tahminlere göre 491.0004 ile 668.518 kişi arası nüfusa sahiptir.5
Üsküp adı Trak kökenli67 klasik dönem Grek-Roma dönemi sınır kasabasının Latince'deki adı olan Scupiden gelmiştir.8 Osmanlı zamanında Osmanlı Türkçesi versiyonu () Üsküp adıyla anılan kent 1912-1941 arası Yugoslavya Krallığı döneminde Sırpça Skoplje (Скопље) olarak adlandırılmıştır. Bulgaristan Krallığı işgali altında olduğu 1941-1944 arası Skopie (Скопие) adını alan kent 1945'te Makedonca Skopje (Скопје) adını almıştır ve resmi olarak da bu ad kullanılmaktadır ancak Türkçede Üsküp olarak anılmaya devam etmektedir.
Üsküp Makedonya’nın kuzeyinde, Balkan yarımadası'nın merkezinde ve Belgrad ile Atina arasında ve Kosova’ya yakın bir bölgededir. Şehir, Yunanistan'da Ege Denizi'ne akan Vardar Nehri boyunca batı-doğu eksenine göre Üsküp vadisinde inşa edilmiştir. Vadi yaklaşık genişliğindedir9 ve kuzey ve güneydeki birkaç dağ sırası ile sınırlıdır. Bu aralıklar, Vardar ve kuzeyden gelen küçük bir nehir olan Serava boyunca yayılan Üsküp'ün kentsel genişlemesini sınırlar.İdari sınırları içinde, Üsküp Şehri 'dan fazla uzanır,10 ancak yalnızca genişliğindedir.11 Üsküp, deniz seviyesinden yaklaşık 245 m yüksekliktedir ve 571.46 km<sup>2</sup> kapsar.12 Kentleşmiş alan yalnızca 337 km<sup>2</sup> kapsar ve hektar başına 65 yerli nüfus yoğunluğu vardır.13 Üsküp, idari sınırları içinde, Dračevo, Gorno Nerezi ve Bardovci dahil olmak üzere birçok köyü ve diğer yerleşim yerlerini kapsar. 2002 nüfus sayımına göre, Üsküp şehrinin kendisi 428,988 nüfuslu ve idari sınırlar içinde 506,926 kişiden oluşuyordu.14
Üsküp Şehri, Kuzeydoğudaki Kosova sınırına ulaşır. Saat yönünde, Čučer-Sandevo, Lipkovo, Aračinovo, Ilinden, Studeničani, Sopište, Želino ve Jegunovce belediyeleri ile de komşudur.
Nemli astropikal iklime sahip olan Üsküp’te yaz mevsimi sıcak ve nemli, kış mevsimi soğuk ve nemlidir. Kışları çoklukla kar yağar. Yaz aylarında ortalama sıcaklık 31 °C’dir. Bu sıcaklık bazen 40 °C’nin üstüne çıkar. İlkbahar ve güz mevsimlerinde sıcaklık 15 °C ila 24 °C arasında değişir. Kış aylarında ortalama sıcaklık 6 °C civarındadır; geceleri de sıcaklık genellikle 0 °C’nin altına düşer. Bu sıcaklık düşüşü -10 °C’ye kadar ilerleyebilir. Yıl boyunca yağışın en yoğun olduğu dönemler Ekim-Aralık ve Nisan-Haziran dönemleridir.
Üsküp'ün içinden akan Vardar nehri Gostivar yakınlarındaki kaynağından yaklaşık uzaklıktadır. Üsküp'te ortalama deşarjı 51 m<sup>3</sup>/s, mevsimlere bağlı olarak geniş bir genlik ile mayıs'ta 99,6 m<sup>3</sup>/s ve temmuz'da 18,7 m<sup>3</sup>/s arasındadır. Su sıcaklığı ocak ayında 4.6 °C ile temmuz ayında 18.1 °C arasındadır.15
Vardar, Gostivar yakınlarındaki kaynağından 25 kilometre sonra Üsküp’e ulaşır. Şehirdeki akımı, Selânik yakınlarında bulunan deltadaki akımına çok yakındır. Nehir, Üsküp içinde birkaç menderes yaparak akar. Üsküp’te birkaç dere, Vardar’a karışır. Bunlar içinde en uzunu 130 kilometre uzunluğundaki Treska Nehri’dir.
Şehir sınırları içinde birçok nehir Vardar'la buluşur. En büyüğü uzunluğundaki Treska'dır. Üsküp şehrinin batı ucundaki Vardar'a ulaşmadan önce Matka Kanyonu'nu geçer. Kosova'dan gelen Lepenac, kentsel alanın kuzeybatı ucundaki Vardar'a akar. Yine kuzeyden gelen Serava, Eski Çarşı'nın içinden geçerek, suları çok kirli olduğu için Batı'ya yönlendirildiği 1960'lara kadar akmıştı. Başlangıçta, Makedonya Bilim ve Sanat Akademisi'nin yatağına yakın bir yerde Vardar ile buluştu. Günümüzde, Scupi harabelerinin yakınında Vardar'a dökülmektedir.16 Son olarak, kaynağı Vodno Dağı'nda olan Markova Reka, şehrin doğu ucunda Vardar ile buluşur. Bu üç nehir uzunluğundan daha kısadır.17
Üsküp şehri, Treska üzerinde bulunan iki yapay göle sahiptir. Matka Gölü, 1930'larda Matka Kanyonu'nda bir baraj inşaatının sonucudur ve Treska gölü 1978'de eğlence amaçlı kazılmıştır.18 Bu göller, şehrin birkaç kilometre uzağındadırlar. Kentsel alanın kuzeydoğu ucunda, Smiljkovci yakınlarında üç küçük doğal göl bulunabilir. Vardar nehri tarihsel olarak, çıkışının 1110 m<sup>3</sup>/s<sup>−1</sup>'a ulaştığı 1962'de olduğu gibi birçok sele neden oldu.19 Bizans döneminden bu yana riskleri sınırlamak için çeşitli çalışmalar yapılmıştır ve 1994 yılında Treska üzerinde Kozjak barajının inşasından bu yana sel riski sıfıra yakındır.20
Alt toprak, Vardar nehri tarafından beslenen ve bir yeraltı nehri işlevi gören büyük bir su tablası içerir. Masanın altında marl içinde bulunan bir akifer (ingilizce:aquifer) bulunur. Su tablası yerin 4 ila 12 m altında ve 4 ila 144 m derinliğindedir. Birkaç kuyu sularını toplar ancak Üsküp'te kullanılan içme suyunun çoğu, şehrin batısında bulunan Rašče'deki karstik bir kaynaktan gelir.21
Dosya:Slalomova trat pod prehradou Treska.jpg|Treska kanyonu terk ediyor. Dosya:Saraj swimming pool.jpg|Treska gölü. Dosya:Serava.jpg|Şehrin kuzeyindeki Serava.
Üsküp, kuzeyden Şar Dağları ile çevrilidir. Bu dağların arkasında, komşu devlet Kosova yer alır. Yine bu önemli dağ silsilesinin dışında, şehir orta yükseklikte bazı dağ ve tepelerle çevrilidir.
Üsküp en az MÖ 4000'den beri bir yerleşim yeridir22 ve Üsküp Kalesi'nde Neolitik döneme ait kalıntılar vardır. Üsküp Vadisi'nde yaşayan tanımlanabilmiş ilk insanlar muhtemelen Triballi'lerdir.23 Daha sonra Paionianlar tarafından yerleşilen bölge MÖ 3. yüzyılda Dardaniler tarafından istila edilmiştir. Antik dönemde Scupi olarak anılan kent, MÖ 2. yüzyılda Naissus'tan Vilazora'ya kadar uzanan Dardanya'nın merkezi olmuştur.24
Şehrin Roma egemenliğine geçiş, Makedonya-Roma savaşları sonrasında olmuştur. Üsküp, bu savaşlar sonrasında ele geçirilmiştir. Romalı tarihçi Titus Livius, Scupi (şehrin o dönemki adı) şehrine dair ilk tarihî kaynağı yazmıştır. Jeostratejik konumu sebebiyle Üsküp, bu dönemde büyük ve özel bir konum kazanmıştır. Roma’nın Illyricum idari bölgesinin bir parçası olarak şehir, VII Lejyon askerleri tarafından Latinleştirilmiştir. 2., 3. ve 4. yüzyıllara ait Roma yazıtlarından, şehrin bu dönemlerde büyük nüfus artışına uğradığı anlaşılmıştır.25
300’lü yıllarda, özellikle 313 sonrasında şehirde Hristiyanlık yayılmaya başlamıştır. Bu şekilde de Üsküp’te, piskoposluk kurulur. 4., 5. ve 6. yüzyıllarda şehir Doğu Roma İmparatorluğu içinde saraylar, hamamlar, meydan ve sokaklar, su idare sistemleri ile gelişkin bir şehir olmuştur.26
10. yüzyılda, 972-992 yılları arasında Üsküp, Birinci Bulgar Devleti’nin başkenti olmuştur.2728 1093'te Sırp jupan (bölge yöneticisi) Vukan, şehrin üstündeki Norman hâkimiyetini kesmiştir.29 1189 yılında şehir, Sırp krallığı içinde yer almıştır.30
Üsküp, 11. yüzyıldan 14. yüzyıla kadar sık sık el değiştirmiştir. Bu el değiştirmelerde genelde Bulgarlar, Sırplar ve Doğu Romalılar mücadele içinde olmuşlardır.
19 Ocak 1392 tarihinde Üsküp, Osmanlı Türklerinin egemenliğine girmiştir. Şehir, bu tarihten sonra “Üsküp” (اسكوب) adını almıştır. Aziz Teodor Manastırı’ndaki bir rahip, şehrin Türklerin hükmüne geçişini şu şekilde kayda almıştır: “69’uncu yılın (1392) 6’ncı gününde (19 Ocak) Türkler şehri ele geçirdiler”. 1392 yılından itibaren ekonomik ve idari bakımdan şehirde büyük değişiklikler olmaya başlamıştır. Coğrafi konumunun sonucu olarak şehir, Türklerin sonraki fetihleri için merkez olmuştur. Şehir, Osmanlı İmparatorluğu egemenliği sonrasında politik ve ekonomik açıdan çok güçlü bir hâle gelmiştir.31
16. yüzyılda Üsküp’ün nüfusuna dair bilgiyi Evliya Çelebi vermiştir. Bu ünlü Türk seyyaha göre şehirde 10.160 hane bulunmaktadır. Şehrin gelişimi 1689 yılında aniden kesilmiştir. 1683-1699 Osmanlı-Avusturya Savaşları sırasında Avusturya ordusu birlikleri General Piccolomini önderliğinde, Balkanlar’daki Osmanlı İmparatorluğu topraklarına girmiştir. Uzun bir yarma hareketi ile Kaçanik Kalesi’nin ele geçirilmesi sonrasında Üsküp önlerine gelinmiştir. 25 Ekim 1689 tarihinde Avusturya birlikleri Üsküp’ü büyük direnişle karşılaşmadan ele geçirmiş ve şehirde büyük ve zararlı faaliyetlerde bulunmuştur. General Piccolomini’nin emriyle şehir ateşe verilmiştir. Bu yangın ve yıkım, 26 ve 27 Ekim olarak iki gün sürmüştür. Bu büyük yıkımda birçok dükkân ve ev yok edilmiş, en büyük zarar da şehrin Yahudi mahallesinde görülmüştür.32 Bu zarar verici saldırılar, Osmanlı Ordusu’nun karşı saldırısı ile püskürtülmüş ve devletin Avusturya ordusu geldiği gibi, Osmanlı topraklarından çıkartılmıştır.
1873 yılında Selânik-Üsküp tren hattı açılmıştır. Bu hattın açılması ve sonrasında Mitroviça yönünde gelişmesi, Üsküp’ü gelişiminde büyük katkı sahibi olmuştur. Bu tarihler aynı zamanda Balkanlar’da Osmanlı İmparatorluğu’na karşı girişilen isyanların artmaya başladığı dönemdir.
Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde Üsküp, Kosova Vilayeti’nin başkenti olmuştur. 1900-1908 tarihleri arasında Hafız Paşa, şehirde birçok bina yaptırmıştır. Bunlar Islahhane, İdadiye, Vardar ve Serava akarsularının ıslahı gibi imar çalışmaları gerçekleştirilmiştir.33
1912-1913 Balkan Savaşları, Üsküp’te Osmanlı egemenliğinden son bulduğu tarihlerdir. Bu tarihler sonrasında, çeşitli saldırılar ve yıldırma çalışmaları sebebiyle şehrin en büyük nüfus oranına sahip Türk nüfusu içinden Türkiye yönünde gelişen büyük göç hareketleri yaşanmıştır.34
Üsküp, Osmanlı egemenliği sonrasında Sırp egemenliğine geçmiştir. Bu idare altında Morava Bölgesi içinde yer aldı. 1913 yılında yapılan Londra Antlaşması ile Makedonya bölgesi Sırbistan’ın kontrolüne bırakıldı.35
I. Dünya Savaşı’nın patlak vermesinden sonra şehir Bulgarların kontrolüne geçti. 1918’de ise şehir, 1939 yılına kadar Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı’nın egemenliğinde kaldı.
7 Nisan 1941 tarihinde Üsküp, Alman işgalinde Bulgar güçlerinin kontrolüne girdi.36
1944 yılında şehir, yeni kurulan Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’nin çatısı altında, özerk Makedonya cumhuriyetinin başkenti oldu.
6.1 M büyüklüğündeki 1963 Üsküp depremi sonucunda 1,070'ten fazla kişi ölmüş, 3,00037 ilâ 4,00038 kişi yaralanmış ve 200,000'den fazla kişi evsiz kaldı. Şehrin yaklaşık yüzde 80'i tamamen yıkıldı.39 Şehir, depremden sonra uluslararası yardımlar sayesinde yeniden inşa edildi.
1991 yılında Makedonya’nın Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’nden bağımsızlığını ilan etmesiyle Üsküp, bağımsız Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nin başkenti olarak bugününe gelmiştir.
Bugün Üsküp, Balkanlar’ın ortası sayılabilecek bir konumda, Kuzey Makedonya’nın başkenti ve en büyük şehridir. Bu merkezî özelliğinin sonucunda çok etnikli, tarihî mirası çok olan bir Balkan şehridir. Üsküp Havalimanı ile şehir, birçok uluslararası uçuşun noktalarından biridir. Otoyol hattı ile de Yunanistan, Kosova ve Sırbistan hatlarının kesişim yerinde konumlanır.
2000’li yıllarda süregelen inşaat çalışmalarıyla Makedonya hükûmeti "Üsküp 2014" projesi çerçevesinde başkent Üsküp'ün merkezini yeni bir görünüme kavuşturmak adına, büyük çalışmalar yürütüyor. İnşa edilen yeni binalarla, eski binalar üzerindeki yenileme çalışmalarıyla ve değişik heykellerle, Üsküp'ün merkezi adeta görkemli antik bir kente benzetilmeye çalışıyor. Heykeller içinden en çok dikkat çekeni ise, Büyük İskender heykelidir. Üsküp 2014 projesinin maliyeti açıklanmıyor ise de, tahminler 200-500 milyon Avro aralığında yapılıyor. Halkın bir kısmı, işsizlik oranının yüzde 33'ü aştığı ve vatandaşların yaklaşık üçte birinin yoksulluk sınırının altında yaşadığı ülkede heykellere yüklü harcamaların yapılmasına karşı çıkıyor. Ülkedeki azınlıklar ise, Üsküp 2014 projesiyle sadece Makedon ve Ortodoks Hristiyan kültürüne yatırım yapılıyor olmasından rahatsız oluyor. Büyük İskender'i kendi ataları olarak gören Yunanlar ise Makedonya'nın bu projesini tahrik edici buluyor. Bulgarlar da Çar Samuil'in bugünkü Makedonya tarihinin kahramanı olarak gösteriliyor olmasından rahatsız. Genel olarak Yunanlar Gruevski hükümetini, Makedon ulusunun yeni tarihini yapay bir şekilde yaratmaya çalışmakla suçluyor. Gerçi bazı Makedon asıllı entelektüeller de, Makedonya hükümetinin Makedon etnik kimliğini reform etmeye çalıştığını ve bu amaçla Üsküp 2014 projesini geliştirdiğini itiraf ediyor. Gerçekten de, Büyük İskender'in antik devleti ile bugünkü Kuzey Makedonya arasında tarihsel bağlantılar kurmak, dolaylı yoldan Makedonların Slav kökenini reddetmek anlamına geliyor. Uluslararası Kriz Grubu tarafından hazırlanan 11 Ağustos 2011 tarihli raporda, Gruevski hükümetinin Makedon milliyetçiliğini tırmandırdığına dikkat çekiliyor. Bu kapsamda, Makedonya'daki Arnavut ve Türkler, Üsküp 2014 projesinin kendi tarihlerine ve kültürlerine ait değerleri yansıtmıyor olmasından dolayı rahatsızlıklarını dile getiriyor. Makedonya'nın çok uluslu ve çok kültürlü bir devlet olduğunu gerekçe gösteren Arnavut ve Türkler, kendi tarihine ait kahramanların heykellerinin de Üsküp'ü süslemesini talep ediyor.40
Tüm bunların dışında 2002 yılında Vodno Dağı'na Milenyum haçı inşa edilmiş, şehrin hemen hemen her yerinden görülebilen bu haç da yoğun eleştirilere maruz kalmıştır.
Kuzey Makedonya'nın başkenti ve en büyük şehri olan Üsküp, yasaların tanıdığı özel bir statüye sahiptir. Son statü değişikliği 2004 yılında yapıldı. O zamandan beri Üsküp Şehri, ülkenin tüm belediyeleri gibi hepsinde bir konsey ve bir belediye başkanı bulunan 10 belediyeye bölünmüştür. Belediyeler sadece kendi bölgelerine özgü meselelerle ilgilenir ve Üsküp Şehri hepsini ilgilendiren veya iki veya daha çok belediye arasında bölünemeyecek meselelerle ilgilenir.41 Üsküp Şehri, hiçbir siyasi veya idari yetkisi olmayan Üsküp İstatistik Bölgesi'nin bir parçasıdır.42
Kent Konseyi, dört yıllık bir dönem için hizmet veren 45 üyeden oluşur. Öncelikle bütçe, küresel yönelimler ve şehir ile hükümet arasındaki ilişkilerle ilgilenir. Şehircilik, finans, yerel kalkınma ortamı gibi daha özel konuları ele almak için çeşitli komisyonlar vardır.43 Konsey Başkanı, Konsey Üyeleri tarafından seçilir. 2017'den beri başkan SDSM üyesi Ljubica Jancheva'dır.44
2017 yerel seçimlerinin ardından Kent Konseyi şu şekilde oluşturulmuştur:45
| Parti / Liste | Koltuklar | |
|---|---|---|
| SDSM | 21 | |
| VMRO-DPMNE | 17 | |
| DUI | 3 | |
| BESA | 2 | |
| AA | 1 | |
| Sol | 1 | |
| Total | 45 |
Üsküp Belediye Başkanı dört yılda bir seçilir. Belediye başkanı Üsküp Şehri'ni temsil eder ve konseye fikir sunabilir, idari organları ve onların yetkililerini yönetebilir.46
Üsküp ilk olarak 1945'te idari birimlere bölündü ancak ilk belediyeler 1976'da kuruldu. Bunlar beş taneydi: Merkez, Čair, [[Karpoş Belediyesi|Karpoš belediyesi] ]], Gazi Baba ve Kisela Voda. Makedonya Cumhuriyeti'nin bağımsızlığından sonra güç merkezileştirildi ve belediyeler yetkilerinin çoğunu kaybetti. 1996 tarihli bir yasa onları restore etti ve iki yeni belediye kurdu: Gjorče Petrov ve Šuto Orizari. 2001'deki Arnavut isyancılar ve Makedon güçleri arasında isyan sonrasında, 2004'te Saray Belediyesini Üsküp Şehri'ne dahil etmek için yeni bir yasa çıkarıldı. Saray'da çoğunlukla Arnavutlar yaşar ve o zamandan beri Arnavutlar şehir nüfusunun %20'sinden fazlasını temsil ederler. Böylece Arnavutça, Arnavut isyancıların taleplerinden biri olan şehir yönetiminin ikinci resmi dili haline geldi. Aynı yıl, Aerodrom Belediyesi Kisela Voda'dan ve Butel Belediyesi Čair'den ayrıldı.47
Belediyeler, her dört yılda bir seçilen 23 üyeden oluşan konsey tarafından yönetilir. Ayrıca bir belediye başkanı ve çeşitli bölümleri (eğitim, kültür, finans...) vardır. Belediye başkanı öncelikle bu bölümlerle ilgilenir.48
<table> <tbody> <tr class="odd"> <td><table> <thead> <tr class="header"> <th><p>Adı</p></th> <th><p>Büyüklüğü (km<sup>2</sup>)<a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref"><sup>1</sup></a></p></th> <th><p>2002 Nüfusu <a href="#fn2" class="footnote-ref" id="fnref2" role="doc-noteref"><sup>2</sup></a></p></th> <th><p>2011 Nüfusu <a href="#fn3" class="footnote-ref" id="fnref3" role="doc-noteref"><sup>3</sup></a><a href="#fn4" class="footnote-ref" id="fnref4" role="doc-noteref"><sup>4</sup></a></p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p><a href="Aerodrom_Belediyesi" title="wikilink">Aerodrom</a></p></td> <td><p>20</p></td> <td><p>72,009</p></td> <td><p>–</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Butel_Belediyesi" title="wikilink">Butel</a></p></td> <td><p>54.79</p></td> <td><p>36,144</p></td> <td><p>–</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Merkez_Belediyesi_(Üsküp)" title="wikilink">Centar</a></p></td> <td><p>7.52</p></td> <td><p>45,412</p></td> <td><p>–</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Çayır_Belediyesi" title="wikilink">Čair</a></p></td> <td><p>3.52</p></td> <td><p>64,773</p></td> <td><p>–</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Gazi_Baba_Belediyesi" title="wikilink">Gazi Baba</a></p></td> <td><p>110.86</p></td> <td><p>72,617</p></td> <td><p>75,893</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Gorçe_Petrov_Belediyesi" title="wikilink">Gjorče Petrov</a></p></td> <td><p>66.93</p></td> <td><p>41,634</p></td> <td><p>41,915</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Karpoş_Belediyesi" title="wikilink">Karpoš</a></p></td> <td><p>35.21</p></td> <td><p>59,666</p></td> <td><p>60,363</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Ekşisu_Belediyesi" title="wikilink">Kisela Voda</a></p></td> <td><p>34.24</p></td> <td><p>57,236</p></td> <td><p>–</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Saray_Belediyesi" title="wikilink">Saray</a></p></td> <td><p>229.06</p></td> <td><p>35,408</p></td> <td><p>38,884</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Şuto_Orizari_Belediyesi" title="wikilink">Šuto Orizari</a></p></td> <td><p>7.48</p></td> <td><p>22,017</p></td> <td><p>–</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><strong>Üsküp şehri</strong></p></td> <td><p>571.46</p></td> <td><p>506,926</p></td> <td><p>533,847</p></td> </tr> </tbody> </table></td> <td></td> <td><ol> <li> <a href="Merkez_Belediyesi_(Üsküp)" title="wikilink">Centar</a> (<em>Центар</em>)</li> <li> <a href="Gazi_Baba_Belediyesi" title="wikilink">Gazi Baba</a> (<em>Гази Баба</em>)</li> <li> <a href="Aerodrom_Belediyesi" title="wikilink">Aerodrom</a> (<em>Аеродром</em>)</li> <li> <a href="Çayır_Belediyesi" title="wikilink">Čair</a> (<em>Чаир</em>)</li> <li> <a href="Ekşisu_Belediyesi" title="wikilink">Kisela Voda</a> (<em>Кисела Вода</em>)</li> <li> <a href="Butel_Belediyesi" title="wikilink">Butel</a> (<em>Бутел</em>)</li> <li> <a href="Şuto_Orizari_Belediyesi" title="wikilink">Šuto Orizari</a> (<em>Шуто Оризари</em>)</li> <li> <a href="Karpoş_Belediyesi" title="wikilink">Karpoš</a> (<em>Карпош</em>)</li> <li> <a href="Gorçe_Petrov_Belediyesi" title="wikilink">Gjorče Petrov</a> (<em>Ѓорче Петров</em>)</li> <li> <a href="Saray_Belediyesi" title="wikilink">Saraj</a> (<em>Сарај</em>)</li> </ol></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote"><a href="#fnref1" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn2" role="doc-endnote"><a href="#fnref2" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn3" role="doc-endnote"><a href="#fnref3" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn4" role="doc-endnote">The 2011 census was aborted following the resignation of its comity on the field of irregularities.<a href="#fnref4" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> </ol> </section>| Numara | Belediye | |
|---|---|---|
| 1 | Merkez | |
| 2 | Gazi Baba | |
| 3 | Aerodrom | |
| 4 | Çayır | |
| 5 | Ekşisu | |
| 6 | Butel | |
| 7 | Şuto Orizari | |
| 8 | Karpoş | |
| 9 | Gorçe Petrov | |
| 10 | Saray |
Üsküp belediye başkanlarının listesi aşağıdaki kişileri içerir:49
| # | İsim | Dönem başı | Dönem sonu | Siyasi parti |
|---|---|---|---|---|
| Sırbistan Krallığı | ||||
| 1. | Spiro Hadzi Ristić | 1912 | 1915 | |
| Bulgaristan Krallığı | ||||
| 1. | Gjore Kitinchev | 1915 | 1917 | |
| 2. | Hristo Popkotsev | 1917 | 1918 | |
| Yugoslavya Krallığı | ||||
| 1. | Spiro Hadzi Ristić | 1918 | 1920 | |
| 2. | Dušan Cekić | 1920 | aynı yıl | |
| 3. | Kosta Stefanović - Arsenovski | 1920 | 1921 | |
| 4. | Aleksandar Bukvić | 1921 | 1923 | |
| 5. | Nikola Sapundzhić | 1923 | 1929 | |
| 6. | Josif Mihajlović | 1929 | 1936 | |
| 7. | Dr. Petar S. Jovanović | 1936 | aynı yıl | |
| 8. | Panta Jovanović | 1936 | 1938 | |
| 9. | Kosta Čohadžić | 1938 | 1939 | |
| 10. | Josif Mihajlović | 1939 | 1941 | |
| Bulgaristan Krallığı | ||||
| 1. | Yanko Mustakov | 1941 | same yеаr | |
| 2. | Spiro Kitinchev | 1941 | 1944 | |
| Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti | ||||
| 1. | Lazar Tanev | 1944 | 1945 | |
| 2. | Dimche Zograimfski | 1945 | 1947 | |
| 3. | Gorgji Ikonomov | 1947 | 1948 | |
| 4. | Dushko Lukarski | 1948 | aynı yıl | |
| 5. | Vera Aceva | 1948 | aynı yıl | |
| 6. | Asparuh Kanevchev | 1949 | aynı yıl | |
| 7. | Naum Naumovski - Borche | 1950 | aynı yıl | |
| 8. | Blagoja Nikolovski | 1951 | aynı yıl | |
| 9. | Kemal Seyfula | 1951 | 1954 | |
| 10. | Vasil Gorgov | 1954 | 1956 | |
| 11. | Naum Naumovski - Borche | 1956 | 1960 | |
| 12. | Krste Markovski | 1960 | 1963 | |
| 13. | Blagoj Popov | 1963 | 1969 | |
| 14. | Dragoljub Stratev | 1969 | 1974 | |
| 15. | Metodi Antonov | 1974 | 1982 | |
| 16. | Trajko Apostolski | 1982 | 1984 | |
| 17. | Dushan Popovski | 1984 | 1986 | |
| 18. | Jugoslav Todorovski | 1986 | 1991 | |
| Kuzey Makedonya Cumhuriyeti | ||||
| 1. | Milan Talevski | 1991 | 1993 | VMRO-DPMNE5051 |
| 2. | Goran Nikolovski | 1993 | 1995 | VMRO-DPMNE52 |
| 3. | Jove Kekenovski | 1995 | 1996 | VMRO-DPMNE53 |
| 4. | Risto Penov | 1996 | 2005 | Liberal Demokrat Parti54 |
| 5. | Trifun Kostovski | 2005 | 2009 | Bağımsız55 |
| 6. | Koce Trajanovski | 2009 | 2017 | VMRO-DPMNE56 |
| 7. | Petre Shilegov | 2017 | görevde | SDSM57 |
Üsküp, Avrupa düzeyinde orta ölçekli bir şehirdir. Kuzey Makedonya'nın başkenti ve en büyük şehri olan Üsküp, ülke ekonomisinin büyük bir bölümünü oluşturur. Üsküp Şehri ve bazı komşu belediyeleri kapsayan Üsküp İstatistik Bölgesi, Kuzey Makedonya GSYİH'sının %45.5'ini üretir.58 2009'da kişi başına bölgesel GSYİH 6,565 ABD Doları veya Kuzey Makedonya'nın kişi başına GSYİH'sinin %155'i kadardı.59 Ancak bu rakam, komşu Sofya (10,106 ABD Doları),60 Saraybosna (10,048 ABD Doları)61 veya Belgrad (7,983 ABD Doları)62 rakamlarından daha küçük ancak Tiran (4,126 ABD Doları) değerinden daha fazladır.63
Ülkede başka büyük şehir olmaması, siyasi ve ekonomik merkezileşme nedeniyle Üsküp dışında yaşayan çok sayıda Makedon, başkentte çalışır. Şehrin dinamizmi, yalnızca Kuzey Makedonya'dan değil, Kosova, Arnavutluk ve Güney Sırbistan dan kırsal göçü teşvik eder.64
Kentteki en büyük etnik grup 338.358 kişiyle Üsküp'ün %66.75'ine denk gelen Makedonlardır. Makedonları 103.891 (%20.49) ile Arnavutlar, 23.475 (%4.63) ile Romanlar takip eder.65
Daha küçük etnik gruplar ise 14.298 (%2.82) kişiyle Sırplar, 8595 (%1.70) kişiyle Türkler, 7585 (%1.50) kişiyle Boşnaklar, 2557 (%0.50) kişiyle Arumenler'dir. Kentin nüfusunun %1.61'ine tekabül eden 8167 kişiyse kendini diğer etnik gruplara dahil etmiştir.66
Üsküp'te Filip II Hastanesi, bir psikiyatri hastanesi, iki kadın doğum hastanesi, bir gerontoloji hastanesi ve solunum ve göz hastalıkları enstitüleri gibi çeşitli kamu ve özel hastaneler ve uzmanlaşmış tıbbi kurumlar bulunmaktadır.67
2012 yılında Üsküp, ulusal orandan (370.9'a bir) daha yüksek olan 251.6 kişi başına bir doktor oranına sahipti. Tıp uzmanlarının oranı da ülkenin geri kalanından daha yüksekti. Ancak hastane yatakları, eczacılar ve diş hekimleri oranı Üsküp'te daha düşüktü.68
Üsküp'teki nüfus, diğer Makedonlardan daha iyi sağlık standartlarına sahiptir. 2010 yılında ölüm oranı Üsküp'te binde 8.6 ve ulusal düzeyde binde 9.3 idi. Bebek ölüm oranı Üsküp'te binde 6.8 ve Kuzey Makedonya'da binde 7.6 idi.69
Üsküp aşağıdaki kentlerle kardeş kent anlaşmaları imzalamıştır:70
<table> <tbody> <tr class="odd"> <td><ul> <li><p><a href="Bradford" title="wikilink">Bradford</a>, <a href="Birleşik_Krallık" title="wikilink">Birleşik Krallık</a>, <small>(1961)</small><a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref"><sup>1</sup></a></p></li> <li> <a href="Dijon" title="wikilink">Dijon</a>, <a href="Fransa" title="wikilink">Fransa</a>, <small>(1961)</small><a href="#fn2" class="footnote-ref" id="fnref2" role="doc-noteref"><sup>2</sup></a><a href="#fn3" class="footnote-ref" id="fnref3" role="doc-noteref"><sup>3</sup></a><a href="#fn4" class="footnote-ref" id="fnref4" role="doc-noteref"><sup>4</sup></a></li> <li> <a href="Dresden" title="wikilink">Dresden</a>, <a href="Almanya" title="wikilink">Almanya</a>, <small>(1967)</small><a href="#fn5" class="footnote-ref" id="fnref5" role="doc-noteref"><sup>5</sup></a></li> <li><p><a href="Tempe,_Arizona" title="wikilink">Tempe</a>, <a href="Arizona" title="wikilink">Arizona</a>, <a href="Amerika_Birleşik_Devletleri" title="wikilink">ABD</a>, <small>(1971)</small><a href="#fn6" class="footnote-ref" id="fnref6" role="doc-noteref"><sup>6</sup></a></p></li> <li> <a href="Roubaix" title="wikilink">Roubaix</a>, <a href="Fransa" title="wikilink">Fransa</a>, <small>(1973)</small><a href="#fn7" class="footnote-ref" id="fnref7" role="doc-noteref"><sup>7</sup></a></li> <li> <a href="Waremme" title="wikilink">Waremme</a>, <a href="Belçika" title="wikilink">Belçika</a>, <small>(1974)</small><a href="#fn8" class="footnote-ref" id="fnref8" role="doc-noteref"><sup>8</sup></a></li> <li> <a href="Nürnberg" title="wikilink">Nürnberg</a>, <a href="Almanya" title="wikilink">Almanya</a>, <small>(1982)</small><a href="#fn9" class="footnote-ref" id="fnref9" role="doc-noteref"><sup>9</sup></a></li> <li><p><a href="Nanchang" title="wikilink">Nanchang</a>, <a href="Çin" title="wikilink">Çin</a>, <small>(1984)</small><a href="#fn10" class="footnote-ref" id="fnref10" role="doc-noteref"><sup>10</sup></a><a href="#fn11" class="footnote-ref" id="fnref11" role="doc-noteref"><sup>11</sup></a></p></li> <li><p><a href="Manisa" title="wikilink">Manisa</a>, <a href="Türkiye" title="wikilink">Türkiye</a>, <small>(1985)</small><a href="#fn12" class="footnote-ref" id="fnref12" role="doc-noteref"><sup>12</sup></a></p></li> </ul></td> <td><ul> <li><p><a href="Süveyş" title="wikilink">Süveyş</a>, <a href="Mısır" title="wikilink">Mısır</a>, <small>(1985)</small><a href="#fn13" class="footnote-ref" id="fnref13" role="doc-noteref"><sup>13</sup></a></p></li> <li> <a href="Pittsburgh" title="wikilink">Pittsburgh</a>, <a href="Amerika_Birleşik_Devletleri" title="wikilink">ABD</a>, <small>(2002)</small><a href="#fn14" class="footnote-ref" id="fnref14" role="doc-noteref"><sup>14</sup></a></li> <li><p><a href="İstanbul" title="wikilink">İstanbul</a>, <a href="Türkiye" title="wikilink">Türkiye</a>, <small>(2003)</small><a href="#fn15" class="footnote-ref" id="fnref15" role="doc-noteref"><sup>15</sup></a></p></li> <li> <a href="Ljubljana" title="wikilink">Ljubljana</a>, <a href="Slovenya" title="wikilink">Slovenya</a>, <small>(2007)</small><a href="#fn16" class="footnote-ref" id="fnref16" role="doc-noteref"><sup>16</sup></a><a href="#fn17" class="footnote-ref" id="fnref17" role="doc-noteref"><sup>17</sup></a></li> <li> <a href="Podgorica" title="wikilink">Podgorica</a>, <a href="Karadağ" title="wikilink">Karadağ</a>, <small>(2007)</small><a href="#fn18" class="footnote-ref" id="fnref18" role="doc-noteref"><sup>18</sup></a></li> <li> <a href="Zaragoza" title="wikilink">Zaragoza</a>, İspanya <small>(2008)</small><a href="#fn19" class="footnote-ref" id="fnref19" role="doc-noteref"><sup>19</sup></a></li> <li> <a href="Zagreb" title="wikilink">Zagreb</a>, <a href="Hırvatistan" title="wikilink">Hırvatistan</a> <small>(2011)</small><a href="#fn20" class="footnote-ref" id="fnref20" role="doc-noteref"><sup>20</sup></a></li> <li> <a href="Belgrad" title="wikilink">Belgrad</a>, <a href="Sırbistan" title="wikilink">Sırbistan</a>, <small>(2012)</small><a href="#fn21" class="footnote-ref" id="fnref21" role="doc-noteref"><sup>21</sup></a><a href="#fn22" class="footnote-ref" id="fnref22" role="doc-noteref"><sup>22</sup></a></li> </ul></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote"></li> <li id="fn2" role="doc-endnote"></li> <li id="fn3" role="doc-endnote"><a href="#fnref3" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn4" role="doc-endnote"><a href="#fnref4" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn5" role="doc-endnote"></li> <li id="fn6" role="doc-endnote"></li> <li id="fn7" role="doc-endnote"></li> <li id="fn8" role="doc-endnote"></li> <li id="fn9" role="doc-endnote"></li> <li id="fn10" role="doc-endnote"></li> <li id="fn11" role="doc-endnote"><a href="#fnref11" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn12" role="doc-endnote"></li> <li id="fn13" role="doc-endnote"></li> <li id="fn14" role="doc-endnote"></li> <li id="fn15" role="doc-endnote"></li> <li id="fn16" role="doc-endnote"></li> <li id="fn17" role="doc-endnote"><a href="#fnref17" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn18" role="doc-endnote"></li> <li id="fn19" role="doc-endnote"></li> <li id="fn20" role="doc-endnote"></li> <li id="fn21" role="doc-endnote"></li> <li id="fn22" role="doc-endnote"><a href="#fnref22" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> </ol> </section>Dosya:Skopije at night 2.jpg|Üsküp’ün gece görünümü Dosya:Mustapha Pasha Skopje.jpg|Üsküp Kalesi’nden Mustafa Paşa Camii Dosya:Ss Cyril and Methodius University campus Skopje.jpg|Aziz Kiril ve Metodiy Üniversitesi Kampüsü Dosya:Street in Skopje.jpg|Bir sokak Dosya:Skopje-Daut Pashin Hamam.jpg|Davut Paşa Hamamı ve devamında meşhur Türk Çarşısı Dosya:Centarot na Skopje pred zemjotresot.jpg|1963 depreminden önce Üsküp merkezinin bir görünümü. Dosya:Kameni Most, Skopje.tif|Üsküp'te Taş Köprü'nün bir görünümü.
</center>Orijinal kaynak: üsküp. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
N. G. L. Hammond, F. W. Walbank, A History of Macedonia: Volume III: 336-167 B.C., Oxford University Press, 1988, s.386 ↩
John Wilkes, The Illyrians, Wiley-Blackwell, 1996. s.86 ↩
Watkins, Thomas H., "Roman Legionary Fortresses and the Cities of Modern Europe", Military Affairs, Vol. 47, No. 1 (Şub., 1983) ↩
Macedonian national treasures, Author Cvetan Grozdanovzdanov, Publisher Makedonska kniga, 1989 p. 61. ↩
Macedonia yesterday and today, Giorgio Nurigiani, Publisher: Teleurope, 1967 s. 77. ↩
Пламен Павлов, Цар Самуил и “Българската епопея”, 2002 ↩
Sacit Kutlu, Milliyetçilik ve Emperyalizm Yüzyılında Balkanlar ve Osmanlı Devleti, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2007 ↩
Treaty of Peace between Greece, Bulgaria, Montenegro, Serbia on the one part and Turkey on the other part. (London) May 17/30, 1913 ↩
Gerhard Schreiber, Stegemann, Bernd ve Vogel, Detlef, Germany and the Second World War, Vol. 3., 1995 The Mediterranean, south-east Europe, and North Africa - Oxford Clarendon Press, Oxford, England, s. 504, not 38 (citing a Werhmacht report), ISBN 0-19-822884-8 ↩
Erhan Türbedar, “Üsküp 2014: Makedon Kimliğinin Uyanışı”, Ufuk Dergisi, Sayı 15, Eylül-Ekim 2011, Üsküp 2011, s. 6-7. ↩
Note: Talevski was voted by the Skopje City Council ↩
|erişimtarihi=4 Mayıs 2013 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20140821193851/http://star.vest.com.mk/default.asp?id=90244&idg=5&idb=1369&rubrika=Revija |arşivtarihi=21 Ağustos 2014 |ölüurl=evet}} ↩
[ Utrinski - Risto Penov going to be mayor. ] ↩
[ PlusInfo.mk - Petre Shilegov is new mayor of Skopje ] ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page