Yakarı, temel olarak bir kişiden, özellikle Tanrı veya doğaüstü bir varlıktan, bir şey isteme veya yalvarma eylemidir. Daha geniş anlamda, derin bir arzu, dilek veya özlem ifade eden her türlü sözlü veya yazılı ifadeye yakarı denebilir. Yakarılar, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde dini, spiritüel ve hatta seküler bağlamlarda önemli bir yer tutar.
"Yakarı" kelimesi, Türkçe kökenli bir kelimedir. "Yakarmak" fiilinden türetilmiştir. Yakarmak, birine yalvarmak, rica etmek, bir şey istemek anlamlarına gelir.
Yakarı, birçok dinin temel bir unsurudur. Farklı dinlerde farklı biçimlerde ve amaçlarla kullanılır:
Hıristiyanlık: Hıristiyanlıkta yakarı, dua olarak bilinir ve Tanrı ile iletişim kurmanın bir yoludur. Hıristiyanlar, bireysel ihtiyaçları, başkalarının refahı, günahların affı veya Tanrı'ya şükran sunmak için dua ederler. Hıristiyanlıkta yaygın yakarı biçimleri arasında Rab'bin Duası, Meryem Ana'ya yakarışlar ve liturjik dualar yer alır.
İslam: İslam'da yakarı, dua olarak adlandırılır ve Allah'a yapılan bir yalvarıştır. Müslümanlar, her türlü ihtiyaçları için Allah'a dua edebilirler. Dua, namazın (salat) bir parçası olabileceği gibi, günün herhangi bir saatinde de yapılabilir. İslam'da dua ederken Kabe'ye yönelmek ve elleri açmak yaygın uygulamalardır.
Musevilik: Musevilikte yakarı, tefilah olarak bilinir ve Tanrı ile iletişim kurmanın önemli bir yoludur. Yahudiler, bireysel ve toplumsal ihtiyaçları için dua ederler. Tefilah, hem belirli zamanlarda yapılan resmi duaları (örneğin Şema) hem de kişisel yakarışları içerebilir.
Budizm: Budizm'de yakarı, genellikle mantra olarak bilinir ve belirli seslerin veya kelimelerin tekrarı yoluyla zihni odaklamayı ve olumlu enerjiyi çekmeyi amaçlar. Budistler, aydınlanmaya ulaşmak, acıyı dindirmek veya başkalarına yardım etmek için mantra okuyabilirler. Budist yakarılar genellikle Buda veya Bodhisattva'lara yöneliktir.
Hinduizm: Hinduizm'de yakarı, mantra veya bhajan olarak bilinir ve belirli tanrılara veya tanrıçalara adanmıştır. Hindular, farklı ihtiyaçları için farklı tanrılara yakarabilirler. Örneğin, bilgelik için Saraswati'ye, güç için Durga'ya, refah için Lakshmi'ye yakarılabilir.
Yakarılar, amaçlarına, biçimlerine ve bağlamlarına göre farklı türlere ayrılabilir:
Yalvarma Yakarıları: Bu tür yakarılar, bir ihtiyaç veya istek için yapılan doğrudan talepleri içerir. Örneğin, hastalık için şifa dilemek, geçim sıkıntısı için yardım istemek veya güvenlik için dua etmek.
Şükran Yakarıları: Bu tür yakarılar, alınan lütuflar veya iyilikler için Tanrı'ya veya doğaüstü bir varlığa teşekkür etmeyi içerir.
Tövbe Yakarıları: Bu tür yakarılar, yapılan hatalar veya günahlar için af dilemeyi içerir.
Övgü Yakarıları: Bu tür yakarılar, Tanrı'nın veya doğaüstü bir varlığın niteliklerini övmeyi ve yüceltmeyi içerir.
Adanmışlık Yakarıları: Bu tür yakarılar, Tanrı'ya veya doğaüstü bir varlığa bağlılığı ve sevgiyi ifade etmeyi içerir.
Yakarı, bireyler ve toplumlar üzerinde çeşitli psikolojik ve sosyolojik etkilere sahip olabilir:
Psikolojik Etkiler: Yakarı, bireylerin stresini azaltabilir, umutlarını artırabilir, iç huzurunu sağlayabilir ve anlam arayışına katkıda bulunabilir. Aynı zamanda, bir topluluğa ait olma duygusunu güçlendirebilir.
Sosyolojik Etkiler: Yakarı, toplumda dayanışmayı artırabilir, ahlaki değerleri pekiştirebilir ve sosyal normları destekleyebilir. Dini ritüeller ve toplu dualar, bireyleri bir araya getirerek sosyal bağları güçlendirebilir.
Yakarı, bazı eleştirmenler tarafından batıl inanç olarak görülür. Bilimsel bir temeli olmadığı ve gerçek dünyayı etkileme gücüne sahip olmadığı iddia edilir. Ayrıca, bazı eleştirmenler, yakarı'nın insanları pasifliğe sürükleyebileceğini ve sorunlarını çözmek için aktif çaba göstermek yerine mucizelere bel bağlamalarına neden olabileceğini savunurlar.
Yakarı, insanlık tarihi boyunca önemli bir yere sahip olmuştur. Farklı dinlerde ve kültürlerde farklı biçimlerde ifade edilen yakarı, bireylerin ve toplumların manevi ihtiyaçlarını karşılamada, sosyal bağları güçlendirmede ve ahlaki değerleri pekiştirmede önemli bir rol oynamaktadır. Her ne kadar eleştirileri olsa da, yakarı, birçok insan için anlamlı ve değerli bir uygulamadır.