uzun periyotlu değişenler ne demek?
Uzun Periyotlu Değişenler (Mira Değişenleri)
Uzun periyotlu değişenler (LPV'ler), parlaklıkları yüzlerce gün veya hatta yıllar boyunca önemli ölçüde değişen bir tür değişen yıldızdır. Genellikle Asimptotik Dev Kol (AGB) yıldızlarıdır, yani Güneş gibi yıldızların yaşamlarının son aşamalarında bulunurlar.
Temel Özellikleri:
- Periyot: Tipik olarak 80 ila 1000 gün arasında değişen uzun periyotlara sahiptirler. Bu periyot, yıldızın parlaklığının bir maksimumdan diğerine ulaşması için geçen süreyi ifade eder.
- Parlaklık Değişimi: Parlaklıkları birkaç kadir (magnitude) değişebilir. Bu, çıplak gözle görülebilen yıldızların bile sönükleşerek görünmez hale gelebileceği anlamına gelir.
- Spektral Tipler: Genellikle geç tip spektrumlara (M, S veya C) sahiptirler, bu da yüzey sıcaklıklarının düşük olduğunu gösterir.
- Pulsasyon: Parlaklık değişimlerinin temel nedeni, yıldızın dış katmanlarının radyal olarak genişleyip büzülmesidir. Bu pulsasyonlar, yıldızın iç yapısındaki termal dengesizliklerden kaynaklanır.
- Kütle Kaybı: Uzun periyotlu değişenler, yıldız rüzgarları yoluyla önemli miktarda kütle kaybederler. Bu kütle kaybı, yıldızın etrafında toz ve gazdan oluşan bir zarf oluşturabilir.
Alt Türler ve Önemli Kavramlar:
- Mira Değişenleri: En iyi bilinen LPV türüdür. Genellikle büyük parlaklık değişimlerine ve düzenli periyotlara sahiptirler. Bu sınıfın prototipi, Balina Takımyıldızı'ndaki Mira yıldızıdır.
- Yarı Düzenli Değişenler: Mira değişenlerine benzerler ancak periyotları daha az belirgin ve değişimleri daha düzensizdir.
- OH/IR Yıldızları: Aşırı miktarda kızılötesi (IR) radyasyon yayan LPV'lerdir. Bu, yıldızın etrafındaki kalın toz zarfından kaynaklanır. Ayrıca, hidroksil (OH) moleküllerinin güçlü maser emisyonları gösterirler.
Önemi:
- Yıldız Evrimi: LPV'ler, yıldızların yaşamlarının son aşamalarını anlamak için önemlidir.
- Galaktik Kimyasal Evrim: Bu yıldızlar, içlerinde üretilen ağır elementleri yıldız rüzgarları yoluyla uzaya saçarlar, bu da galaksilerin kimyasal bileşimini etkiler.
- Mesafe Belirleme: Bazı LPV'lerin periyot-parlaklık ilişkisi, galaktik ve ekstra-galaktik mesafeleri belirlemek için kullanılabilir.
İlgili Kavramlar: