Tupolev Tu-134 (NATO Kodu: Crusty)
Tupolev Tu-134, Sovyetler Birliği tarafından üretilen, çift motorlu, kısa-orta menzilli bir jet yolcu uçağıdır. İlk uçuşunu 1963'te yapmış ve 1966'dan 1984'e kadar seri olarak üretilmiştir. 1970'lerde Doğu Avrupa'nın en çok kullanılan uçaklarından biri haline gelmiştir. Gelişmiş aerodinamik tasarımı ve karakteristik sesine rağmen, yakıt verimliliği ve gürültü seviyeleri nedeniyle Batı standartlarına göre eleştirilmiştir.
Gelişimi
- Kökenleri: Tu-134, Tupolev Tasarım Bürosu tarafından Aeroflot'un kısa-orta menzilli hatlarda kullanabileceği yeni bir uçak ihtiyacını karşılamak amacıyla geliştirilmiştir. Tu-124 modelinin geliştirilmiş bir versiyonu olarak tasarlanmıştır.
- Tasarım Özellikleri: Tu-134'ün belirgin özelliklerinden biri, kuyruk kısmına yerleştirilmiş iki adet Soloviev D-30 turbofan motorudur. Bu tasarım, uçağın aerodinamik verimliliğini artırmayı ve kabin gürültüsünü azaltmayı amaçlamıştır. Ayrıca, geriye doğru eğimli kanatlar da uçağın yüksek hızlarda daha iyi performans göstermesini sağlamıştır.
- Üretim: Tu-134, Kharkiv Havacılık Üretim Birliği (şimdiki Ukrayna'da) tarafından üretilmiştir. Toplamda 852 adet üretilmiştir.
Tasarımı
- Aerodinamik: Geriye eğimli kanat tasarımı, uçağın yüksek hızlarda daha stabil ve verimli bir şekilde uçmasını sağlamıştır. Kuyruğa monte motorlar, kanatların aerodinamik performansını iyileştirmiş ve kabin gürültüsünü azaltmıştır.
- Motorlar: Soloviev D-30 turbofan motorları, Tu-134'e yeterli itki gücü sağlamıştır. Ancak, yakıt verimliliği konusunda eleştirilmiştir ve yüksek gürültü seviyelerine neden olmuştur.
- Kabin: Kabin konfigürasyonu, farklı yolcu kapasitelerine uyacak şekilde ayarlanabilmiştir. Tipik olarak 72 ila 84 yolcu kapasitesine sahipti. İlk modellerde lüks iç mekanlar bulunurken, sonraki versiyonlarda daha ekonomik tasarımlar tercih edilmiştir.
- Kokpit: Kokpit, geleneksel Sovyet aviyonik sistemleriyle donatılmıştır. Otomatik pilot sistemi ve navigasyon ekipmanları, uçağın güvenli ve verimli bir şekilde uçmasını sağlamıştır.
- İniş Takımları: Yüksek iniş takımları, uçağın toprak pistler gibi daha zorlu yüzeylere inmesini sağlamıştır. Bu özellik, Tu-134'ün Sovyetler Birliği'nin çeşitli bölgelerinde yaygın olarak kullanılmasını sağlamıştır.
Varyantları
- Tu-134: İlk üretim modeli.
- Tu-134A: Geliştirilmiş motorlar ve artırılmış yolcu kapasitesi. En yaygın varyanttır.
- Tu-134B: Daha fazla yolcu kapasitesi ve modernize edilmiş aviyonikler.
- Tu-134Sh: Pilot eğitimi için kullanılan bir varyant. Navigasyon ve radar sistemleri eğitimine yönelik özel ekipmanlarla donatılmıştır.
- Tu-134LK: Kozmonot eğitimi için kullanılan bir laboratuvar versiyonu.
Kullanımı
- Sivil Havacılık: Tu-134, Aeroflot ve diğer Doğu Avrupa havayolları tarafından yoğun olarak kullanılmıştır. Kısa-orta menzilli hatlarda, şehirler arası ve bölgesel uçuşlarda yaygın olarak kullanılmıştır.
- Askeri Kullanım: Bazı Tu-134 varyantları, askeri amaçlar için de kullanılmıştır. Örneğin, VIP taşımacılığı ve eğitim görevlerinde kullanılmıştır.
- Devlet Taşımacılığı: Devlet başkanları ve üst düzey yetkililer için özel olarak donatılmış Tu-134'ler kullanılmıştır. Bu uçaklar, lüks iç mekanlara ve gelişmiş iletişim sistemlerine sahipti.
Kazalar ve Olaylar
Tu-134, hizmet süresi boyunca bir dizi kazaya karışmıştır. Bu kazaların nedenleri arasında pilot hatası, teknik arızalar ve hava koşulları yer almaktadır. Ancak, genel olarak Tu-134'ün güvenilir bir uçak olduğu kabul edilmektedir.
Teknik Özellikler (Tu-134A)
- Mürettebat: 3-4
- Yolcu Kapasitesi: 72-84
- Uzunluk: 37.1 m
- Kanat Açıklığı: 29 m
- Yükseklik: 9.02 m
- Boş Ağırlık: 27,960 kg
- Maksimum Kalkış Ağırlığı: 47,600 kg
- Motorlar: 2 x Soloviev D-30 turbofan motoru
- Maksimum Hız: 950 km/sa
- Seyir Hızı: 850 km/sa
- Menzil: 1,900 - 2,100 km
- Servis Tavanı: 11,900 m
Emeklilik ve Günümüz
Tu-134'ün çoğu, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO)'nun gürültü standartlarını karşılamaması nedeniyle hizmet dışı bırakılmıştır. Günümüzde, çok az sayıda Tu-134 hala sivil ve askeri amaçlarla kullanılmaktadır. Bazı uçaklar ise müzelerde sergilenmektedir veya anıt olarak kullanılmaktadır.
Mirası
Tu-134, Sovyet havacılık endüstrisinin önemli bir parçası olmuştur. Gelişmiş aerodinamik tasarımı ve yaygın kullanımı, uçağı Doğu Avrupa'nın sembollerinden biri haline getirmiştir. Günümüzde, Tu-134'ün mirası, havacılık mühendisliği ve Sovyet teknolojisinin bir örneği olarak yaşamaya devam etmektedir.