tretman ne demek?

Tretman veya geliştirim senaryosu, genellikle film, televizyon programı ve radyo oyunu için tasarlanır. Sahne kartları ve senaryonun ilk aşaması arasındaki adımdır. Tretman genelde sinopsisten uzun, film öyküsünden kısa olur.¹ İdeal bir tretmanın uzunluğunun ne kadar olduğuna dair bir fikir birliği yoktur.² Tretman, bir sanat eserinden ziyade filmi, yapımcılara ve ajanslara pazarlama metnidir.³ Öykü geliştirilirken, çekilecek filmin akışı ve her görüntüsü bu evrede tasarlanır. Öyküdeki her çekim içeriği ve bunun ayrım içindeki yeri tam olarak belirlenerek tıpkı perdede görüntüleneceği biçimde yazılır. Lakin yeri tanımlayıcı görüntüler yazılmaz. Örneğin; 20 planda Eyfel Kulesi gösterilecekse bu ve bunun gibi şeyler tretmana yazılmaz.

İki tür tretman vardır. Biri orijinal tretman taslağı, yazının gelişimi sürecinde oluşur; diğeri sunum tretmanı, sunum materyali olarak tasarlanır.

Orijinal tretman taslağı

Genel olarak uzun ve detaylı olur. Sahnelerin tamamı ana hatlarıyla belirlenir ve bir araya getirilir. Genelde, 30 standart A4 sayfasından fazla (Courier New yazı tipiyle 12 punto büyüklüğünde) ve 80 sayfadan az olur. Ortalama 40 sayfa civarında olur. Örneğin Terminatör filminin orijinal tretmanı 44 sayfadır.

Sunum tretmanı

Genellikle sunum tretmanları emir verilmesi üzerine yazılır. Bunlar sadece sahneleri meydana getiren olmazsa olmaz ve önemli hikâye olgularını içerir. Tüm hikâye basit bir kalıptadır. Bir konsept (fikir) ile başlar, sonra tema, sonra karakterler ve sonra önemli sahnelerin 4-8 sayfalık geliştirilmiş sinopsisi şeklinde yazılır. Bu yönetmen için çekim notlarının senaryonun içinde nasıl şekil alacağını belirler. Ve film yapımcısının gözden geçirmesi içindir. Ya da potansiyel yatırımcılar için yapılan öngösterimden sonra arkada bırakılan bir sunum notudur. Eğer bir yazılı metin sunulması gerekiyorsa bu tretman olmalıdır. Bunlar genellikle 3 sayfadan fazla, 30 sayfadan azdır. Ortalama 7-12 sayfa olurlar.

Dikkat edilmesi gereken noktalar

Tretmanda dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır;

Kişilerin özelliklerinin belirtilmesi
Çevre özelliklerinin ortaya konulması
Hareketlerin düzenlenmesi

Kısaca;

Dramatik yapı kurulur. Olgular sıralanır. Olayların bağlantıları sağlanır. Konunun gelişme ve çatışma (conflict) noktaları belirlenir.
Kişiler karakteristik özellikleri ile tanıtılır, kişiler ve onların ortaya koyduğu olaylar irdelenir.
Diyalogların sadece en önemlileri yazılır. Bunun dışında diyalog içermez.
Ele alınan öykünün yalnız ana hikâyesi değil, yan hikâyeleri de belirlenmiş olur.
Her anlatım, her cümle filmdeki görüntülere uygun olacak bir biçimde yazılır.
Geniş zaman kipiyle yazılması beklenir.

Kullanımı

Tretmanlar film endüstrisinde satılan dokümanlar olarak geniş çapta kullanılmaktadır. Gelişim sürecinin bir parçası olarak taslak hâlinde üretilirler.

Senaristler tretmanı bir senaryonun başlangıç ayağı olarak kullanabilir. Tretmanlar aynı zamanda fikri satmak için kullanılır. Tretmanlar senaryo tamamlanmadan önceki bir aşamadır.