transfüzyon ne demek?

Transfüzyon (Kan Nakli)

Transfüzyon, bir bireyin kanını veya kan bileşenlerini başka bir bireye intravenöz yolla aktarma işlemidir. Hayati öneme sahip bir tıbbi prosedür olan transfüzyon, çeşitli sağlık sorunları nedeniyle kan kaybı yaşayan, kan üretiminde sorun yaşayan veya kan bileşenlerinde eksiklik olan hastalara uygulanır.

Tarihçe

Kan transfüzyonunun tarihi, hayvanlar üzerinde yapılan ilk başarısız denemelere kadar uzanmaktadır. İnsanlar arasında ilk başarılı transfüzyonlar ise 19. yüzyılın başlarında gerçekleştirilmiştir. Ancak, kan gruplarının keşfi ve uyumsuzluk sorunlarının anlaşılmasıyla birlikte transfüzyon daha güvenli bir hale gelmiştir. Kan Grupları hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz.

Transfüzyonun Amaçları

Transfüzyonun temel amaçları şunlardır:

• Kan hacmini artırmak: Şiddetli kanamalar, travmalar veya ameliyatlar sonrasında kaybedilen kan hacmini yerine koymak.
• Oksijen taşıma kapasitesini artırmak: Anemi gibi durumlarda, kırmızı kan hücrelerinin (eritrosit) eksikliği nedeniyle azalan oksijen taşıma kapasitesini düzeltmek.
• Pıhtılaşma faktörlerini yerine koymak: Hemofili gibi pıhtılaşma bozukluklarında eksik olan pıhtılaşma faktörlerini sağlamak.
• Bağışıklık sistemini desteklemek: Lökopeni gibi durumlarda, bağışıklık sisteminin zayıflaması sonucu oluşan enfeksiyon riskini azaltmak.

Transfüzyon Türleri

Transfüzyonlar, kullanılan kan bileşenine göre farklı türlere ayrılır:

• Tam Kan Transfüzyonu: Tüm kan bileşenlerini (eritrositler, lökositler, trombositler ve plazma) içerir. Günümüzde nadiren kullanılır, genellikle büyük kan kayıplarında tercih edilir.
• Eritrosit Transfüzyonu: Sadece kırmızı kan hücrelerini (eritrositler) içerir. En sık kullanılan transfüzyon türüdür. Anemi ve kronik kan kaybı olan hastalarda kullanılır.
• Trombosit Transfüzyonu: Sadece trombositleri içerir. Trombositopeni (trombosit sayısının düşüklüğü) olan hastalarda kanamayı durdurmak veya önlemek için kullanılır.
• Plazma Transfüzyonu: Sadece plazmayı içerir. Pıhtılaşma faktörlerinin eksikliği, Karaciğer Hastalıkları ve bazı otoimmün hastalıklarda kullanılır.
• Lökosit Transfüzyonu: Sadece beyaz kan hücrelerini (lökositler) içerir. Bağışıklık sisteminin ciddi şekilde baskılandığı ve enfeksiyonlarla mücadelede zorluk çekilen nadir durumlarda kullanılır.

Transfüzyon Süreci

Transfüzyon süreci şu adımlardan oluşur:

1. Hastanın Değerlendirilmesi: Hastanın tıbbi geçmişi, fiziksel muayenesi ve laboratuvar testleri değerlendirilerek transfüzyon ihtiyacı belirlenir.
2. Kan Grubu Tespiti ve Uyumluluk Testleri: Hastanın Kan Grubu belirlenir ve transfüze edilecek kanın hastayla uyumlu olup olmadığını belirlemek için çeşitli testler (çapraz eşleme) yapılır.
3. Kan Ürününün Seçimi: Hastanın ihtiyacına uygun kan ürünü (eritrosit, trombosit, plazma vb.) seçilir.
4. Transfüzyonun Uygulanması: Kan ürünü, intravenöz yolla hastaya verilir. Transfüzyon sırasında hastanın vital bulguları (kan basıncı, nabız, solunum hızı, vücut sıcaklığı) düzenli olarak kontrol edilir.
5. Hastanın İzlenmesi: Transfüzyon sonrasında hasta, olası yan etkiler açısından bir süre daha gözlem altında tutulur.

Transfüzyonun Riskleri ve Yan Etkileri

Transfüzyon, hayati bir tedavi olmasına rağmen bazı riskler ve yan etkiler de taşıyabilir:

• Ateş ve Titreme: En sık görülen yan etkidir. Genellikle hafif seyreder ve tedavi gerektirmez.
• Alerjik Reaksiyonlar: Kaşıntı, kızarıklık, ürtiker gibi hafif alerjik reaksiyonlardan, nefes darlığı ve anafilaktik şoka kadar değişen şiddette olabilir.
• Akut Hemolitik Transfüzyon Reaksiyonu (AHTR): Kan grupları arasındaki uyumsuzluk nedeniyle ortaya çıkar. Şiddetli ateş, titreme, sırt ağrısı, göğüs ağrısı, nefes darlığı, kan basıncında düşme ve böbrek yetmezliğine yol açabilir.
• Gecikmiş Hemolitik Transfüzyon Reaksiyonu (DHTR): Transfüzyondan günler veya haftalar sonra ortaya çıkar. Hafif anemi ve sarılık ile kendini gösterir.
• Transfüzyon İlişkili Akut Akciğer Hasarı (TRALI): Nadir fakat ciddi bir yan etkidir. Akciğerlerde sıvı birikmesine ve solunum yetmezliğine neden olur.
• Transfüzyon İlişkili Dolaşım Yüklenmesi (TACO): Özellikle kalp yetmezliği olan hastalarda görülebilir. Kan hacminin aşırı artması nedeniyle akciğer ödemi ve kalp yetmezliği belirtileri ortaya çıkar.
• Enfeksiyon Riski: Nadir olmakla birlikte, transfüzyonla bulaşan enfeksiyonlar ( Hepatit B, Hepatit C, HIV vb.) riski bulunmaktadır. Günümüzde, kan bağışı taramalarının sıkı yapılması sayesinde bu risk oldukça azalmıştır.
• Demir Yüklenmesi (Hemosideroz): Uzun süreli ve sık transfüzyon gerektiren hastalarda ( Talasemi gibi), vücutta aşırı demir birikimi sonucu organ hasarı meydana gelebilir.

Alternatif Tedaviler

Transfüzyonun risklerinden kaçınmak veya transfüzyon ihtiyacını azaltmak için bazı alternatif tedaviler mevcuttur:

• İlaç Tedavisi: Bazı durumlarda, kan üretimini uyaran ilaçlar (eritropoietin gibi) veya pıhtılaşmayı destekleyen ilaçlar kullanılabilir.
• Cerrahi Tekniklerin İyileştirilmesi: Ameliyat sırasında kan kaybını en aza indirmeye yönelik teknikler geliştirilmiştir.
• Otolog Transfüzyon: Hastanın kendi kanının ameliyat öncesinde alınarak, ameliyat sırasında veya sonrasında kendisine verilmesi.
• Kan Saklama Yöntemleri: Ameliyat sırasında kaybedilen kanın toplanıp temizlenerek hastaya geri verilmesi.

Sonuç

Transfüzyon, birçok hayat kurtaran önemli bir tıbbi müdahaledir. Ancak, riskleri ve yan etkileri de göz önünde bulundurulmalı ve transfüzyon kararı, hastanın durumu ve diğer tedavi seçenekleri dikkatlice değerlendirilerek verilmelidir. Kan bağışı, transfüzyon ihtiyacı olan hastalara umut olmak için büyük önem taşır.