teşebbüh ne demek?

Teşebbüh: Benzemeye Çalışma, Öykünme

Teşebbüh, Arapça kökenli bir kelime olup, genel anlamıyla "benzemeye çalışma", "öykünme", "taklit etme" anlamına gelir. Daha geniş bir bağlamda, bir kişinin veya grubun, başka bir kişi, grup, ideoloji, kültür veya yaşam tarzına benzemeye çalışması, onu taklit etmesi veya ona öykünmesi durumunu ifade eder. Teşebbüh, bireysel davranışlardan toplumsal eğilimlere kadar geniş bir yelpazede görülebilir ve farklı nedenlerle ortaya çıkabilir.

Etimoloji

"Teşebbüh" kelimesi, Arapça "şebh" (benzerlik, şekil) kökünden türemiştir. Türkçeye de Arapçadan geçmiştir.

Kavramsal Çerçeve

Teşebbüh kavramı, sosyoloji, psikoloji, antropoloji, din bilimleri gibi farklı disiplinlerde incelenir. Her disiplin, teşebbühü kendi perspektifinden değerlendirir:

• Sosyoloji: Teşebbüh, toplumsal değişimin, kültürün yayılmasının ve sosyal öğrenmenin önemli bir mekanizması olarak görülür. Bireyler ve gruplar, toplumsal statülerini yükseltmek, kabul görmek veya belirli bir gruba ait olmak için başkalarına benzemeye çalışabilirler.
• Psikoloji: Teşebbüh, kimlik gelişimi, öğrenme ve sosyal uyum süreçleriyle ilişkilendirilir. Çocuklar ve gençler, rol modellerini taklit ederek davranışlarını şekillendirirler. Ayrıca, bireyler özdeşleşme yoluyla başkalarına benzeyerek kendilerini daha iyi hissedebilirler.
• Antropoloji: Teşebbüh, kültürel etkileşimin ve kültürel değişimin bir parçası olarak incelenir. Farklı kültürler arasındaki etkileşim sonucunda, bir kültür diğerinden unsurlar alabilir ve ona benzemeye başlayabilir.
• Din Bilimleri: Özellikle İslam literatüründe, teşebbüh kavramı belirli dini ve ahlaki sınırlarla ele alınır. Kâfir veya fâsık olarak kabul edilen gruplara benzemeye çalışmak (özellikle onların inanç ve ibadetlerini taklit etmek) genellikle hoş karşılanmaz. Bu durum, Bid'at olarak değerlendirilebilir.

Teşebbühün Nedenleri

Teşebbühün birçok nedeni olabilir. En yaygın nedenler şunlardır:

• Öğrenme ve Model Alma: Bireyler, özellikle çocuklar ve gençler, çevrelerindeki kişileri, ailelerini, arkadaşlarını veya Medya figürlerini taklit ederek öğrenirler. Bu, davranışlarını ve tutumlarını şekillendirmede önemli bir rol oynar.
• Sosyal Kabul ve Ait Olma: Bireyler, belirli bir gruba veya topluluğa ait olmak, kabul görmek ve dışlanmamak için o grubun normlarına, davranışlarına ve giyim tarzına benzemeye çalışabilirler.
• Statü Arayışı: Bireyler, toplumsal statülerini yükseltmek veya saygı görmek için daha yüksek statüye sahip olduğunu düşündükleri kişilere veya gruplara benzemeye çalışabilirler.
• Özdeşleşme: Bireyler, hayranlık duydukları veya örnek aldıkları kişilere benzeyerek kendilerini daha iyi hissedebilirler. Bu, özdeşleşme mekanizmasının bir parçasıdır.
• Kültürel Etkileşim: Farklı kültürler arasındaki etkileşim sonucunda, bir kültür diğerinden unsurlar alabilir ve ona benzemeye başlayabilir. Bu, özellikle Küreselleşme çağında yaygın bir durumdur.

Teşebbühün Sonuçları

Teşebbühün hem olumlu hem de olumsuz sonuçları olabilir:

• Olumlu Sonuçlar:
  • Öğrenme ve Gelişim: Bireyler, başkalarını taklit ederek yeni beceriler öğrenebilir ve kişisel gelişimlerini sağlayabilirler.
  • Sosyal Uyum: Teşebbüh, bireylerin topluma uyum sağlamasına ve sosyal ilişki kurmasına yardımcı olabilir.
  • Kültürel Zenginleşme: Farklı kültürler arasındaki etkileşim sonucunda, kültürel çeşitlilik artabilir ve kültürel zenginleşme yaşanabilir.
• Olumsuz Sonuçlar:
  • Kimlik Krizi: Aşırı teşebbüh, bireyin kendi kimliğini kaybetmesine ve kimlik krizine yol açabilir.
  • Orijinallik Kaybı: Sürekli başkalarını taklit etmek, bireyin kendi özgünlüğünü ve yaratıcılığını kaybetmesine neden olabilir.
  • Yabancılaşma: Kendi kültüründen uzaklaşarak başka bir kültüre benzemeye çalışmak, bireyin kendi köklerine yabancılaşmasına yol açabilir.
  • Ahlaki Sorunlar: Bazı durumlarda, teşebbüh ahlaki sınırlara aykırı olabilir (örneğin, kötü davranışları taklit etmek).

Teşebbüh ve Din

Dinî açıdan teşebbüh, özellikle İslam'da hassas bir konudur. İslam'da, Müslümanların diğer din mensuplarına veya fâsık (günahkâr) olarak kabul edilen kişilere benzememesi gerektiği vurgulanır. Bu, özellikle onların inançlarını, ibadetlerini, giyim tarzlarını ve kültürel pratiklerini taklit etmekten kaçınmak anlamına gelir. Ancak, bu yasağın sınırları ve kapsamı konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Bazı âlimler, bu yasağın sadece dini ritüelleri ve inançları kapsadığını savunurken, bazıları daha geniş bir yorum yaparak, gayrimüslimlerin genel yaşam tarzını taklit etmenin de caiz olmadığını ileri sürerler. Bu bağlamda, Takva sahibi olmak ve şüpheli durumlardan kaçınmak önemlidir.

Teşebbüh Örnekleri

• Bir gencin, sevdiği bir Pop Yıldızı'nın giyim tarzını ve saç modelini taklit etmesi.
• Bir şirketin, başarılı bir rakibinin pazarlama stratejilerini ve ürün tasarımını kopyalaması.
• Bir ülkenin, başka bir ülkenin eğitim sistemini veya hukuk sistemini örnek alması.
• Bir bireyin, bir gruba kabul görmek için onların konuşma tarzını ve davranışlarını benimsemesi.

Sonuç

Teşebbüh, insan davranışının ve toplumsal değişimin önemli bir parçasıdır. Ancak, teşebbühün sonuçları her zaman olumlu olmayabilir. Bireylerin, teşebbüh ederken kendi kimliklerini ve değerlerini korumaları, özgünlüklerini kaybetmemeleri ve ahlaki sınırları aşmamaları önemlidir.