Teslis İnancı
Teslis veya Üçleme, Hristiyan teolojisinin temel doktrinlerinden biridir. Bu inanca göre, Tanrı tek bir öz (cevher, töz) olup, üç farklı "kişi"de (persona) tezahür eder: Baba, Oğul (İsa Mesih) ve Kutsal Ruh. Bu üç kişi, ebedi olarak birlikte var olmuşlar ve her biri tam anlamıyla Tanrı'dır. Ancak, Teslis, üç ayrı tanrı anlamına gelmez; tek bir Tanrı'nın üç farklı tezahürüdür.
Temel İlkeler
- Tek Tanrı: Hristiyanlık monoteistik bir dindir, yani tek bir Tanrı'ya inanılır. Teslis, birden fazla tanrı inancı (politeizm) değildir.
- Üç Kişi: Tanrı, Baba, Oğul (İsa Mesih) ve Kutsal Ruh olmak üzere üç farklı kişide tezahür eder. Bu kişiler, birbirlerinden ayrı ve farklıdırlar.
- Eşit İlahi Öz: Baba, Oğul ve Kutsal Ruh, aynı ilahi öze sahiptirler. Her biri tam anlamıyla Tanrı'dır ve eşit güce, şerefe ve yetkiye sahiptirler.
- Eş-Ebedilik: Baba, Oğul ve Kutsal Ruh, ebedi olarak birlikte var olmuşlardır. Zamanın başlangıcından önce de var idiler ve sonsuza kadar var olacaklardır.
Teolojik Açıklamalar
Teslis inancı, Hristiyan teolojisinde karmaşık ve derinlemesine tartışılan bir konudur. Birçok teolog, bu inancı anlamlandırmak ve açıklamak için çeşitli teoriler ve modeller geliştirmiştir.
- Öz (Ousia) ve Kişi (Hypostasis): Yunan felsefesinden alınan bu terimler, Teslis'i anlamak için önemlidir. "Öz" veya "cevher", Tanrı'nın ortak doğasını ifade ederken, "kişi" veya "hipostaz", Tanrı'nın bu öz içerisinde farklı tezahürlerini ifade eder. Baba, Oğul ve Kutsal Ruh, aynı öze sahip üç farklı kişidir.
- Ebedi Üretim (Eternal Generation): Bu kavram, Oğul'un (İsa Mesih) Baba'dan ebedi olarak türediğini ifade eder. Yani, Oğul, Baba tarafından yaratılmamış, ebedi olarak Baba ile birlikte var olmuştur.
- Ebedi Çıkış (Eternal Procession): Bu kavram, Kutsal Ruh'un hem Baba'dan hem de Oğul'dan ebedi olarak çıktığını ifade eder. Kutsal Ruh, Baba ve Oğul arasındaki sevgiyi ve birliği temsil eder.
İncil'deki Temeller
Teslis inancı, İncil'in tamamında açıkça ifade edilmese de, çeşitli ayetlerde bu inanca işaret eden ipuçları bulunmaktadır.
- Yaratılış: Yaratılış kitabında, Tanrı'nın "Bizim suretimizde, benzeyişimizde insan yaratalım" demesi, Tanrı'nın çoğul bir şekilde konuştuğuna işaret edebilir (Yaratılış 1:26).
- İsa'nın Vaftizi: İsa'nın vaftizi sırasında, Baba'nın sesi gökten duyulmuş, Oğul (İsa) suda vaftiz olmuş ve Kutsal Ruh güvercin şeklinde inmiştir (Matta 3:16-17). Bu olay, üç farklı kişinin aynı anda tezahür ettiğini gösterir.
- Büyük Görev: İsa, öğrencilerine "Gidin, bütün ulusları öğrencilerim yapın. Onları Baba, Oğul ve Kutsal Ruh adıyla vaftiz edin" emrini vermiştir (Matta 28:19). Bu ayet, üç kişinin eşit önemde olduğunu ve tek bir Tanrı'nın adıyla ilişkilendirildiğini gösterir.
- Pavlus'un Selamlamaları: Pavlus'un mektuplarında sıkça kullandığı selamlamalar, Teslis inancını yansıtır. Örneğin, "Rab İsa Mesih'in lütfu, Tanrı'nın sevgisi ve Kutsal Ruh'un paydaşlığı hepinizle birlikte olsun" (2 Korintliler 13:14).
Tarihsel Gelişim
Teslis inancı, ilk Hristiyan topluluklarında yavaş yavaş şekillenmiştir. İlk yüzyıllarda, Hristiyanlar, İsa'nın kimliği ve Tanrılığı üzerine çeşitli tartışmalar yaşamışlardır. Bu tartışmalar sonucunda, Teslis doktrini, evrensel kilise konsilleri tarafından resmen kabul edilmiştir.
- İznik Konsili (325): Bu konsilde, İsa'nın Baba ile aynı öze sahip olduğu (homoousios) ilanı yapılmıştır. Bu karar, Arianizm gibi İsa'nın Tanrılığını reddeden öğretilere karşı bir yanıt niteliğindeydi.
- İstanbul Konsili (381): Bu konsilde, Kutsal Ruh'un da Baba ve Oğul ile aynı öze sahip olduğu ilan edilmiştir. Bu karar, Kutsal Ruh'un sadece bir yaratık olduğunu savunan Pneumatomachianizm'e karşı bir yanıt niteliğindeydi.
- Kalkedon Konsili (451): Bu konsilde, İsa'nın hem tam anlamıyla Tanrı hem de tam anlamıyla insan olduğu ilan edilmiştir. Bu karar, İsa'nın tek bir doğaya sahip olduğunu savunan Monofizitizm'e karşı bir yanıt niteliğindeydi.
Farklı Hristiyan Mezhepleri ve Teslis
Teslis inancı, Hristiyanlığın ana akım mezhepleri olan Katoliklik, Ortodoksluk ve Protestanlık tarafından kabul edilir. Ancak, bazı Hristiyan grupları bu inancı reddederler.
- Teslisi Reddeden Gruplar: Yehova'nın Şahitleri, Üniteryenler ve bazı Pentekostal grupları, Teslis inancını reddederler. Bu gruplar, İsa'nın Tanrı olmadığını veya Kutsal Ruh'un bir kişi olmadığını savunurlar.
Eleştiriler
Teslis inancı, Hristiyan olmayanlar ve bazı Hristiyanlar tarafından eleştirilmiştir. Eleştirilerin bazıları şunlardır:
- Mantıksal Çelişki: Bazı eleştirmenler, Teslis inancının mantıksal olarak çelişkili olduğunu savunurlar. Tek bir Tanrı'nın aynı anda üç kişi olması, mantığa aykırı olarak görülür.
- İncil'de Açık Olmaması: Bazı eleştirmenler, Teslis inancının İncil'de açıkça ifade edilmediğini savunurlar. İncil'deki bazı ayetlerin Teslis'e işaret ettiği iddia edilse de, bu ayetlerin farklı şekillerde yorumlanabileceği belirtilir.
- Kökenleri: Bazı eleştirmenler, Teslis inancının kökenlerinin Hristiyanlık öncesi pagan inançlara dayandığını iddia ederler. Bu iddialara göre, Teslis inancı, pagan tanrı üçlemelerinden etkilenmiştir.
Sonuç
Teslis inancı, Hristiyan teolojisinin temel bir unsuru olup, Tanrı'nın doğasını anlamak için önemli bir kavramdır. Bu inanç, yüzyıllar boyunca tartışılmış ve farklı şekillerde yorumlanmıştır. Hristiyanlar için, Teslis, Tanrı'nın sevgisini, birliğini ve çok yönlülüğünü ifade eden bir gizemdir.