teftâzânî ne demek?

Teftazanî ya da tam adıyla Sadeddîn Messud b. Fahrüddîn Ömer b. Burhâneddîn Abdullâh el-Herevî el-Horâsânî et-Teftâzânî eş-Şâfiî (Arapça: التفتازاني) (d. 722/1322, Nesa - ö. 792/1390, Semarkand), 14. yüzyıl'da yaşamış Fars mutasavvıf ve İslam düşünürü.

Tam adı 'Sadeddin Mesud bin Ömer bin Abdullah el-Taftazanî' olan alim, daha çok İslam dini ve dil üzerine verdiği eserlerle tanınır ki bu eserleri yüzyıllarca medreselerde ders kitabı olarak okutulmuştur.Sekkâkî'nin belâgat ilminde telif ettiği el-Miftâh adlı eseri üzerine yazdığı el-Mutavvel ve el-Muhtasar isimli şerhleri meşhurdur.

<small>İlmi Yönü</small>

Teftâzânî, VIII/XIV. yüzyılda Horasân’da ilim ehli bir ailede dünyaya gelmiş ve çok küçük yaşta ilim tahsiline başlamıştır. Kısa sürede ilim tahsilini ikmal eden Teftâzânî çok genç yaşta ilmî eserler vermiş ve ilim çevrelerinde  haklı  bir  şöhrete  sahip  olmuştur.  Nitekim  o,  es- Sa’dînî  (Şerhu Tasrîfi’l - ‘İzzî) adlı şerhini henüz on altı yaşındayken telif etmiştir. Başta kelâm, mantık ve belâgat olmak üzere çok sayıda ilim alanında birçok eser veren Teftâzânî, İslam ilim tarihinde kendisinden sonraki dönemleri etkileyebilen ender âlimlerden biridir.¹

Eserleri

Teftâzânî’nin  ilmî  derinliğini,  üstün  zekâsını,  ince kavrayışını  ve  birçok  alanda  sahip  olduğu  ilmî  yetkinliğini  net  bir şekilde ortaya koyan çok önemli eserleri bulunmaktadır. Henüz hayatta iken İslam âleminde kazandığı şöhretini, mükemmel bir anlatım ve mantık kurgusuna sahip eserlerine borçludur. Araştırılan hususa uygun biçimde konuları  ele  alma  (tahkîk),  kapalı  hususları  alışılmışın  ötesinde ggörmesini sağlayan(tedkîk),  meseleleri  gereksiz  bilgi  ve  açıklamalardan arındırma  (tahrîr)  ve  delilleri  birbiriyle  çelişmeyecek  biçimde  ortaya koyma (takrîr) yöntemlerini ustaca kullanması, eserlerinin genel kabul görmesininiini  sağlayan  etkenlerdir.² Teftâzânî sarf, nahiv, belâgat, mantık, kelâm, fıkıh, tefsir ve usul ilimleri gibi birçok alanda metin, şerh ve hâşiye  şeklinde  çok  sayıda  eser  kaleme  almıştır.  Kaynaklarda Teftâzânî’ye  otuza  yakın  eser  nisbet  edilmiştir.  Bunlardan  çoğu günümüze ulaşmış ve basılmıştır. Ancak henüz mahtut olarak bekleyen eserleri de bulunmaktadır.³

A. Telifleri

1. el-Mekâsıd (Kelam İlmi)
2. Tehzîbu’l-mantık ve’l-kelâm (Kelam İlmi)
3. Miftâhu’l-fıkh (Şafii Fıkhı)
4. el-Fetâva’l-Hanefiyye (Hanefi Fıkhı)
5. et-Terkîbu’l-garîb ve't-tertîbu’l-ʻacîb (Nahiv İlmi)

B. Muhtasarları

1. Muhtasaru’l-meʻânî (Belâgat İlmi)
2. Muhtasaru Şerhi Telhîsi'l-Câmiʻi'l-kebîr (Hanefi Fıkhı)
3. İrşâdu’l-Hâdî  (İbnu’l-Hâcib’in  eI- Kâfiye adlı nahiv kitabından ihtisar etmiştir)

C. Şerhleri

1. el-Mutavvel (Belâgat İlmi)
2. Şerhu Miftâhi’l-‘ulûm
3. es-Sa’dînî/Şerhut-Tasrîfi’l-ʻİzzî (Sarf İlmi)
4. Şerhu’r-Risâleti’ş-şemsiyye (Mantık İlmi)
5. Şerhu’l-ʻAkâidi’n-Nesefiyye (Kelam İlmi)
6. Şerhu’l-Ferâidi’s-sirâciyye (Fıkıh İlmi)

D. Haşiyeleri

1.   et- Telvîh fî keşfi  hakâ’ikı’t-Tenkîh (Fıkıh Üsulü)
2. Hâşiyetu Muhtasari’l-muntehâ (Fıkıh Üsulü)
3. Hâşiye ‘ale’l-Keşşâf (Tefsir İlmi)

Kaynaklarda kendisine başka eserler de nisbet edilmiştir. Bunlardan bazıları şunlardır:

• el- İsbâh fî şerhi Dîbâceti’l - misbâh fî’n -nahv,
• Bahs’ul - muşterek,
• Tekmi letu şerhi’l - Hidâye li’s - Serûcî,
• Delâlat,
• Şerhu’l - İsâ g ûcî,
• * Risâletu’l - ikrâh,*
• Şerhu Risâlet’in fî tesâvî’z - zavâye’s - selâs,
• Şerhu’l - Bürde,
• Hâşiye ‘Ale’l - vâfiye eş - şerh ‘ale’l - Mütevassıt ‘ale’l - Kâfiye, 242
• Def‘un’ - nusûs ve’n - nukûs.

KAYNAKLAR:

Kaynakça

Orijinal kaynak: teftâzânî. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. ↩
2. ↩
3. ↩

Kategoriler