tanımlayamama ne demek?

Tanımlayamama (Agraphia)

Tanımlayamama veya Agraphia, daha önce yazma becerisine sahip bir bireyin, beyin hasarı, nörolojik hastalık veya diğer nedenlerle yazma yeteneğini kaybetmesi veya ciddi şekilde bozulması durumudur. Tanımlayamama, okuma (bkz. Aleksi) veya konuşma (bkz. Afazi) yeteneklerindeki bozukluklarla birlikte görülebilir, ancak tek başına da ortaya çıkabilir.

İçindekiler

1. Giriş
2. Nedenleri
3. Türleri
   • Leksikal Agrafi (Yüzeysel Agrafi)
   • Fonolojik Agrafi (Derin Agrafi)
   • Spasyal Agrafi
   • Afferent Agrafi (Kinestetik Agrafi)
   • Motor Agrafi
4. Belirtiler
5. Teşhis
6. Tedavi ve Rehabilitasyon
7. Prognoz
8. Ayrıca Bakınız
9. Kaynakça

1. Giriş

Tanımlayamama, kişinin yazma yeteneğini çeşitli şekillerde etkileyebilir. Bazı kişiler harfleri doğru şekilde oluşturmakta zorlanırken, diğerleri kelime dağarcıklarını ve dilbilgisi kurallarını uygulamakta zorlanabilirler. Tanımlayamamanın ciddiyeti, altta yatan neden ve hasarın konumuna bağlı olarak büyük ölçüde değişir.

2. Nedenleri

Tanımlayamamanın başlıca nedenleri şunlardır:

• İnme: Beyne giden kan akışının kesilmesi sonucu oluşan beyin hasarı.
• Travmatik Beyin Hasarı (TBH): Kafa travması sonucu oluşan beyin hasarı.
• Beyin Tümörleri: Beyindeki anormal hücre büyümesi.
• Nörodejeneratif Hastalıklar: Alzheimer Hastalığı, Parkinson Hastalığı gibi beyin hücrelerinin ilerleyici kaybına neden olan hastalıklar.
• Ensefalit: Beyin iltihabı.
• Multipl Skleroz (MS): Beyin ve omuriliği etkileyen otoimmün bir hastalık.

3. Türleri

Tanımlayamamanın farklı türleri, yazma yeteneğinin farklı yönlerini etkiler:

Leksikal Agrafi (Yüzeysel Agrafi)

Bu tür tanımlayamamada, bireyler kelimelerin doğru yazımını hatırlamakta zorlanırlar. Kelimeleri fonetik olarak doğru yazmaya çalışırlar, bu da yazım hatalarına yol açar. Düzenli kelimeleri doğru yazabilirken, düzensiz kelimeleri (örneğin "dedi") yazmakta zorlanırlar. Bu durum, kelimelerin görsel formlarının depolandığı beyin bölgelerindeki hasardan kaynaklanır.

Fonolojik Agrafi (Derin Agrafi)

Bu tür tanımlayamamada, bireyler kelimelerin seslerini harflere dönüştürmekte zorlanırlar. Daha önce bilmedikleri veya nadiren duydukları kelimeleri yazmakta özellikle zorlanırlar. Anlamsal hatalar (örneğin, "kedi" yerine "köpek" yazmak) sıklıkla görülür. Bu durum, ses-harf dönüşümlerinden sorumlu beyin bölgelerindeki hasardan kaynaklanır.

Spasyal Agrafi

Bu tür tanımlayamamada, bireyler yazarken boşluğu ve düzeni korumakta zorlanırlar. Harfler ve kelimeler düzensiz bir şekilde yerleştirilebilir, satırlar eğri olabilir veya sayfa üzerinde yazma yönü tutarsız olabilir. Bu durum, uzamsal algıdan sorumlu beyin bölgelerindeki hasardan kaynaklanır.

Afferent Agrafi (Kinestetik Agrafi)

Bu tür tanımlayamamada, bireyler harfleri yazarken el ve kol hareketlerini kontrol etmekte zorlanırlar. Harfleri oluşturmak için gereken motor planlamada sorunlar yaşarlar. Yazarken harfleri doğru şekillendiremezler veya harfleri birbirine bağlayamazlar. Bu durum, motor kontrol ve duyusal geri bildirimden sorumlu beyin bölgelerindeki hasardan kaynaklanır.

Motor Agrafi

Bu tür tanımlayamamada, bireyler yazmak için gerekli motor becerilere sahiptirler, ancak yazma eylemini başlatmakta veya sürdürmekte zorlanırlar. Kas güçsüzlüğü veya koordinasyon eksikliği nedeniyle yazma hareketlerini gerçekleştiremezler. Bu durum, motor korteks veya bazal gangliyonlar gibi motor kontrolle ilgili beyin bölgelerindeki hasardan kaynaklanır.

4. Belirtiler

Tanımlayamamanın belirtileri, türüne ve şiddetine bağlı olarak değişir. Genel belirtiler şunlardır:

• Harfleri ve kelimeleri oluşturmada zorluk.
• Yazım hataları (özellikle düzensiz kelimelerde).
• Kelime dağarcığı ve dilbilgisi kullanımında hatalar.
• Boşluğu ve düzeni korumada zorluk.
• El ve kol hareketlerini kontrol etmede zorluk.
• Yazma hızında yavaşlama.
• Yazmaya karşı isteksizlik veya kaçınma.

5. Teşhis

Tanımlayamama tanısı, bir nörolog veya dil ve konuşma terapisti tarafından yapılır. Teşhis süreci genellikle şunları içerir:

• Hasta Öyküsü: Hastanın tıbbi geçmişi, semptomlarının başlangıcı ve gelişimi hakkında bilgi toplamak.
• Nörolojik Muayene: Beyin fonksiyonlarını değerlendirmek için yapılan fiziksel ve zihinsel testler.
• Dil ve Yazma Değerlendirmesi: Hastanın yazma becerilerini (harf oluşturma, kelime yazma, cümle kurma vb.) değerlendirmek için yapılan standart testler.
• Nörogörüntüleme: MR (Manyetik Rezonans Görüntüleme) veya BT (Bilgisayarlı Tomografi) taramaları gibi testlerle beyindeki hasarın yerini ve boyutunu belirlemek.

6. Tedavi ve Rehabilitasyon

Tanımlayamamanın tedavisi, altta yatan nedene ve semptomların şiddetine bağlı olarak değişir. Tedavi genellikle dil ve konuşma terapisi içerir. Terapi hedefleri şunları içerebilir:

• Harf oluşturma becerilerini geliştirmek.
• Kelime yazma ve dilbilgisi becerilerini geliştirmek.
• Uzamsal organizasyonu geliştirmek.
• Fonetik farkındalığı geliştirmek.
• Yazmayı kolaylaştırmak için yardımcı teknolojileri kullanmayı öğretmek (örneğin, konuşmayı metne dönüştürme yazılımları).

Ek olarak, altta yatan nörolojik durumun tedavisi (örneğin, inme sonrası rehabilitasyon) de tanımlayamamanın iyileştirilmesine yardımcı olabilir.

7. Prognoz

Tanımlayamamanın prognozu, altta yatan nedene, hasarın şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. Bazı kişiler, tedavi ve rehabilitasyonla yazma becerilerinde önemli ölçüde iyileşme gösterebilirken, diğerleri kalıcı zorluklar yaşayabilir. Erken teşhis ve tedavi, prognozu iyileştirmek için önemlidir.

8. Ayrıca Bakınız

• Afazi
• Aleksi
• Disleksi

9. Kaynakça

• Goodglass, H., & Kaplan, E. (1983). The assessment of aphasia and related disorders. Lea & Febiger.
• Purves, D., Augustine, G. J., Fitzpatrick, D., Hall, W. C., LaMantia, A. S., McNamara, J. O., & Williams, S. M. (Eds.). (2001). Neuroscience. Sinauer Associates.

Bu makale, tanımlayamama hakkında genel bir bakış sunmaktadır. Daha fazla bilgi için bir sağlık uzmanına danışmanız önerilir.