Sodyum Ditiyonit
Sodyum ditiyonit (Na₂S₂O₄), aynı zamanda sodyum hidrosülfit olarak da bilinir, endüstride indirgeyici ajan olarak yaygın şekilde kullanılan beyaz kristalize bir tozdur. Genellikle hidrasyon suyu içeren dihidrat (Na₂S₂O₄·2H₂O) formunda bulunur.
Özellikleri
- Kimyasal Formül: Na₂S₂O₄
- Molar Kütle: 174.107 g/mol (susuz)
- Görünüm: Beyaz ila sarımsı kristal toz
- Koku: Zayıf kükürt dioksit kokusu
- Yoğunluk: 2.36 g/cm³ (susuz)
- Erime Noktası: 52-55 °C (dihidrat) (ayrışır)
- Çözünürlük: Suda çözünür, alkolde az çözünür. Çözeltisi kararsızdır.
- Kararlılık: Kuru halde nispeten kararlıdır, ancak sulu çözeltileri ve nemli katıları hava ve suya karşı duyarlıdır. Bozunarak sodyum bisülfit ve sodyum tiyosülfat oluşturur.
Üretimi
Sodyum ditiyonit çeşitli yöntemlerle üretilebilir:
-
Kükürt Dioksit ve Sodyum Formiyat Reaksiyonu: Endüstriyel olarak en yaygın yöntem budur. Kükürt dioksit sulu bir sodyum formiyat çözeltisinden geçirilir:
SO₂ + 2 NaOH + HCOOH → Na₂S₂O₄ + CO₂ + 2 H₂O
-
Çinko Tozu ve Sodyum Bisülfit Reaksiyonu: Bu yöntem daha eski bir yöntemdir ve günümüzde daha az kullanılmaktadır. Sulu bir sodyum bisülfit çözeltisi çinko tozu ile reaksiyona sokulur:
Zn + 2 NaHSO₃ → Na₂S₂O₄ + Zn(OH)₂
Elde edilen çinko hidroksit çökeltisi süzülerek ayrılır.
-
Sodyum Bisülfitin Elektrolitik İndirgenmesi: Sodyum bisülfit çözeltisi elektrolitik olarak indirgenerek sodyum ditiyonit elde edilebilir.
Kullanım Alanları
Sodyum ditiyonit, çok çeşitli endüstriyel uygulamalarda indirgeyici ajan olarak kullanılır:
- Tekstil Endüstrisi: Tekstil boyamada, özellikle kükürt ve küp boyalarının uygulanmasında ve ağartma işlemlerinde kullanılır. Boyaların indirgenerek suda çözünür hale gelmesini sağlar, böylece liflere nüfuz edebilirler.
- Kağıt Endüstrisi: Kağıt hamuru ve kağıt ağartmada kullanılır. Lignin ve diğer renkli maddeleri indirgeyerek kağıdın beyazlamasını sağlar.
- Su Arıtma: Bazı özel su arıtma uygulamalarında, özellikle krom(VI) gibi toksik metallerin indirgenerek zararsız hale getirilmesinde kullanılır.
- Fotoğrafçılık: Fotoğrafik banyoların hazırlanmasında kullanılır.
- Kimyasal Sentez: Organik ve inorganik kimyasal sentezlerde indirgeyici ajan olarak kullanılır. Örneğin, azo boyalarının sentezinde ve bazı metal tuzlarının indirgenmesinde kullanılır.
- Gıda Endüstrisi: Nadiren de olsa bazı gıda ürünlerinin korunmasında (örneğin, şeker kamışı melasının ağartılmasında) kullanılır. Kullanımı yasal düzenlemelere tabidir.
Güvenlik
Sodyum ditiyonit, dikkatli kullanılması gereken bir kimyasaldır:
- Tahriş Edici: Cilt, gözler ve solunum yolları için tahriş edicidir. Tozunu solumaktan ve ciltle temasından kaçının.
- Yanıcı: Isıtıldığında veya nemli koşullarda kendiliğinden tutuşabilir. İyi havalandırılan, serin ve kuru bir yerde saklanmalıdır.
- Su ile Reaksiyon: Su ile reaksiyona girerek kükürt dioksit açığa çıkarır. Bu gaz zehirlidir.
- Uygun Koruyucu Ekipman: Kullanım sırasında uygun koruyucu ekipman (eldiven, gözlük, maske) kullanılmalıdır.
Depolama
- Serin, kuru ve iyi havalandırılan bir yerde, ısı kaynaklarından ve yanıcı maddelerden uzakta saklanmalıdır.
- Nemden korunmalıdır, çünkü nemli sodyum ditiyonit kendiliğinden tutuşabilir.
- Orijinal ambalajında veya hava geçirmez kaplarda saklanmalıdır.
Alternatif İsimler
- Sodyum hidrosülfit
- Ditiyonik asit disodyum tuzu
Bu bilgiler, sodyum ditiyonitin temel özelliklerini, üretim yöntemlerini, kullanım alanlarını ve güvenlik önlemlerini kapsamaktadır. Daha detaylı bilgi için ilgili kaynaklara başvurulabilir.