shah-i-zinda ne demek?

Shah-i-Zinda (Özbekçe: Shohizinda, Farsça:"Yaşayan Kral" anlamına gelen), Özbekistan'ın kuzeydoğu kesimindeki Semerkant'ta bulunan bir nekropoldür .

Shah-i-Zinda, türbeler ve 9-14 ve 19. yüzyılların diğer ritüel binalarını içerir. Shah-i Zinda ismi ("yaşayan kral" anlamına gelir) Peygamber Muhammed'in kuzeni Abbas oğlu Kusam'ın buraya gömüldüğü efsanesiyle bağlantılıdır. İslam'ı vaaz üzere 7. yüzyılda İslami fetihler ile birlikte Semerkant'a geldi. Popüler efsaneler onun inancına karşı kafasının kesildiğini ama ölmediğini, kafasını alıp ve şu anda hala yaşamakta olduğu derin kuyuya (Cennet Bahçesi) gittiğini rivayet eder.

Shah-i-Zinda kompleksi yüzyıllar boyunca gelişip büyüdü ve günümüzde yirmiden fazla bina içeriyor. Topluluk üç yapı grubundan oluşur: yerel olarak "chartak" adı verilen dört kemerli kubbeli geçitlerle birbirine bağlanan alt, orta ve üst. En eski binalar 11-12. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Günümüzde ana gövdeler ve mezar taşları ayaktadır. Çoğu parçalar 14-15. yüzyıla aittir. 16-19. yüzyıllarda yapılan yeniden inşaların fazla bir önemi yoktu ve genel kompozisyonu ve görünüşünü değiştirmedi.¹

İlk ana gövde olan Kusam-ibn-Abbas kompleksi, bina topluluğunun kuzeydoğu kesiminde yer almaktadır. Birkaç binadan oluşur. Bunlardan en eskisi Kusam-ibn-Abbas anıt mezarı ve camii (16. yüzyıl) bunlar arasındadır.² Üst yapı grubu birbirine bakan üç türbeden oluşmaktadır. En eski olanı, kuzeyden geçişi tamamlayan Khodja-Akhmad Türbesi'dir (1340'lar). 1361 Türbesi sağda doğudan aynı geçişi kısıtlar.³⁴⁵

Orta grup, 14. yüzyılın son çeyreğinin ve 15. yüzyılın ilk yarısının türbelerinden oluşur. Timur'un akrabaları, askeri ve din adamları aristokrasisi ile ilgilidir. Batı tarafında Timur'un yeğeni Shadi Mulk Aga Türbesi öne çıkar. Bu portal kubbeli tek katlı yeraltı türbesi 1372 yılında inşa edilmiştir. Karşısında Timur'un kız kardeşi Şirin Bika Ağa'nın Mozolesi var.⁶⁷⁸

Şirin-Bika-Ağa Türbesi'nin yanında, 15. yüzyılın ilk yarısının alışılmadık bir mezarlığı olan Sekizyüzlü (Octahedron) bulunur.⁹

Çok basamaklı merdivenin yakınında, alt grubun en iyi orantılı binaları bulunmaktadır. 15. yüzyılın başlarında yapılmış çift kubbe biçiminde bir türbe bulunur. Bu türbe, bilim insanı ve astronom olan Kazi Zade Rumi'ye adanmıştır. Bu nedenle 1434-1435'te Ulugbek tarafından mezarının üzerine inşa edilen çift kubbe türbesi, kraliyet ailesinin türbelerinin ufak kubbeleriyle karşılaştırılabilir yüksekliğe sahiptir.¹⁰

Topluluğun güneye dönük ana giriş kapısı ("Darvazakhana" veya ilk "chartak") 1434-1435 yılında Ulugbek tarafından inşa edilmiştir.¹¹