Aşağıda serbest ticaret hakkında kapsamlı bir Wikipedia makalesi formatında bilgi bulunmaktadır. Bu bilgiler, markdown formatında düzenlenmiş olup, içerikte geçen bazı kavramlar için "https://www.nedemek.page/kavramlar/" altında bağlantılar sağlanmıştır.
# Serbest Ticaret
**Serbest ticaret**, ülkeler arasında mal ve hizmet alışverişinin herhangi bir [ticaret engeli](https://www.nedemek.page/kavramlar/ticaret%20engeli) (gümrük vergileri, kotalar, sübvansiyonlar vb.) olmaksızın yapılmasıdır. Bu sistemde, uluslararası ticaretin önündeki engeller kaldırılır veya en aza indirilir, böylece rekabet artar ve tüketiciler daha geniş bir ürün ve hizmet yelpazesine daha uygun fiyatlarla erişebilirler.
## İçindekiler
1. [Temel İlkeler](#temel-ilkeler)
2. [Serbest Ticaretin Faydaları](#serbest-ticaretin-faydaları)
3. [Serbest Ticaretin Dezavantajları](#serbest-ticaretin-dezavantajları)
4. [Serbest Ticaret Anlaşmaları](#serbest-ticaret-anlaşmaları)
5. [Serbest Ticaret Bölgeleri](#serbest-ticaret-bölgeleri)
6. [Tarihsel Gelişim](#tarihsel-gelişim)
7. [Serbest Ticaret ve Küreselleşme](#serbest-ticaret-ve-küreselleşme)
8. [Eleştiriler](#eleştiriler)
9. [Örnekler](#örnekler)
10. [Ayrıca Bakınız](#ayrıca-bakınız)
11. [Kaynakça](#kaynakça)
## 1. Temel İlkeler
Serbest ticaretin temel ilkeleri şunlardır:
* **Gümrük Vergisi Muafiyeti veya Azaltılması:** Ülkeler arasındaki mal ve hizmet ticaretinde uygulanan [gümrük vergileri](https://www.nedemek.page/kavramlar/gümrük%20vergisi) kaldırılır veya önemli ölçüde azaltılır.
* **Kota ve Kısıtlamaların Kaldırılması:** İthalat ve ihracat kotaları ile diğer niceliksel kısıtlamalar ortadan kaldırılır.
* **Standartların Uyumlaştırılması:** Ürün standartları, sağlık ve güvenlik düzenlemeleri gibi konularda uyum sağlanarak ticaretin kolaylaştırılması amaçlanır.
* **Yerli Üreticilere Ayrımcılık Yapılmaması:** Yabancı üreticilere, yerli üreticilerle aynı koşullarda rekabet etme imkanı tanınır.
* **Rekabetin Teşvik Edilmesi:** Piyasaların serbestleştirilmesiyle rekabetin artması ve tüketicilerin daha iyi ürün ve hizmetlere erişmesi hedeflenir.
## 2. Serbest Ticaretin Faydaları
Serbest ticaretin çeşitli faydaları bulunmaktadır:
* **Ekonomik Büyüme:** Serbest ticaret, ülkelerin daha fazla mal ve hizmet ihraç etmelerine olanak tanır, bu da [ekonomik büyüme](https://www.nedemek.page/kavramlar/ekonomik%20büyüme) için önemli bir itici güç olabilir.
* **Verimlilik Artışı:** Rekabetin artması, şirketleri daha verimli olmaya ve yenilik yapmaya teşvik eder.
* **Tüketici Refahı:** Tüketiciler, daha geniş bir ürün yelpazesine daha uygun fiyatlarla erişebilirler.
* **Kaynakların Etkin Kullanımı:** Ülkeler, uzmanlaştıkları alanlarda üretim yaparak kaynaklarını daha verimli kullanabilirler.
* **Dış Yatırım:** Serbest ticaret, [doğrudan yabancı yatırım](https://www.nedemek.page/kavramlar/doğrudan%20yabancı%20yatırım) (DYY) akışını artırabilir, bu da teknoloji transferi ve istihdam yaratma gibi faydalar sağlayabilir.
* **Siyasi İstikrar:** Ticaretin artması, ülkeler arasındaki ilişkileri güçlendirerek siyasi istikrara katkıda bulunabilir.
## 3. Serbest Ticaretin Dezavantajları
Serbest ticaretin bazı potansiyel dezavantajları da bulunmaktadır:
* **İş Kayıpları:** Bazı sektörlerde rekabetin artması, iş kayıplarına neden olabilir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde, gelişmiş ülkelerin rekabeti karşısında bazı yerli üreticiler zor durumda kalabilirler.
* **Gelir Dağılımı:** Serbest ticaretin faydaları eşit dağılmayabilir, bazı gruplar diğerlerine göre daha fazla yararlanabilir. Bu durum, [gelir eşitsizliği](https://www.nedemek.page/kavramlar/gelir%20eşitsizliği) sorununu derinleştirebilir.
* **Çevresel Etkiler:** Üretim ve tüketimin artması, çevresel sorunlara yol açabilir. Ayrıca, çevresel düzenlemelerin yetersiz olduğu ülkelerde üretim yapılması, çevresel yıkımı artırabilir.
* **Yerli Endüstrilerin Zarar Görmesi:** Gelişmiş ülkelerin rekabeti, gelişmekte olan ülkelerdeki yerli endüstrilerin zarar görmesine neden olabilir.
* **Bağımlılık:** Ülkeler, belirli ürünlerde dış ticarete bağımlı hale gelebilirler, bu da ekonomik kırılganlığı artırabilir.
## 4. Serbest Ticaret Anlaşmaları
**Serbest ticaret anlaşmaları (STA)**, iki veya daha fazla ülke arasında ticaret engellerini azaltmayı veya ortadan kaldırmayı amaçlayan anlaşmalardır. Bu anlaşmalar, gümrük vergilerini, kotaları ve diğer ticaret kısıtlamalarını ortadan kaldırarak, üye ülkeler arasındaki ticaretin serbestleşmesini sağlar.
Örnekler:
* **[Avrupa Birliği](https://www.nedemek.page/kavramlar/avrupa%20birliği) (AB)**: Üye ülkeler arasında serbest ticaretin yanı sıra, ortak pazar ve gümrük birliği gibi daha derin entegrasyon biçimleri de bulunmaktadır.
* **[Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması](https://www.nedemek.page/kavramlar/kuzey%20amerika%20serbest%20ticaret%20anlaşması) (NAFTA) / ABD-Meksika-Kanada Anlaşması (USMCA)**: ABD, Kanada ve Meksika arasında imzalanan bu anlaşma, ticaret engellerini önemli ölçüde azaltmıştır.
* **Trans-Pasifik Ortaklığı (TPP)**: Başlangıçta 12 ülkenin katılımıyla oluşturulan bu anlaşma, ABD'nin çekilmesiyle revize edilmiştir.
## 5. Serbest Ticaret Bölgeleri
**Serbest ticaret bölgeleri (STB)**, bir ülke içinde, gümrük vergileri ve diğer ticaret kısıtlamalarının uygulanmadığı özel alanlardır. Bu bölgelerde, şirketler mallarını ithal edebilir, işleyebilir ve yeniden ihraç edebilirler. STB'ler, yabancı yatırım çekmek, istihdam yaratmak ve ihracatı artırmak amacıyla kurulurlar.
## 6. Tarihsel Gelişim
Serbest ticaretin tarihsel gelişimi, merkantilizmden günümüze kadar uzanan bir süreçtir. 18. ve 19. yüzyıllarda [Adam Smith](https://www.nedemek.page/kavramlar/adam%20smith) ve [David Ricardo](https://www.nedemek.page/kavramlar/david%20ricardo) gibi ekonomistler, serbest ticaretin faydalarını savunmuşlardır. 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında, bazı ülkeler serbest ticaret politikalarını benimsemişlerdir. Ancak, Büyük Buhran ve iki dünya savaşı, ticarette korumacılığın yeniden yükselmesine neden olmuştur. II. Dünya Savaşı'ndan sonra, [GATT](https://www.nedemek.page/kavramlar/gatt) (General Agreement on Tariffs and Trade) ve daha sonra [Dünya Ticaret Örgütü](https://www.nedemek.page/kavramlar/dünya%20ticaret%20örgütü) (DTÖ) gibi uluslararası kuruluşlar, serbest ticaretin teşvik edilmesinde önemli rol oynamışlardır.
## 7. Serbest Ticaret ve Küreselleşme
Serbest ticaret, [küreselleşme](https://www.nedemek.page/kavramlar/küreselleşme) sürecinin önemli bir bileşenidir. Küreselleşme, mal, hizmet, sermaye, bilgi ve insanların uluslararası düzeyde daha serbestçe hareket etmesini ifade eder. Serbest ticaret, bu akışların önündeki engelleri azaltarak küreselleşmeyi hızlandırır.
## 8. Eleştiriler
Serbest ticaret, çeşitli eleştirilere maruz kalmaktadır. Eleştirilerin temelinde, serbest ticaretin bazı gruplar ve ülkeler üzerinde olumsuz etkileri olduğu iddiası yatmaktadır. İş kayıpları, gelir eşitsizliği, çevresel sorunlar ve yerli endüstrilerin zarar görmesi gibi konular, serbest ticaretin eleştirildiği başlıca noktalardır.
## 9. Örnekler
* **Singapur:** Serbest ticaret politikalarıyla tanınan Singapur, dünyanın en rekabetçi ekonomilerinden biridir.
* **Hong Kong:** Hong Kong, serbest ticaretin ve düşük vergi oranlarının uygulandığı bir serbest piyasa ekonomisine sahiptir.
* **İsviçre:** İsviçre, Avrupa Birliği'ne üye olmamasına rağmen, AB ile serbest ticaret anlaşmaları aracılığıyla ticaretini serbestleştirmiştir.
## 10. Ayrıca Bakınız
* [Korumacılık](https://www.nedemek.page/kavramlar/korumacılık)
* [Gümrük Birliği](https://www.nedemek.page/kavramlar/gümrük%20birliği)
* [Dış Ticaret](https://www.nedemek.page/kavramlar/dış%20ticaret)
* [Uluslararası Ekonomi](https://www.nedemek.page/kavramlar/uluslararası%20ekonomi)
## 11. Kaynakça
* Krugman, P. R., Obstfeld, M., & Melitz, M. J. (2018). *International Economics: Theory and Policy*. Pearson Education.
* Salvatore, D. (2016). *International Economics*. John Wiley & Sons.
* WTO (Dünya Ticaret Örgütü) Resmi Web Sitesi: [https://www.wto.org/](https://www.wto.org/)
Bu markdown dokümanı, serbest ticaret hakkında kapsamlı bilgi sunarken, bazı kavramları "https://www.nedemek.page/kavramlar/" altındaki bağlantılarla ilişkilendirmektedir. Bu, okuyucuların ilgili kavramlar hakkında daha fazla bilgi edinmelerine yardımcı olabilir.