Sefaretnâme, özellikle Osmanlı Devleti döneminde, bir dış merkeze sefir (elçi) olarak atanan kişinin, döneminin siyaset ve diplomasisine, ve bu arada da sefirlik görevinde bulunduğu şehrin ve ülkenin güncel hayatına ilişkin izlenim ve görüşlerini kitap şeklinde bir araya getirdiği eserdir.
Divan edebiyatının çoğunlukla nesir şeklinde kaleme alınan önemli türlerinden biri olan sefaretnameler, aynı zamanda Osmanlı modernleşme ve diplomasi tarihinin önemli belgeleri arasındadırlar.
İlk örneklerine, genellikle 17. yüzyılın ikinci yarısından sonraki dönemde rastlanmış, aralarında oldukça fazla ilgi uyandırmış ve manzum örnekleri de bulunan bu eserlerin sayıları özellikle 18. yüzyılda yani Osmanlı’nın yavaş yavaş Batı’ya yönelişinin arttığı dönemlerde daha da çoğalmıştır.1 Sefaretnâme türündeki bilinen ilk vesika Avusturya'ya gönderilen Hacı Zağanos’un raporudur. Bu rapor Fatih döneminin ilk on yılına rastlar. Kimi kaynaklar, Kara Mehmet Çelebi'nnin Viyana Sefaretnâmesi'ni ilk sefaretname örneği sayar. Sefaretnâmelerin sonuncusu ise İran’da 1872-77 yılları arasında elçilik yapan Mehmed Tahir Münif Paşa’nın risalesidir.2 En tanınmış örnekleri Yirmisekiz Mehmed Çelebi ve Ahmed Resmi Efendi'nin sefaretnameleridir.
Gözlem ve edebiyat yönünden ziyade, üstlenilmiş görev üzerinde yoğunlaşmış rapor özelliği olanlar "takrir" şeklinde anılırlar. Elçilerin gezip gördükleri yerlerin idarî, sosyal, askerî, kültürel ve teknik hayatları; maarif, sanayi ve medeniyet seviyeleri hakkında bilgiler verenler “genel sefaretname” şeklinde adlandırılır. Sefaretname ve takrirler, ait oldukları dönem hakkında verdikleri bilgilerin günümüz bakış açısının oluşturulmasına sağladıkları katkının yanı sıra, 18. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin reform arayışları süreci içinde kayda değer bir tarihi önem de arz etmişler, bu arayışlara kaynak oluşturmuşlardır. Çoğunlukla resimlendirilmiş lerdir.3
Sayıları kırkın üzerinde olan sefaretnamelerin bir kısmı sonradan tarihçiler ya da vakanüvisler tarafından kaynak olarak kullanılmış ve bazıları da yayımlanmıştır. Yirmisekiz Mehmet Çelebi’nin Paris Sefâretnâmesi orta öğretim ders kitaplarına girerek öğrencilere de sunulmuştur.4
Günümüzde diplomatlar tarafından yazılmış anı kitapları sefaretname türünün uzantısı sayılabilir.
Orijinal kaynak: sefâretnâme. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page