Sasaniler, yaklaşık olarak 224 ile 651 yılları arasında hüküm sürmüş, antik İran'da kurulan ve Pers İmparatorluğu'nun son büyük hanedanı olan bir devlettir. Part İmparatorluğu'nun çöküşünün ardından Ardeşir I tarafından kurulan Sasaniler, antik İran medeniyetini yeniden canlandırmış ve Orta Doğu ile Orta Asya'da önemli bir güç haline gelmiştir.
Sasaniler, Part İmparatorluğu'nun zayıflamasıyla ortaya çıkmıştır. Ardeşir I, İstahr (bugünkü İran'ın Fars eyaletinde) bölgesinde güçlenerek Part hükümdarı V. Artabanus'u yenmiş ve 224 yılında Sasan İmparatorluğu'nu kurmuştur. Ardeşir I ve oğlu I. Şapur dönemlerinde imparatorluk hızla genişlemiş, batıda Roma İmparatorluğu ile doğuda Kuşan İmparatorluğu ile çatışmalar yaşanmıştır.
Sasanilerin altın çağı, 4. yüzyılın sonlarından 6. yüzyılın başlarına kadar sürmüştür. Bu dönemde hükümdarlar, imparatorluğu siyasi, ekonomik ve kültürel olarak güçlendirmişlerdir. Özellikle I. Hüsrev (Anuşirvan) döneminde (531-579) yapılan reformlar, imparatorluğun idari yapısını iyileştirmiş, orduyu güçlendirmiş ve bilim ile sanatı teşvik etmiştir. I. Hüsrev, ayrıca İpek Yolu üzerindeki ticareti kontrol altında tutarak imparatorluğun zenginleşmesini sağlamıştır.
Sasan İmparatorluğu, merkeziyetçi bir yönetime sahipti. Hükümdar, "Şehinşah" (Kralların Kralı) unvanını taşır ve mutlak otoriteye sahipti. İmparatorluğun idaresinde, yüksek rütbeli memurlar ve Zerdüşt din adamları önemli rol oynarlardı. Toplum, soylular, din adamları, askerler, memurlar, zanaatkarlar, çiftçiler ve köleler gibi çeşitli sınıflara ayrılmıştı.
Sasan ekonomisi, tarım, ticaret ve zanaatkarlığa dayanıyordu. Tarım, imparatorluğun temel geçim kaynağıydı. Ticaret, özellikle İpek Yolu üzerindeki konumu sayesinde önemli bir gelir kaynağıydı. Sasanlar, tekstil, metal işleme ve cam üretimi gibi alanlarda gelişmiş zanaatkarlığa sahiptiler.
Sasan kültürü, antik İran geleneklerini yeniden canlandırmış ve Zerdüşt dininin etkisi altında kalmıştır. Zerdüştlük, imparatorluğun resmi diniydi ve toplumun ahlaki ve kültürel değerlerini şekillendirmiştir. Sasan sanatı, mimari, heykel, seramik ve metal işleme gibi alanlarda önemli eserler vermiştir. Sasan mimarisi, özellikle saraylar, tapınaklar ve köprüler gibi yapılarla tanınır.
Zerdüştlük, Sasan İmparatorluğu'nun resmi diniydi ve devlet tarafından destekleniyordu. Bununla birlikte, Hristiyanlık, Yahudilik ve Budizm gibi diğer dinler de imparatorluk içinde varlıklarını sürdürmüşlerdir. Maniheizm, Sasan İmparatorluğu'nda ortaya çıkmış ve yayılmış bir diğer önemli dindi.
Sasan ordusu, imparatorluğun en önemli kurumlarından biriydi. Süvariler, ordunun temelini oluşturuyordu. Özellikle zırhlı süvariler (katafraktlar), Sasan ordusunun en etkili birlikleriydi. Piyadeler, okçular ve filler de ordunun diğer unsurlarıydı. Sasan ordusu, Roma ve Bizans ordularına karşı birçok zafer kazanmıştır.
Sasaniler, antik İran medeniyetinin son büyük temsilcisi olarak önemli bir miras bırakmışlardır. Sasan kültürü, sanatı ve mimarisi, İslam dünyasını ve Orta Asya'yı etkilemiştir. Sasan İmparatorluğu'nun idari ve askeri yapısı, daha sonraki İslam devletleri tarafından örnek alınmıştır. Sasan etkisi, günümüz İran kültüründe hala hissedilmektedir.