psödoefedrin ne demek?

Psödoefedrin İlk olarak 1889'da Almanya'nın Darmstadt kentinde, Ephedra Distachya'dan Merck İlaç Şirketi tarafından izole edilmiş örneği kullanan Alman kimyagerler Ladenburg ve Oelschlägel tarafından karakterize edildi. Kendisi feniletilamin ve amfetamin kimyasal sınıflarından sempatomimetik bir ilaçtır. Yüksek dozları nazal konjesyon önleyici¹, uyarıcı² ve uyanıklığı artırıcı olarak kullanılabilir. Anestezide kan basıncını kontrol altına almak için kullanılan bir uyarıcıdır. Kendisi Meth üretiminde ve genel, lokal anestezide kullanılır. Uzun süre yüksek seviyelerde tüketildiğinde psikoz, şizofreni ve mani gibi psikolojik sorunlara sebep olabilir, aynı zamanda bağımlılık kapılarını açar. Dikkat dağınıklığı, soğuk algınlığı, obezite ve bazı sinir problemlerinde tedavi amaçlı reçeteli ilaçlarda bulunur.

Tıbbi kullanımı

Psödoefedrin uyarıcı bir madde olmasına rağmen burnun şişmiş mukozasındaki şişkinliği ortadan kaldırmasıyla bilinir. Alerji ve soğuk algınlığının sebep olduğu hiperemi, ödem ve nazal konjesyonu önler. Diğer yararlı etkileri sinüslerin salgısının sökülüp atılması ve tıkalı östaki borusunun açılmasıdır. Yan etkileri arsında damar daraltıcı özelliğinden kaynaklı kan basıncını artırma vardır ve bu hipertansiyona önder olabilir.

Tipik olarak ağızdan alınır ya da deriye merhem olarak sürülür. Psödoefedrin ağızdan alındığında sistemik etki oluşturacağı için ve ilacın uyarıcı özelliği bulunduğundan, idrar kesesindeki idrarın tam atılamama durumu şekillenebilir.³ Öksürük kesici özelliği de bulunmaktadır.⁴ Vazomotor rinit, alerjik rinit, larinks ve trake enfeksiyonu, orta kulak iltihabı ve trake-bronş iltihabında kullanımı bulunmaktadır.⁵ Ağrılı ve geçmeyen ereksiyon (priapizm) tedavisinde ve idrar tutamama (inkontinans) tedavisinde de kullanılabilir.⁶

Yan etkileri

Uykusuzluk, sinirlilik, baş dönmesi ve heyecanlanma ile anksiyete yan etkilerdir. Sık olmayan yan etkileri ise taşikardi ve palpasyonlarıdır. Çok nadiren halüsinasyon, iskemik kolit ve aritmi yapabilir.⁷ Narkotiklerle beraber kullanımında paranoid psikoz yapabilir.⁸ Ayrıca psödoefedrinin felç ile ilişkilendirildiği çalışmalar bulunmaktadır.⁹

<u>Önlemler</u>

Diyabet, hipertansiyon, ciddi koroner arter hastalıkları, prostat büyümesi, hipertiroid, göz tansiyonu ve hamile kadınlar tarafından çok dikkat edilerek kullanılmalıdır.¹⁰ Çocuklarda nazal konjesyon önleyici olarak kullanılması tartışmalıdır.¹¹

Etkileşimler

Eşlik eden veya yakın zamanda kullanılmış olan monoamin oksidaz inhibitörü ile etkileşime geçip hipertansiyon krizine önder olabilir. Anti-hipertansif ilaçların etkilerini azaltabilir.¹² Beta blokörleriyle etkileşir. Digitalis ile kullanımında kalpteki ektopik pacemaker aktivitesini artırır. Anti-asit ilaçlarla kullanılırsa emilimi artar.

Mekanizması

Psödoefedrin sempatomimetik bir amindir. Adrenerjik reseptörler üzerinde direkt etki yapar.¹³ Damar daraltıcı etkisinin alfa-adrenerjik reseptörden kaynaklandığı tahmin edilmektedir.¹⁴ Alfa ve Beta-2 adrenerjik reseptörler vasıtasıyla sırasıyla damar daraltıcı(α)ve bronşlarda düz kas gevşetici(β-2) özellik gösterir.¹⁵ Alfa reseptörler damar duvarında bulunduğu için alfa adrenerjik etkisi damar kasılması (vasokontraksiyon) yaratır. Burna daha az kan gider ve bu yüzden yangı ve mukus üretimi azalır. Beta-2 aktivasyonu ile bronşlardaki düz kaslar gevşer ve bronş çapı artar, bu sayede daha kolay ve daha fazla hava solunabilir.¹⁶

Sentezi

Doğal bir alkoloid olarak Ephedra türü bitkilerde bulunsa da ticari kullanımı amaçlanarak benzaldehit bulunan ortamda dekstrozun maya ile fermantasyonu sonucu elde edilir. Tipik olarak Candida utilis ve Saccharomyes cerevisiae varyansları kullanılır. Üretim esnasında enzim olarak pirüvat dekarboksilaz eklenir. Maya bu ortamda L-fenilasetilkarbinol sentezler, bu ürün daha sonra redüktüf aminasyon tekniği ile kimyasal olarak Psödoefedrine çevrilir.¹⁷

Orijinal kaynak: psödoefedrin. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Al-Ahmad, M., Hassab, M., Al Ansari, A. (2021). Allergic and Non-allergic Rhinitis. In: Al-Qahtani, A., Haidar, H., Larem, A. (eds) Textbook of Clinical Otolaryngology. Springer, Cham. ↩
Hodges K, Hancock S, Currell K, Hamilton B, Jeukendrup AE (February 2006). "Pseudoephedrine enhances performance in 1500-m runners". Medicine and Science in Sports and Exercise. 38 (2): 329–333. ↩
"Acute urinary retention due to pseudoephedrine hydrochloride in a 3-year-old child". The Turkish Journal of Pediatrics. ↩
Minamizawa K, Goto H, Ohi Y, Shimada Y, Terasawa K, Haji A (September 2006). "Effect of d-pseudoephedrine on cough reflex and its mode of action in guinea pigs". Journal of Pharmacological Sciences. 102 (1): 136–142 ↩
Bicopoulos D, editor. AusDI: Drug information for the healthcare professional, 2nd edition. Castle Hill: Pharmaceutical Care Information Services; 2002. ↩
Weiss BD (2005-01-15). "Selecting Medications for the Treatment of Urinary Incontinence – January 15, 2005 – American Family Physician". American Family Physician. Aafp.org. 71 (2): 315–322 ↩
Rossi S, editor. Australian Medicines Handbook 2006. Adelaide: Australian Medicines Handbook; 2006. ISBN 0-9757919-2-3 ↩
"Adco-Tussend". Home.intekom.com. 1993-03-15. Archived from the original on 2012-04-30. ↩
Cantu C, Arauz A, Murillo-Bonilla LM, López M, Barinagarrementeria F (July 2003). "Stroke associated with sympathomimetics contained in over-the-counter cough and cold drugs". Stroke. 34 (7): 1667–1672. doi:10.1161/01.STR.0000075293.45936.FA. PMID 12791938. ↩
↩
Deckx L, De Sutter AI, Guo L, Mir NA, van Driel ML (October 2016). "Nasal decongestants in monotherapy for the common cold". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2016 (10): CD009612. doi:10.1002/14651858.CD009612.pub2. PMC 6461189. PMID
↩
↩
American Medical Association, AMA Department of Drugs (1977). AMA Drug Evaluations. PSG Publishing Co., Inc. p. 627. ↩
Drew CD, Knight GT, Hughes DT, Bush M (September 1978). "Comparison of the effects of D-(-)-ephedrine and L-(+)-pseudoephedrine on the cardiovascular and respiratory systems in man". British Journal of Clinical Pharmacology. 6 (3): 221–225. doi:10.1111/j.1365-2125.1978.tb04588.x. PMC 1429447. PMID
↩
American Medical Association, AMA Department of Drugs (1977). AMA Drug Evaluations. PSG Publishing Co., Inc. p. 627. ↩
↩
Oliver AL, Anderson BN, Roddick FA (1999). "Factors affecting the production of L-phenylacetylcarbinol by yeast: a case study". Advances in Microbial Physiology. 41: 1–45. doi:10.1016/S0065-2911(08)60164-2. ISBN <bdi>978-0-12-027741-4</bdi>. PMID 10500843. ↩