peloponez savaşı ne demek?

Peloponez Savaşı (MÖ 431-404)

Peloponez Savaşı, antik Yunanistan'da Atina liderliğindeki Delos Birliği ile Sparta liderliğindeki Peloponez Birliği arasında MÖ 431'den MÖ 404'e kadar süren uzun ve yıkıcı bir savaştır. Savaş, Yunan dünyasının siyasi ve askeri dengesini derinden etkilemiş, Atina'nın altın çağını sona erdirmiş ve Yunan şehir devletleri'nin zayıflamasına yol açmıştır.

Arka Planı

Savaşın temelinde, Atina'nın yükselen gücü ve hegemonyası ile Sparta'nın geleneksel gücünü koruma arzusu arasındaki gerilim yatmaktadır.

Atina'nın Yükselişi: Pers Savaşları'ndan sonra Atina, Delos Birliği aracılığıyla deniz gücü ve ekonomik zenginlik açısından önemli ölçüde güçlenmişti. Bu durum, diğer Yunan şehir devletleri, özellikle de Sparta tarafından kıskançlıkla karşılanıyordu.
Sparta'nın Endişeleri: Sparta, askeri gücü ve Peloponez Birliği üzerindeki liderliği ile Yunan dünyasının önde gelen gücüydü. Ancak Atina'nın yükselişi, Sparta'nın hegemonyasını tehdit ediyordu.
Korint'in Rolü: Korint, hem ekonomik hem de stratejik açıdan önemli bir şehir devletiydi ve Sparta'nın müttefikiydi. Atina'nın ticari ve denizcilik faaliyetleri, Korint'in çıkarlarına zarar veriyordu ve bu durum, Korint'in Sparta'yı savaşa teşvik etmesinde önemli bir rol oynadı.
Küçük Çatışmalar: Savaş öncesinde, Atina ve Sparta arasında çeşitli küçük çaplı çatışmalar yaşanmıştı. Özellikle Potidea Kuşatması ve Megara Kararnamesi gibi olaylar, gerginliği tırmandırmıştı.

Savaşın Evreleri

Peloponez Savaşı, geleneksel olarak üç ana evreye ayrılır:

Arkhidamos Savaşı (MÖ 431-421): Bu evre, Sparta kralı II. Arkhidamos'un her yıl Attika'yı işgal etmesiyle karakterize edilirken, Atina ise deniz gücünü kullanarak Peloponez kıyılarına saldırılar düzenliyordu. Perikles'in stratejisi, Atina'yı uzun duvarlar ardında koruyarak savaşı yıpratma savaşına dönüştürmekti. Ancak MÖ 430'da Atina'da bir veba salgını baş gösterdi ve Perikles de dahil olmak üzere nüfusun önemli bir bölümü hayatını kaybetti. MÖ 425'te Atina, Pylos Savaşı'nda önemli bir zafer kazandı. MÖ 422'de Amfipolis Savaşı'nda hem Brasidas (Sparta) hem de Kleon (Atina) öldürüldü.
Nicias Barışı (MÖ 421-415): Kleon ve Brasidas'ın ölümleriyle birlikte, her iki taraf da savaştan yorulmuştu ve Nicias tarafından müzakere edilen bir barış antlaşması imzalandı. Ancak bu barış uzun sürmedi.
Sicilya Seferi ve Dekeleia Savaşı (MÖ 415-404):
- Sicilya Seferi (MÖ 415-413): Atina, Sicilya'daki Sirakuza şehrini ele geçirmek için büyük bir sefer düzenledi. Ancak sefer tam bir felaketle sonuçlandı. Atina ordusu ve donanması imha edildi ve Nicias da dahil olmak üzere binlerce Atinalı öldürüldü veya esir alındı.
- Dekeleia Savaşı (MÖ 413-404): Sicilya Seferi'nin ardından Sparta, Atina'nın yakınında bulunan Dekeleia'yı işgal etti ve Atina'nın kaynaklarına erişimini engelledi. Pers İmparatorluğu'nun desteğini alan Sparta, Atina donanmasına karşı üstünlük sağladı. MÖ 405'te Aigospotami Savaşı'nda Sparta, Atina donanmasını tamamen yok etti.

Savaşın Sonuçları

MÖ 404'te Atina teslim olmak zorunda kaldı.

Atina'nın Yenilgisi: Atina'nın surları yıkıldı, donanması dağıtıldı ve Delos Birliği feshedildi. Atina, Sparta'nın egemenliğini kabul etmek zorunda kaldı.
Sparta'nın Hegemonyası: Sparta, Yunan dünyasının en güçlü devleti haline geldi. Ancak Sparta'nın hegemonyası da uzun sürmedi.
Yunanistan'ın Zayıflaması: Peloponez Savaşı, Yunan şehir devletlerini derinden zayıflattı. Savaşın ardından Yunanistan, sürekli iç çatışmalara ve dış tehditlere maruz kaldı. Bu durum, Makedonya'nın yükselişine zemin hazırladı.
Savaşın Etkileri: Savaş, Yunan siyaseti, kültürü ve felsefesi üzerinde derin etkiler bıraktı. Thukydides'in Peloponez Savaşı Tarihi adlı eseri, savaşın en önemli kaynaklarından biridir ve siyasi analiz ve tarih yazımı açısından büyük önem taşır.