oburluk ne demek?

Oburluk

Oburluk, aşırı yeme dürtüsü ve yeme eylemiyle karakterize edilen bir durumdur. Sadece fiziksel açlıkla ilgili olmayıp, psikolojik, sosyal ve kültürel faktörlerden de etkilenebilir. Oburluk, zaman zaman herkesin yaşayabileceği bir durum olmakla birlikte, sürekli ve kontrolsüz hale geldiğinde bir yeme bozukluğu belirtisi olabilir.

Tanım ve Kapsam

Oburluk, kelime anlamı olarak "aşırı yeme düşkünlüğü" anlamına gelir. Tıbbi literatürde, özellikle de psikiyatrik bağlamda, Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu (TYB) ile sıklıkla ilişkilendirilir. Ancak oburluk, TYB'nin ötesinde de geniş bir kavramdır ve farklı nedenlerle ortaya çıkabilir.

Nedenleri

Oburluğun nedenleri çok çeşitli olabilir:

• Fizyolojik Nedenler:
  • Hormonal Dengesizlikler: Leptin ve Ghrelin gibi iştahı düzenleyen hormonlardaki dengesizlikler.
  • Beyin Kimyası: Serotonin ve Dopamin gibi nörotransmitterlerin düzensizliği.
  • Genetik Yatkınlık: Ailede obezite veya yeme bozukluğu öyküsü bulunması.
• Psikolojik Nedenler:
  • Duygusal Yeme: Stres, üzüntü, öfke, can sıkıntısı gibi olumsuz duygularla başa çıkmak için yemek yeme.
  • Düşük Öz Saygı: Kendine güven eksikliği ve kendini değersiz hissetme.
  • Travmatik Yaşantılar: Geçmişte yaşanan travmatik olayların yeme davranışlarını etkilemesi.
  • Depresyon ve Anksiyete: Depresyon ve Anksiyete bozuklukları.
• Sosyal ve Kültürel Nedenler:
  • Reklamlar ve Medya: Yiyeceklerin sürekli olarak çekici ve ulaşılabilir şekilde sunulması.
  • Sosyal Baskılar: Zayıf olma baskısı ve idealize edilen vücut algısı.
  • Aile ve Çevre Alışkanlıkları: Ailede sağlıksız yeme alışkanlıklarının olması.
  • Ekonomik Faktörler: Düşük gelirli bölgelerde sağlıksız ve işlenmiş gıdalara erişimin daha kolay olması.

Belirtileri

Oburluk, aşağıdaki belirtilerle kendini gösterebilir:

• Kontrolsüz Yeme: Normalden çok daha fazla miktarda yiyeceği kısa sürede tüketme.
• Gizli Yeme: Utanç veya suçluluk duygusu nedeniyle yalnızken veya gizlice yemek yeme.
• Aşırı Yeme Sonrası Rahatsızlık: Karın ağrısı, şişkinlik, mide bulantısı gibi fiziksel rahatsızlıklar.
• Suçluluk ve Utanç Duyguları: Aşırı yedikten sonra pişmanlık, suçluluk ve utanç hissetme.
• Kilo Alma veya Obezite: Sürekli aşırı yeme nedeniyle kilo alma veya obezite gelişmesi.
• Yeme Davranışlarıyla İlgili Endişe: Sürekli olarak yeme, kilo ve vücut şekliyle ilgili endişeler taşıma.
• Sosyal İzolasyon: Yeme davranışlarından utanma nedeniyle sosyal aktivitelerden kaçınma.

Türleri

Oburluk, nedenleri ve eşlik eden davranışlar açısından farklı türlerde görülebilir:

• Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu (TYB): Kontrolsüz yeme ataklarının sıkça yaşandığı, ancak kusma, laksatif kullanımı gibi telafi edici davranışların olmadığı bir yeme bozukluğu.
• Bulimia Nervosa: Tıkınırcasına yeme ataklarını, kusma, laksatif kullanımı, aşırı egzersiz gibi telafi edici davranışlarla dengeleme çabası.
• Gece Yeme Sendromu: Akşam yemeğinden sonra veya gece uykudan uyanarak aşırı yeme.
• Duygusal Yeme: Olumsuz duygularla başa çıkmak için yemek yeme.

Tanı

Oburluk tanısı, bir doktor veya psikiyatrist tarafından konulur. Tanı süreci genellikle şu adımları içerir:

• Fiziksel Muayene: Genel sağlık durumunu değerlendirmek için fiziksel bir muayene yapılır.
• Tıbbi Geçmiş: Hastanın tıbbi geçmişi, yeme alışkanlıkları, kilo değişimleri ve duygusal durumu hakkında bilgi alınır.
• Psikolojik Değerlendirme: Yeme bozukluğu belirtilerini değerlendirmek için psikolojik testler ve görüşmeler yapılır.
• Tanı Kriterleri: DSM-5 gibi tanı kılavuzlarında belirtilen kriterlere göre tanı konulur.

Tedavi

Oburluğun tedavisi, altta yatan nedenlere ve bireysel ihtiyaçlara göre belirlenir. Tedavi genellikle multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve aşağıdaki yöntemleri içerebilir:

• Psikoterapi:
  • Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Yeme davranışlarını tetikleyen düşünce ve davranışları değiştirmeye odaklanır.
  • Kişilerarası Terapi (KPT): İlişkilerdeki sorunları ele alarak duygusal yeme dürtüsünü azaltmaya yardımcı olur.
  • Duygu Odaklı Terapi (DOT): Duygusal farkındalığı artırarak duygusal yeme ile başa çıkmayı kolaylaştırır.
• İlaç Tedavisi: Antidepresanlar (özellikle SSRI'lar) ve iştah düzenleyici ilaçlar kullanılabilir.
• Beslenme Danışmanlığı: Sağlıklı yeme alışkanlıkları geliştirmek ve kilo yönetimini sağlamak için bir diyetisyen tarafından beslenme danışmanlığı verilir.
• Destek Grupları: Benzer sorunlar yaşayan insanlarla bir araya gelerek destek almak ve deneyimlerini paylaşmak.
• Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
  • Düzenli Egzersiz: Fiziksel aktivite, ruh halini iyileştirmeye ve kilo kontrolüne yardımcı olur.
  • Stres Yönetimi: Meditasyon, yoga gibi stres azaltma teknikleri uygulamak.
  • Uyku Düzeni: Yeterli ve düzenli uyku, iştahı düzenlemeye yardımcı olur.
  • Farkındalıklı Yeme: Yeme eylemine odaklanarak ve yavaş yiyerek tokluk hissini artırmak.

Komplikasyonlar

Oburluk, uzun vadede çeşitli fiziksel ve psikolojik komplikasyonlara yol açabilir:

• Fiziksel Komplikasyonlar:
  • Obezite: Obezite ve obeziteye bağlı sağlık sorunları (diyabet, kalp hastalığı, yüksek tansiyon, uyku apnesi).
  • Metabolik Sendrom: İnsülin direnci, yüksek kolesterol, yüksek trigliseritler.
  • Sindirim Sistemi Sorunları: Reflü, kabızlık, irritabl bağırsak sendromu (IBS).
  • Eklem Ağrıları: Aşırı kilo nedeniyle eklem ve kaslarda ağrı.
• Psikolojik Komplikasyonlar:
  • Depresyon ve Anksiyete: Depresyon ve anksiyete belirtilerinin şiddetlenmesi.
  • Düşük Öz Saygı: Kendine güven eksikliği ve kendini değersiz hissetme.
  • Sosyal İzolasyon: Yeme davranışlarından utanma nedeniyle sosyal ilişkilerden uzaklaşma.
  • Madde Bağımlılığı: Yeme bozukluğu olan kişilerde madde bağımlılığı riskinin artması.
  • İntihar Düşünceleri: Şiddetli vakalarda intihar düşünceleri veya girişimleri.

Önleme

Oburluğu önlemek için aşağıdaki adımlar atılabilir:

• Sağlıklı Yeme Alışkanlıkları Geliştirmek: Düzenli ve dengeli beslenmek, işlenmiş gıdalardan kaçınmak.
• Duygusal Farkındalığı Artırmak: Olumsuz duygularla başa çıkma mekanizmalarını geliştirmek.
• Stres Yönetimi Teknikleri Öğrenmek: Meditasyon, yoga, nefes egzersizleri gibi stres azaltma yöntemlerini uygulamak.
• Beden İmajını Kabul Etmek: Kendini olduğu gibi kabul etmek ve zayıflık takıntısından uzak durmak.
• Aile ve Çevre Desteği: Aile ve arkadaşlardan destek almak ve sağlıklı bir ortam yaratmak.
• Erken Müdahale: Yeme bozukluğu belirtileri fark edildiğinde bir uzmana başvurmak.

Toplumsal Farkındalık

Oburluk ve diğer yeme bozuklukları hakkında toplumsal farkındalığı artırmak, bu sorunlarla mücadele eden kişilere destek olmak ve erken teşhis ve tedaviye erişimlerini kolaylaştırmak önemlidir. Medya, eğitim kurumları ve sivil toplum kuruluşları bu konuda önemli bir rol oynayabilir.

Sonuç:

Oburluk, karmaşık ve çok yönlü bir sorundur. Fizyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerin etkileşimi sonucu ortaya çıkabilir. Erken teşhis ve uygun tedavi ile oburlukla başa çıkmak ve sağlıklı bir yaşam sürdürmek mümkündür.