nürnberg mahkemeleri ne demek?

Nürnberg Mahkemeleri

Nürnberg Mahkemeleri, II. Dünya Savaşı'ndan sonra Müttefik Devletler tarafından, Nazi Almanyası'nın önde gelen askeri, siyasi ve ekonomik liderlerini savaş suçları, insanlığa karşı suçlar ve barışa karşı suçlar işlemekten yargılamak amacıyla kurulan askeri mahkemelerdir. Mahkemeler, 1945 ile 1949 yılları arasında Almanya'nın Nürnberg şehrinde yapılmıştır. Bu mahkemeler, uluslararası ceza hukukunun gelişiminde ve savaş suçları kavramının tanımlanmasında önemli bir rol oynamıştır.

Arka Plan

II. Dünya Savaşı'nın sona ermesiyle birlikte, Müttefik Devletler, Nazi Almanyası'nın savaş sırasındaki eylemlerinin cezasız kalmaması gerektiği konusunda hemfikirdi. Savaş sırasında Holokost gibi eşi benzeri görülmemiş zulümler yaşanmıştı ve bu suçların faillerinin adalet önüne çıkarılması gerekiyordu. Müttefikler arasında farklı yaklaşımlar olsa da, sonunda uluslararası bir mahkeme kurularak yargılama yapılması kararlaştırıldı.

Mahkemelerin Kuruluşu ve Yasal Dayanağı

Nürnberg Mahkemeleri, 8 Ağustos 1945'te Londra'da imzalanan Londra Şartı ile kuruldu. Bu şart, Uluslararası Askeri Ceza Mahkemesi'nin (IMT) kuruluşunu ve yargı yetkisini belirlemiştir. Şartta tanımlanan başlıca suç kategorileri şunlardır:

• Barışa Karşı Suçlar: Saldırı savaşı planlamak, başlatmak veya yürütmek.
• Savaş Suçları: Savaş yasalarının veya teamüllerinin ihlali. Örnekler arasında sivillere kötü muamele, savaş esirlerine kötü muamele, gereksiz yıkım ve yağma yer alır.
• İnsanlığa Karşı Suçlar: Savaş sırasında veya savaş öncesinde sivil halka karşı işlenen öldürme, yok etme, köleleştirme, sürgün, zulüm ve diğer insanlık dışı eylemler.

Yargılama Süreci

Nürnberg'deki ilk ve en önemli yargılama, 20 Kasım 1945 ile 1 Ekim 1946 tarihleri arasında yapılmıştır. Bu yargılamada, Nazi Almanyası'nın en önde gelen 24 lideri yargılanmıştır. Sanıklar arasında Hermann Göring, Rudolf Hess, Joachim von Ribbentrop, Wilhelm Keitel ve Alfred Rosenberg gibi isimler yer almıştır.

Yargılama süreci, uluslararası hukuk ve yargılama standartlarına uygun olarak yürütülmeye çalışılmıştır. Sanıklara kendilerini savunma hakkı tanınmış, avukat tutmalarına izin verilmiştir. Deliller sunulmuş, tanıklar dinlenmiş ve çapraz sorgulamalar yapılmıştır. Mahkeme heyeti, dört Müttefik devletin (ABD, İngiltere, Sovyetler Birliği ve Fransa) temsilcilerinden oluşmuştur.

Kararlar ve Sonuçları

İlk yargılama sonucunda, 12 sanık ölüm cezasına çarptırılmış, 3 sanık müebbet hapis cezası almış, 4 sanık çeşitli hapis cezaları almış ve 3 sanık beraat etmiştir. Ölüm cezasına çarptırılanlar arasında Göring (zehir içerek intihar etti), Ribbentrop, Keitel ve Rosenberg de bulunmaktaydı. Hess, müebbet hapis cezası alanlardan biriydi.

Ana yargılamanın ardından, Amerikan askeri mahkemeleri tarafından "Müteakip Nürnberg Mahkemeleri" olarak bilinen 12 ek yargılama daha yapılmıştır. Bu yargılamalarda, doktorlar, avukatlar, endüstri liderleri ve askeri personel gibi daha az bilinen Nazi yetkilileri yargılanmıştır. Bu mahkemeler, Nazi rejiminin çeşitli kurumlarındaki suç ortaklığını ortaya çıkarmaya yardımcı olmuştur.

Nürnberg Mahkemelerinin Mirası ve Önemi

Nürnberg Mahkemeleri, uluslararası ceza hukukunun gelişiminde ve savaş suçları kavramının tanımlanmasında önemli bir rol oynamıştır. Mahkemelerin en önemli mirası şunlardır:

• Uluslararası Ceza Hukukunun Temelleri: Nürnberg Mahkemeleri, savaş suçları, insanlığa karşı suçlar ve barışa karşı suçlar gibi kavramların uluslararası hukukta tanımlanmasına ve yerleşmesine öncülük etmiştir. Bu kavramlar, daha sonra Uluslararası Ceza Mahkemesi gibi uluslararası ceza yargılama mekanizmalarının temelini oluşturmuştur.
• Bireysel Sorumluluk İlkesi: Nürnberg Mahkemeleri, devletlerin değil, bireylerin uluslararası hukuk ihlallerinden sorumlu tutulabileceği ilkesini benimsemiştir. Bu, savaş suçlarının ve insanlığa karşı suçların cezasız kalmaması için önemli bir adımdır.
• Emir Komuta Zincirinin Sorumluluğu: Mahkemeler, üstlerin, astlarının işlediği suçlardan haberdar olmaları veya bu suçları engellemek için gerekli önlemleri almamaları durumunda sorumlu tutulabileceği ilkesini kabul etmiştir.
• Uluslararası Hukukta Caydırıcılık: Nürnberg Mahkemeleri, gelecekteki savaş suçlarını ve insanlığa karşı suçları caydırmak için önemli bir emsal teşkil etmiştir.

Eleştiriler

Nürnberg Mahkemeleri, adil bir yargılama süreci sağlamaya çalışsa da, bazı eleştirilere maruz kalmıştır:

• Geriye Dönük Uygulama: Bazı eleştirmenler, suçların tanımlandığı Londra Şartı'nın geriye dönük olarak uygulanmasının hukukun temel ilkelerine aykırı olduğunu savunmuşlardır.
• Kazananların Adaleti: Mahkemelerin, Müttefik Devletler tarafından kurulmuş olması ve sadece Nazi yetkililerini yargılaması, "kazananların adaleti" olarak nitelendirilmesine yol açmıştır. Müttefiklerin savaş sırasındaki eylemleri de yargılanmamıştır.
• Sovyet Varlığı: Sovyetler Birliği'nin mahkemelerde yer alması, bazılarına göre yargılamaların tarafsızlığını zedelemiştir, zira Sovyetler de savaş sırasında bazı suçlar işlemişti.

Sonuç

Nürnberg Mahkemeleri, uluslararası ceza hukukunun gelişiminde bir dönüm noktası olmuştur. Savaş suçları, insanlığa karşı suçlar ve barışa karşı suçlar gibi kavramların tanımlanması ve bireysel sorumluluk ilkesinin benimsenmesi, uluslararası adalet sistemine önemli katkılar sağlamıştır. Eleştirilere rağmen, Nürnberg Mahkemeleri, gelecekteki savaş suçlarını ve insanlığa karşı suçları caydırmak için önemli bir emsal teşkil etmeye devam etmektedir.