müşebbihe ne demek?

Müşebbihe

Müşebbihe, İslam düşüncesinde Allah'ı (Tanrı'yı) yaratılmışlara benzetmeye yönelik inançları ve bu inançları savunan grupları ifade eden bir terimdir. Kelime anlamı itibarıyla "benzetme yapanlar" anlamına gelir. Müşebbihe, İslam'ın temel inanç esaslarından olan tevhid ilkesine aykırı görüldüğü için İslam dünyasında eleştirilmiş ve reddedilmiştir.

Temel Özellikleri ve İnançları

Müşebbihe'nin temel özelliği, Allah'ın sıfatlarını ve fiillerini insanlara veya diğer yaratılmışlara ait özelliklere benzetmeleridir. Bu benzetmeler, genellikle antropomorfik (insanbiçimci) bir Tanrı anlayışına yol açar. Müşebbihe'nin inançlarına göre:

• Allah'ın cismani özellikleri vardır (el, yüz, göz gibi). Bu tür benzetmeler, Kur'an'da geçen bazı ifadelerin zahiri anlamlarına dayanarak yapılır.
• Allah, yaratılmışlara benzer şekilde hareket eder, oturur, kalkar vb.
• Allah'ın bazı fiilleri, insan fiillerine benzerdir (öfkelenmek, razı olmak gibi).

Bu inançlar, İslam'ın temel prensiplerine ters düşer. Çünkü İslam'da Allah, her türlü eksiklikten münezzeh, yaratılmışlara benzemeyen, eşsiz ve benzersiz bir varlık olarak kabul edilir.

Tarihi Gelişimi

Müşebbihe düşüncesinin kökenleri, İslam'ın ilk dönemlerine kadar uzanmaktadır. Özellikle hadislerin yaygınlaşmasıyla birlikte, bazı müslümanlar Kur'an'da ve hadis'lerde geçen müteşabih (manası açık olmayan) ifadeleri zahiri anlamlarıyla yorumlamış ve bu da müşebbihe inançlarının ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır.

Tarih boyunca farklı gruplar ve kişiler Müşebbihe olarak nitelendirilmiştir. Bunlar arasında:

• Hashimiyye: Ebu Haşim Abdullah b. Muhammed el-Hanefî'ye nispet edilen bu grup, Allah'ın insan suretinde olduğuna inanmıştır.
• Mukattiliyye: Mukatil b. Süleyman'a nispet edilen bu grup, Allah'ın organlara sahip olduğunu savunmuştur.
• Kerramiyye: Muhammed b. Kerrâm'a nispet edilen bu grup, Allah'ın bir cisim olduğunu ve arş üzerinde oturduğunu iddia etmiştir.

Eleştiriler ve Reddiyeler

Müşebbihe inançları, Ehl-i Sünnet ve diğer İslam mezhepleri tarafından şiddetle eleştirilmiştir. Ehl-i Sünnet alimleri, Allah'ın yaratılmışlara benzetilmesinin tevhid ilkesine aykırı olduğunu ve bu tür benzetmelerin şirk'e yol açabileceğini savunmuşlardır.

Müşebbihe'ye yöneltilen eleştirilerin temel noktaları şunlardır:

• Tevhid İlkesine Aykırılık: Allah'ın yaratılmışlara benzetilmesi, O'nun eşsiz ve benzersiz olduğu inancını zedeler.
• Kur'an'ın Yanlış Yorumlanması: Müşebbihe, Kur'an'daki müteşabih ayetleri zahiri anlamlarıyla yorumlayarak yanılgıya düşmektedir. İslam alimleri, bu tür ayetlerin tevil edilmesi gerektiğini savunurlar.
• Aklı ve Mantığı Dışlama: Allah'ın cismani özelliklere sahip olduğunu iddia etmek, aklın ve mantığın sınırlarını zorlar.

İslam alimleri, Müşebbihe inançlarına karşı çeşitli reddiyeler yazmış ve bu inançların İslam'a aykırı olduğunu delilleriyle ortaya koymuşlardır. Özellikle İmam Gazali, Fahreddin Razi ve İbn Teymiyye gibi alimler, Müşebbihe'ye karşı önemli eserler kaleme almışlardır.

Günümüzdeki Durumu

Müşebbihe inançları, günümüzde ana akım İslam düşüncesinde kabul görmemektedir. Ancak bazı aşırı gruplarda veya bireysel yorumlarda bu tür düşüncelere rastlamak mümkündür. İslam alimleri, bu tür düşüncelere karşı sürekli olarak uyarılarda bulunmakta ve doğru İslam anlayışını yaymaya çalışmaktadırlar.

Ayrıca Bakınız

• Mücessime
• Tevil
• Sıfatlar