müşebbihe ne demek?

Müşebbihe ya da Teşbîh,¹ İslâm dininde Allah'ı yaratılmış olanların sıfatlarıyla anan ve kendisinin yarattıklarına benzeten i'tikat mensuplarının oluşturdukları i'tikadî mezheplerin tamamına mal olan bir tâbirdir. Günümüzde ise İslâm dini itikadî mezhepleri içerisinde, ne Şiîlik mezhepleri arasında ne de Sünnîlikte mensubu kalmamış olan bir i'tikattır. Tarihte Gâl’îyye'den olduğu kabul edilen siyâsî mezheplerin çoğu itikadî açıdan bu mezhebin takipçileriydiler.² Mûsevîlik'te bahsi geçen Yahveh ise "Müşebbihe" i'tikadının bir örneğini teşkil etmektedir.³

Antropomorfik benzetim

Benzetme genel olarak insani vasıflarla yapılır. (Antropomorfizm) teşbih, benzetmek anlamındadır.⁴ Müşebbih de teşbih kelimesinden türer ve benzetenler anlamına gelir. Fırkanın bu ismi almasının nedeni Allah'ı insan veya diğer yaratıklara benzetmeleri veya onun sıfatlarını çeşitli şeylere benzetmeleridir.⁵

Ayrıca, insanlarınki gibi olmasa da Kur'ân’da geçen şekliyle Allah'ın organlarının (el, yüz) bulunduğuna inanan görüşler de bu fırkanın içinde sayılır.⁶ Sünni kelâmcılara göre bu ifadeler mecazidir.

Müşebbihe grubunun temel düşüncelerinin Cehm bin Safvan'ın Allah'ın subuti sıfatlarını inkar etmesine tepki olarak doğduğu düşünülür.⁷ Müşebbihe kendi içinde birçok farklı gruba ayrıldığı gibi, Müşebbihe'nin temel düşüncelerini veya benzerlerini barındıran diğer gruplar da Müşebbihe'nin içinde ele alınır.