mendel kalıtımı ne demek?

Mendel Kalıtımı

Mendel kalıtımı, Gregor Mendel'in bezelye bitkileri üzerinde yaptığı deneylerle ortaya koyduğu, genetik özelliklerin nesilden nesile nasıl aktarıldığını açıklayan temel prensiplerdir. Bu prensipler, modern genetik biliminin temelini oluşturur.

1. Ayrılma İlkesi (Segregation):

• Her birey, her bir özellik için iki alel taşır. Bu aleller, mayoz bölünme sırasında birbirinden ayrılır ve her bir gamete (üreme hücresi) yalnızca bir alel geçer. Bu ilke, <a href="https://www.nedemek.page/kavramlar/alel" >alel</a>lerin rastgele ayrıldığını ve döllere eşit olasılıkla geçtiğini ifade eder.

2. Bağımsız Dağılım İlkesi (Independent Assortment):

• Farklı genlerin alelleri, gamet oluşumu sırasında birbirinden bağımsız olarak dağılır. Başka bir deyişle, bir genin alellerinin hangi gamete gideceği, başka bir genin alellerinin hangi gamete gideceğini etkilemez. Bu durum, genlerin kromozomlar üzerinde bulunması ve kromozomların mayoz bölünme sırasında bağımsız olarak dağılmasıyla ilgilidir. Ancak, <a href="https://www.nedemek.page/kavramlar/bağlı%20genler" >bağlı genler</a> bu ilkeye uymaz.

3. Baskınlık İlkesi (Dominance):

• Bir özellik için iki farklı alel bulunduğunda, bir alel (baskın alel) diğerinin (çekinik alel) etkisini maskeleyebilir. Fenotipte görünen özellik, baskın alelin belirlediği özelliktir. Çekinik özellik ise, bireyde yalnızca iki çekinik alel bulunduğunda ortaya çıkar. <a href="https://www.nedemek.page/kavramlar/baskınlık" >Baskınlık</a> ilişkisi her zaman tam olmayabilir; eksik baskınlık ve eş baskınlık gibi durumlar da görülebilir.

Önemli Kavramlar:

• Gen: Bir özelliği kontrol eden kalıtsal birim.
• Alel: Bir genin farklı formları.
• Genotip: Bir bireyin genetik yapısı (alel kombinasyonu).
• Fenotip: Bir bireyin gözlemlenebilir özellikleri (genotipin ifadesi).
• Homozigot: Bir özellik için aynı iki alele sahip olma durumu.
• Heterozigot: Bir özellik için farklı iki alele sahip olma durumu.
• P Kuşağı: Ata kuşağı.
• F1 Kuşağı: Birinci nesil döl.
• F2 Kuşağı: İkinci nesil döl.
• Çekinik: <a href="https://www.nedemek.page/kavramlar/çekinik%20gen" >Çekinik gen</a>, ancak homozigot olduğunda etkisini gösteren gen.
• Kromozom: <a href="https://www.nedemek.page/kavramlar/kromozom" >Kromozom</a>, DNA'nın paketlenmiş hali.
• Mayoz: <a href="https://www.nedemek.page/kavramlar/mayoz" >Mayoz</a>, üreme hücrelerinin oluşumunu sağlayan hücre bölünmesi.

Mendel'in çalışmaları, genetik ilkelerin anlaşılmasında devrim yaratmış ve modern genetik biliminin gelişimine önemli katkılar sağlamıştır.