memlükler ne demek?

Memlükler

Memlükler, İslam dünyasında 13. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar etkili olmuş bir askeri kökenli yönetici sınıftır. "Memlük" kelimesi Arapça kökenli olup, "köle" anlamına gelir. Ancak burada kastedilen, savaş esiri olarak veya çeşitli yollarla satın alınarak küçük yaşta İslam ülkelerine getirilen, özel olarak eğitilerek askeri sınıfa dahil edilen kişilerdir.

Memlüklerin Kökeni ve Yükselişi

Memlüklerin yükselişi, özellikle Eyyubiler döneminde, ordunun önemli bir bölümünü oluşturmalarıyla başlamıştır. Eyyubi sultanları, özellikle de Selahaddin Eyyubi, memlükleri güvenilir savaşçılar olarak görmüş ve onlara önemli görevler vermiştir. Zamanla memlükler, ordu ve devlet yönetiminde etkin bir rol oynamaya başlamışlardır.

Memlük Sultanlığı'nın Kurulması

1250 yılında, Eyyubi Devleti'nin zayıflamasıyla birlikte, memlükler iktidarı ele geçirerek kendi devletlerini kurmuşlardır. Bu devlet, Mısır ve Suriye merkezli olmak üzere yaklaşık 250 yıl boyunca hüküm sürmüştür. Memlük Sultanlığı, iki ana döneme ayrılır:

• Bahri Memlükler (1250-1382): Kıpçak Türkleri ve Çerkeslerden oluşan bu grup, devletin ilk dönemini yönetmiştir.
• Burci Memlükler (1382-1517): Çerkes kökenli olan bu grup, devletin ikinci dönemini yönetmiştir.

Memlüklerin Başarıları

Memlükler, İslam dünyasının önemli merkezlerini Moğol istilasına karşı korumuşlardır. Özellikle Ayn Calut Savaşı'nda Moğol ordusunu yenerek büyük bir zafer kazanmışlardır. Ayrıca, Haçlı Seferleri sırasında Haçlılara karşı mücadele etmişler ve onların bölgedeki etkisini kırmışlardır.

Memlüklerin Yönetim Anlayışı ve Kültürel Katkıları

Memlükler, merkeziyetçi bir yönetim anlayışını benimsemişlerdir. Devletin en üstünde sultan bulunurdu ve sultanın yetkileri oldukça genişti. Ancak, memlük emirleri de önemli bir güce sahipti ve sultanın seçiminde etkili olabiliyorlardı. Memlükler, İslam kültürüne önemli katkılarda bulunmuşlardır. Özellikle mimari, sanat ve edebiyat alanlarında önemli eserler ortaya koymuşlardır.

Memlüklerin Yıkılışı

Memlük Sultanlığı, 16. yüzyılın başlarında Osmanlı Devleti ile mücadele etmeye başlamıştır. 1516'da Mercidabık ve 1517'de Ridaniye savaşlarında Osmanlı ordusuna yenilen Memlükler, Osmanlı Devleti'nin egemenliği altına girmişlerdir. Ancak, Memlükler, Mısır'da bir süre daha varlıklarını sürdürmüşlerdir. 1811 yılında Kavalalı Mehmet Ali Paşa tarafından tamamen ortadan kaldırılmışlardır.