mangır ne demek?

Mangır (veya Mankur) Osmanlılarda küçük alışverişler için kullanılan bakırdan bir sikkeydi.

Mangırlar I. Murad (1362-89) zamanında darbedilmeye başlanmıştır ama Orhan Gazi'ye (1324-62) atfedilen bazı örnekler de mevcuttur.¹ İstanbul, Edirne ve bakır madenlerinin bulunduğu bazı Anadolu şehirlerinde üretilirdi. II. Mehmet zamanında Mangır basan darphaneler Edirne, Bursa, Amasya, Ayasuluk, Ankara, Bolu, Tire, Kastamonu, Karahisar (Afyon) ve Serez'di.²

II. Mehmet zamanında iki farklı mangır tipi vardı. Büyük olanlar 1 dirhem (3.2 g), küçük olanlar 1/3 dirhem ağrılığındaydı. Sekiz büyük mangır, veya 24 küçük mangır, bir akçe bedelindeydi. 16. yüzyılda ikinci çeyereğinde sadece büyük mangırlar kullanıldı, 16. yüzyılın ikinci yarısında yarım ve çeyrek mangırlar da tedavüle girdi.³

Gümüş sikkelerin değeri içerdikleri gümüş miktarına yakın bir değere karşılık gelmekteydi. Buna karşın mangırların değeri kullanılan bakırın değerinden fazla olarak tayin edilirdi, aradaki fark devlete gelir kalırdı. Bu nedenle mangır üretimi sıkı bir kontrol altındaydı. Bakır sikkelerin darp etme yetki genelde yerel zanaatçılara açık artırmayla verilirdi. Bu mangır ve pullardan çok sayıda basılmasına engel olmak için devlet arada eski mangırları geçersiz ilan eder ve yeni mangırları yürürlüğe sokradı. Ancak belli dönemlerde yeni mangırların tedavüle girmesi o kadar sık olmaya başlamıştır ki, bunun bir vergilendirme yöntemi olduğu düşünülmektedir.⁴

Özel şahıslara devletin para basma yetkisi vermesinin sağladığı kazanç yüzünden zamanla sahte mangırlar da basılmaya başlamıştır. Bir noktada bazı esnaf mangır kabul etmeyip altın veya gümüş ile ödeme yapılmasını talep etmiştir. Bu sorunların sonucu olarak 1691'de II. Ahmet mangır kullanımını durdurmuştur.

Mangırın iptal edilmesinden sonra Osmanlı Devleti onun yerine kuruş adı verilen gümüş paralar çıkarmıştır.⁵