kırlangıç ne demek?

Kırlangıç, kırlangıçgiller (Hirundinidae) familyasını oluşturan kuş türlerinin ortak adı.

Kırlangıçlar, kutuplar hariç dünyanın her tarafında yaşayabilen, sinek avlayarak geçinen, küçük, ötücü kuşlardır. Dağ kırlangıcına ebabil denir.

Genel özellikleri

Boyları 10–23 cm arasında değişir. Çoğunun karnı beyaz; baş, kuyruk ve kanatları siyah; alın ve gerdanı kahverengi parlak tüylüdür. Kısa ayaklarının tırnakları sivri olduğundan düz, yassı zeminlere rahatça tutunurlar. Üçgen şeklindeki gagaları geniş yırtmaçlı olup ağızları açık uçarken sinek, sivrisinek gibi küçük böcekleri avlarlar. Kuyrukları çatallı, kanatları uzun ve sivridir. Hızlı uçarlar. Kuyruklarını dümen olarak kullanır, ani dalışlar yaparlar. Çoğu sürü halinde yaşamazlar

Yaz sonunda, günler kısalıp, böcekler azalınca yavru ve erginler göç ederek kışı Afrika'da geçirirler. İlkbaharda geri dönerler. Diğer göçmen kuşların aksine gündüz göç yollarına devam ederler. Göç sırasında bazen şiddetli yağmur ve fırtınalar binlercesinin ölümüne sebep olur.

Üreme

Binaların çatı altlarına, saçaklarına ve pencere oyuklarına çamur ve kilden çanak şeklinde sağlam yuvalar yaparlar. Dişi kırlangıç, erkeğinin tükürüğüyle harç ederek gagasıyla getirdiği çamuru toplar, saman ve otlarla sekiz gün içinde sağlam bir yuva yaparlar. Geniş ve yassı gagalarını, yuvalarını yaparken, çamurları sıvamak için mala gibi kullanırlar. Yuvalarının çoğu ancak bir kırlangıcın girebileceği kadardır. Eni yaklaşık 20 cm, derinliği 10 cm kadar olup içi tüy ve kıllarla döşenir. Yuvalarını gruplar halinde mağara, kayalık ve ağaçlara yapan türler de vardır.

Dişi, yazın tarçın renginde benekli 4-5 yumurta yumurtlar. Eşler sırayla kuluçkaya yatarlar. Yavrular anne babaların ağızlarında getirdikleri böceklerle beslenirler. İki hafta içinde gelişip yuvayı terk ederler. Kırlangıçlar, yılda 2-3 defa kuluçkaya yatarlar.

Türler

Familya 20 cins içinde 89 tür barındırır:¹

<table> <thead> <tr class="header"> <th>Resim</th> <th>Cins</th> <th>Tür</th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td></td> <td><a href="Pseudochelidon" title="wikilink">Pseudochelidon</a> </td> <td><ul> <li><a href="Pseudochelidon_eurystomina" title="wikilink">Pseudochelidon eurystomina</a></li> <li><a href="Pseudochelidon_sirintarae" title="wikilink">Pseudochelidon sirintarae</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><a href="Psalidoprocne" title="wikilink">Psalidoprocne</a> </td> <td><ul> <li><a href="Psalidoprocne_nitens" title="wikilink">Psalidoprocne nitens</a></li> <li><a href="Psalidoprocne_pristoptera" title="wikilink">Psalidoprocne pristoptera</a></li> <li><a href="Psalidoprocne_obscura" title="wikilink">Psalidoprocne obscura</a></li> <li><a href="Psalidoprocne_albiceps" title="wikilink">Psalidoprocne albiceps</a></li> <li><a href="Psalidoprocne_fuliginosa" title="wikilink">Psalidoprocne fuliginosa</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><a href="Neophedina" title="wikilink">Neophedina</a> </td> <td><ul> <li><a href="Neophedina_cincta" title="wikilink">Neophedina cincta</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><a href="Phedinopsis" title="wikilink">Phedinopsis</a> </td> <td><ul> <li><a href="Phedinopsis_brazzae" title="wikilink">Phedinopsis brazzae</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><a href="Phedina" title="wikilink">Phedina</a> </td> <td><ul> <li><a href="Phedina_borbonica" title="wikilink">Phedina borbonica</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><a href="Riparia" title="wikilink">Riparia</a> </td> <td><ul> <li><a href="Riparia_congica" title="wikilink">Riparia congica</a></li> <li><a href="Kum_kırlangıcı" title="wikilink">Kum kırlangıcı</a>, Riparia riparia</li> <li><a href="Riparia_diluta" title="wikilink">Riparia diluta</a></li> <li><a href="Riparia_paludicola" title="wikilink">Riparia paludicola</a></li> <li><a href="Riparia_chinensis" title="wikilink">Riparia chinensis</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><a href="Tachycineta" title="wikilink">Tachycineta</a> </td> <td><ul> <li><a href="Tachycineta_bicolor" title="wikilink">Tachycineta bicolor</a></li> <li><a href="Tachycineta_cyaneoviridis" title="wikilink">Tachycineta cyaneoviridis</a></li> <li><a href="Tachycineta_thalassina" title="wikilink">Tachycineta thalassina</a></li> <li><a href="Tachycineta_euchrysea" title="wikilink">Tachycineta euchrysea</a></li> <li><a href="Tachycineta_albilinea" title="wikilink">Tachycineta albilinea</a></li> <li><a href="Tachycineta_leucorrhoa" title="wikilink">Tachycineta leucorrhoa</a></li> <li><a href="Tachycineta_meyeni" title="wikilink">Tachycineta meyeni</a></li> <li><a href="Tachycineta_stolzmanni" title="wikilink">Tachycineta stolzmanni</a></li> <li><a href="Tachycineta_albiventer" title="wikilink">Tachycineta albiventer</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><a href="Atticora" title="wikilink">Atticora</a> </td> <td><ul> <li><a href="Atticora_fasciata" title="wikilink">Atticora fasciata</a></li> <li><a href="Atticora_pileata" title="wikilink">Atticora pileata</a></li> <li><a href="Atticora_tibialis" title="wikilink">Atticora tibialis</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><a href="Pygochelidon" title="wikilink">Pygochelidon</a> </td> <td><ul> <li><a href="Pygochelidon_cyanoleuca" title="wikilink">Pygochelidon cyanoleuca</a></li> <li><a href="Pygochelidon_melanoleuca" title="wikilink">Pygochelidon melanoleuca</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><a href="Alopochelidon" title="wikilink">Alopochelidon</a> </td> <td><ul> <li><a href="Alopochelidon_fucata" title="wikilink">Alopochelidon fucata</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><a href="Orochelidon" title="wikilink">Orochelidon</a> </td> <td><ul> <li><a href="Orochelidon_flavipes" title="wikilink">Orochelidon flavipes</a></li> <li><a href="Orochelidon_murina" title="wikilink">Orochelidon murina</a></li> <li><a href="Orochelidon_andecola" title="wikilink">Orochelidon andecola</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><a href="Stelgidopteryx" title="wikilink">Stelgidopteryx</a> </td> <td><ul> <li><a href="Stelgidopteryx_serripennis" title="wikilink">Stelgidopteryx serripennis</a></li> <li><a href="Stelgidopteryx_ruficollis" title="wikilink">Stelgidopteryx ruficollis</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><a href="Progne" title="wikilink">Progne</a> </td> <td><ul> <li><a href="Progne_tapera" title="wikilink">Progne tapera</a></li> <li><a href="Progne_murphyi" title="wikilink">Progne murphyi</a></li> <li><a href="Progne_modesta" title="wikilink">Progne modesta</a></li> <li><a href="Mor_kırlangıç" title="wikilink">Mor kırlangıç</a>, Progne subis</li> <li><a href="Progne_elegans" title="wikilink">Progne elegans</a></li> <li><a href="Progne_chalybea" title="wikilink">Progne chalybea</a></li> <li><a href="Progne_sinaloae" title="wikilink">Progne sinaloae</a></li> <li><a href="Progne_cryptoleuca" title="wikilink">Progne cryptoleuca</a></li> <li><a href="Progne_dominicensis" title="wikilink">Progne dominicensis</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><a href="Pseudhirundo" title="wikilink">Pseudhirundo</a> </td> <td><ul> <li><a href="Pseudhirundo_griseopyga" title="wikilink">Pseudhirundo griseopyga</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><a href="Cheramoeca" title="wikilink">Cheramoeca</a> </td> <td><ul> <li><a href="Cheramoeca_leucosternus" title="wikilink">Cheramoeca leucosternus</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><a href="Ptyonoprogne" title="wikilink">Ptyonoprogne</a> </td> <td><ul> <li><a href="Kaya_kırlangıcı" title="wikilink">Kaya kırlangıcı</a>, Ptyonoprogne rupestris</li> <li><a href="Ptyonoprogne_obsoleta" title="wikilink">Ptyonoprogne obsoleta</a></li> <li><a href="Küçük_kaya_kırlangıcı" title="wikilink">Küçük kaya kırlangıcı</a>, Ptyonoprogne fuligula</li> <li><a href="Ptyonoprogne_concolor" title="wikilink">Ptyonoprogne concolor</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><a href="Hirundo" title="wikilink">Hirundo</a> </td> <td><ul> <li><a href="Hirundo_nigrorufa" title="wikilink">Hirundo nigrorufa</a></li> <li><a href="Hirundo_atrocaerulea" title="wikilink">Hirundo atrocaerulea</a></li> <li><a href="Hirundo_leucosoma" title="wikilink">Hirundo leucosoma</a></li> <li><a href="Hirundo_megaensis" title="wikilink">Hirundo megaensis</a></li> <li><a href="Hirundo_dimidiata" title="wikilink">Hirundo dimidiata</a></li> <li><a href="Hirundo_tahitica" title="wikilink">Hirundo tahitica</a></li> <li><a href="Hirundo_domicola" title="wikilink">Hirundo domicola</a></li> <li><a href="Avustralya_kırlangıcı" title="wikilink">Avustralya kırlangıcı</a>, Hirundo neoxena</li> <li><a href="Hirundo_albigularis" title="wikilink">Hirundo albigularis</a></li> <li><a href="Hirundo_smithii" title="wikilink">Hirundo smithii</a></li> <li><a href="Hirundo_nigrita" title="wikilink">Hirundo nigrita</a></li> <li><a href="Kır_kırlangıcı" title="wikilink">Kır kırlangıcı</a>, Hirundo rustica</li> <li><a href="Hirundo_angolensis" title="wikilink">Hirundo angolensis</a></li> <li><a href="Hirundo_lucida" title="wikilink">Hirundo lucida</a></li> <li><a href="Hirundo_aethiopica" title="wikilink">Hirundo aethiopica</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><a href="Delichon" title="wikilink">Delichon</a> </td> <td><ul> <li><a href="Ev_kırlangıcı" title="wikilink">Ev kırlangıcı</a>, Delichon urbicum</li> <li><a href="Delichon_lagopodum" title="wikilink">Delichon lagopodum</a></li> <li><a href="Delichon_dasypus" title="wikilink">Delichon dasypus</a></li> <li><a href="Delichon_nipalense" title="wikilink">Delichon nipalense</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><a href="Cecropis" title="wikilink">Cecropis</a> </td> <td><ul> <li><a href="Cecropis_semirufa" title="wikilink">Cecropis semirufa</a></li> <li><a href="Cecropis_senegalensis" title="wikilink">Cecropis senegalensis</a></li> <li><a href="Cecropis_abyssinica" title="wikilink">Cecropis abyssinica</a></li> <li><a href="Cecropis_cucullata" title="wikilink">Cecropis cucullata</a></li> <li><a href="Kızıl_kırlangıç" title="wikilink">Kızıl kırlangıç</a>, Cecropis daurica</li> <li><a href="Cecropis_domicella" title="wikilink">Cecropis domicella</a></li> <li><a href="Cecropis_hyperythra" title="wikilink">Cecropis hyperythra</a></li> <li><a href="Cecropis_striolata" title="wikilink">Cecropis striolata</a></li> <li><a href="Cecropis_badia" title="wikilink">Cecropis badia</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><a href="Petrochelidon" title="wikilink">Petrochelidon</a> </td> <td><ul> <li><a href="Petrochelidon_fuliginosa" title="wikilink">Petrochelidon fuliginosa</a></li> <li><a href="Petrochelidon_pyrrhonota" title="wikilink">Petrochelidon pyrrhonota</a></li> <li><a href="Petrochelidon_fulva" title="wikilink">Petrochelidon fulva</a></li> <li><a href="Petrochelidon_rufocollaris" title="wikilink">Petrochelidon rufocollaris</a></li> <li><a href="Petrochelidon_preussi" title="wikilink">Petrochelidon preussi</a></li> <li><a href="Petrochelidon_rufigula" title="wikilink">Petrochelidon rufigula</a></li> <li><a href="Petrochelidon_perdita" title="wikilink">Petrochelidon perdita</a></li> <li><a href="Petrochelidon_spilodera" title="wikilink">Petrochelidon spilodera</a></li> <li><a href="Petrochelidon_fluvicola" title="wikilink">Petrochelidon fluvicola</a></li> <li><a href="Petrochelidon_ariel" title="wikilink">Petrochelidon ariel</a></li> <li><a href="Petrochelidon_nigricans" title="wikilink">Petrochelidon nigricans</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> </tbody> </table>

Edebiyatta Kırlangıç

Türk halk şiirinde ve divan şiirinde kırlangıçlar olumlu özellikleri çeşitli benzetmelere konu olmuşlardır. Halk şiirinde kırlangıçlar, “kırlangıçlar” şefkat uyandıran görünümleri ve insan özünden yuva yapma ustalıkları ile anılmıştır.² Halk şiirlerinde kırlangıçlar yerde sürünürcesine uçabilme yetenekleri dolayısıyla tevazu yönleriyle benzetmeler yapılmıştır. Bu benzetmeye divan şiirinde de rastlanmaktadır. Örneğin halk şairi Mestî'nin bir kıtasında

Kimi karıncadır deve görünür

Kimi aslan çakal postun bürünür

Kimi kırlangıç tek yerde sürünür

Kimi Cibril ile hempervaz olur

kıtasında bu benzetme görülmektedir. Divan şiirinde kırlangıç kelimesi Farsaça'da kullanılan pirüstû şeklinde geçer. 17. yüzyıl divan şairi Nâbi, halk şiirndeki benzetmeye yakın biçimde,

Perestiş lafzınun takrîbidür gûyâ ki ey Nâbî

İder pervâz hâke rûymâl üzere piristûlar

mısrası ile “Ey Nâbî, rağbet sözünün yakınlığı (gerektirmesi) sebebiyle kırlangıçlar toprak üzerine yüz sürerek uçar.” anlamında kırlangıç benzetmesinde bulunmuştur.³