İşte kemik iliği nakli hakkında kapsamlı bir makale (Wikipedia tarzında), markdown formatında ve belirtilen link yapısıyla:

Kemik İliği Nakli

Kemik iliği nakli (diğer adıyla hematopoetik kök hücre nakli), hasar görmüş veya hastalıklı kemik iliğini sağlıklı kemik iliğiyle değiştirmek için yapılan tıbbi bir işlemdir. Kemik iliği, kan hücrelerinin üretildiği süngerimsi dokudur ve esas olarak büyük kemiklerin içinde bulunur. Bu işlem, kan kanseri (lösemi, lenfoma, miyelom), aplastik anemi, immün yetmezlik sendromları ve bazı kalıtsal metabolik hastalıklar gibi çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır.

Endikasyonlar

Kemik iliği nakli aşağıdaki durumlar için bir tedavi seçeneği olabilir:

• Lösemi: Akut miyeloid lösemi (AML), akut lenfoblastik lösemi (ALL), kronik miyeloid lösemi (KML), kronik lenfositik lösemi (KLL).
• Lenfoma: Hodgkin lenfoma, Hodgkin dışı lenfoma.
• Miyelom: Multipl miyelom.
• Aplastik Anemi: Kemik iliğinin yeterli sayıda kan hücresi üretememesi durumu.
• Miyelodisplastik Sendromlar (MDS): Kemik iliğinin anormal kan hücreleri ürettiği bir grup hastalık.
• Orak Hücreli Anemi: Genetik bir kan bozukluğu.
• Talassemi: Genetik bir kan bozukluğu.
• Wiskott-Aldrich Sendromu: Bağışıklık sistemi ve kan trombositlerini etkileyen genetik bir bozukluk.
• Konjenital Nötropeni: Doğuştan gelen bir nötrofil eksikliği.
• Amegakaryositik Trombositopeni: Trombosit üretiminin yetersiz olduğu bir durum.
• Bazı otoimmün hastalıklar (nadir durumlarda).
• Bazı metabolik hastalıklar (nadir durumlarda).

Nakil Türleri

Temel olarak iki tür kemik iliği nakli vardır:

1. Otojenik Nakil (Otolog Nakil): Bu nakil türünde, hastanın kendi kök hücreleri kullanılır. Kök hücreler, yüksek doz kemoterapi veya radyoterapi öncesinde hastadan toplanır, dondurulur ve saklanır. Tedavi tamamlandıktan sonra, bu kök hücreler hastaya geri verilir. Otojenik nakil, genellikle miyelom ve lenfoma gibi hastalıklarda kullanılır.
2. Allojenik Nakil: Bu nakil türünde, kök hücreler bir donörden alınır. Donör, hastanın kardeşi, akrabası veya ilişkisiz bir verici olabilir. Allojenik nakilde, donörün HLA (Human Leukocyte Antigen) doku tipi hastayla uyumlu olmalıdır. Allojenik nakil, lösemi, aplastik anemi ve immün yetmezlik gibi hastalıklarda kullanılır.
   • Haploidentik Nakil: Allojenik naklin bir türüdür. Burada, donör ile alıcı arasındaki HLA uyumu tam olmasa da, nakil işlemi gerçekleştirilir. Genellikle aile üyeleri (örneğin ebeveynler, kardeşler) donör olarak kullanılır.

Nakil Süreci

Kemik iliği nakli süreci genellikle aşağıdaki adımlardan oluşur:

1. Değerlendirme: Hastanın genel sağlık durumu, hastalık evresi ve diğer faktörler değerlendirilir. Nakil için uygun olup olmadığına karar verilir.
2. Donör Seçimi (Allojenik Nakil için): Hastayla uyumlu bir donör bulunur. Donörün HLA doku tipi hastayla eşleşmelidir.
3. Kök Hücre Toplama:
   • Kemik İliği Toplama: Donörün kemik iliğinden, genellikle kalça kemiğinden, iğne yardımıyla kemik iliği alınır. Bu işlem genellikle anestezi altında yapılır.
   • Periferik Kan Kök Hücre Toplama: Donöre, kök hücrelerin kemik iliğinden kana geçmesini sağlayan bir ilaç verilir. Daha sonra, donörün kanı bir makineye alınır ve kök hücreler ayrıştırılır. Kalan kan donöre geri verilir.
   • Kordon Kanı Toplama: Yenidoğan bebeğin plasentasından elde edilen kordon kanı, kök hücreler açısından zengindir.
4. Hazırlık Rejimi (Kondisyonlama): Hastaya yüksek doz kemoterapi ve/veya radyoterapi uygulanır. Bu tedavi, hastanın kendi kemik iliğini yok etmeyi ve nakledilen kök hücrelerin yerleşmesine yardımcı olmayı amaçlar.
5. Kök Hücre İnfüzyonu: Toplanan kök hücreler, hastaya intravenöz (damar yoluyla) olarak verilir. Bu işlem genellikle kan transfüzyonuna benzer.
6. Engraftman (Yerleşme): Nakledilen kök hücreler kemik iliğine yerleşir ve yeni kan hücreleri üretmeye başlar. Bu süre genellikle 2-4 hafta sürer.
7. İyileşme ve Takip: Hasta, enfeksiyonlar ve diğer komplikasyonlar açısından yakından takip edilir. İmmünsüpresan ilaçlar kullanılarak, nakledilen hücrelerin hastanın vücuduna karşı reaksiyon vermesi (Graft-versus-host hastalığı, GVHD) önlenmeye çalışılır.

Riskler ve Komplikasyonlar

Kemik iliği nakli ciddi bir işlemdir ve bazı riskleri ve komplikasyonları vardır:

• Enfeksiyonlar: Kemoterapi ve radyoterapi nedeniyle bağışıklık sistemi zayıflar ve enfeksiyon riski artar.
• Kanama: Trombosit sayısı düşük olduğundan kanama riski artabilir.
• Anemi: Kırmızı kan hücresi üretiminin yetersiz olması.
• Graft-versus-host hastalığı (GVHD): Nakledilen kök hücrelerin hastanın vücuduna saldırması. Akut ve kronik GVHD olmak üzere iki türü vardır.
• Organ Hasarı: Kemoterapi ve radyoterapi, akciğerler, karaciğer, böbrekler ve kalp gibi organlarda hasara neden olabilir.
• Kısırlık: Kemoterapi ve radyoterapi kısırlığa neden olabilir.
• İkincil Kanserler: Nadiren, kemik iliği nakli sonrası ikincil kanserler gelişebilir.
• Nakil Başarısızlığı (Graft Reddi): Nakledilen kök hücrelerin kemik iliğine yerleşememesi.
• Veno-oklüzif Hastalık (VOD): Karaciğerin küçük damarlarının tıkanması.
• Ölüm: Nadir durumlarda, kemik iliği nakli ölümcül olabilir.

Prognoz

Kemik iliği naklinin başarısı, hastanın yaşı, genel sağlık durumu, hastalık türü ve evresi, donörün uyumu ve diğer faktörlere bağlıdır. Başarı oranları, hastalık türüne göre değişmektedir. Genel olarak, kemik iliği nakli, birçok hastanın yaşam süresini uzatabilir ve yaşam kalitesini artırabilir.

Araştırma

Kemik iliği nakli alanında sürekli olarak yeni araştırmalar yapılmaktadır. Bu araştırmalar, nakil tekniklerini geliştirmeyi, komplikasyonları azaltmayı ve başarı oranlarını artırmayı amaçlamaktadır.

Bu makale, kemik iliği nakli hakkında genel bir bilgi sunmaktadır. Daha fazla bilgi için, bir hematolog veya onkolog ile görüşmeniz önerilir.