kaşınmak ne demek?

Kaşıntı (Pruritus)

Kaşıntı veya tıbbi adıyla pruritus, cildi çizme veya ovma isteği uyandıran bir duyumdur. Kaşıntı, birçok farklı nedenden kaynaklanabilir ve lokalize (belirli bir bölgede) veya yaygın (tüm vücutta) olabilir. Hafif ve geçici olabileceği gibi, şiddetli ve kronik bir sorun da olabilir, yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir.

Nedenleri

Kaşıntıya neden olabilecek çok çeşitli faktörler vardır. Bu faktörler şunları içerir:

• Dermatolojik Durumlar:

  • Egzama (Atopik Dermatit): Özellikle çocuklarda yaygın görülen, kuru ve kaşıntılı ciltle karakterize kronik bir cilt rahatsızlığıdır.
  • Kurdeşen (Ürtiker): Alerjik reaksiyonlar veya diğer faktörler nedeniyle oluşan, kaşıntılı kabarıklıklarla karakterizedir.
  • Sedef Hastalığı: Cilt hücrelerinin hızla çoğalmasına neden olan kronik bir otoimmün hastalıktır. Ciltte kalın, kırmızı ve pullu lezyonlara neden olabilir.
  • Kontakt Dermatit: Tahriş edici veya alerjik maddelere (örneğin, sabunlar, deterjanlar, kozmetik ürünler, zehirli sarmaşık) maruz kalma sonucu oluşan bir cilt iltihabıdır.
  • Uyuz: Sarcoptes scabiei adlı bir akarın neden olduğu bulaşıcı bir cilt hastalığıdır. Yoğun kaşıntıya neden olur, özellikle geceleri şiddetlenir.
  • Mantar Enfeksiyonları: Ayak mantarı (tinea pedis), kasık mantarı (tinea cruris) ve vücut mantarı (tinea corporis) gibi mantar enfeksiyonları da kaşıntıya neden olabilir.
  • Bitlenme: Baş biti, vücut biti veya kasık biti gibi parazitler de kaşıntıya neden olabilir.

• Sistemik Hastalıklar:

  • Karaciğer Hastalıkları: Safra akışının bozulması (kolestaz) kaşıntıya neden olabilir. Özellikle gebelik kolestazı bu duruma örnektir.
  • Böbrek Yetmezliği: Böbreklerin yeterince çalışmaması durumunda, vücutta biriken toksinler kaşıntıya neden olabilir.
  • Tiroid Hastalıkları: Hem hipertiroidizm (tiroid bezinin aşırı aktif olması) hem de hipotiroidizm (tiroid bezinin yetersiz aktif olması) kaşıntıya neden olabilir.
  • Demir Eksikliği Anemisi: Demir eksikliği de kaşıntıya yol açabilir.
  • Kanser: Özellikle lenfoma ve lösemi gibi bazı kanser türleri kaşıntıya neden olabilir.

• Nörolojik Durumlar:

  • Multipl Skleroz (MS): Sinir sistemini etkileyen bu hastalık kaşıntıya neden olabilir.
  • Nöropatik Kaşıntı: Sinir hasarı veya disfonksiyonu nedeniyle oluşan kaşıntıdır.

• Psikolojik Faktörler:

  • Stres: Anksiyete ve stres kaşıntıyı tetikleyebilir veya şiddetlendirebilir.
  • Psikojenik Kaşıntı: Psikolojik nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan kaşıntıdır.

• İlaçlar:

  • Bazı ilaçlar, yan etki olarak kaşıntıya neden olabilir. Özellikle opioid ağrı kesiciler bu duruma neden olabilir.

• Diğer Faktörler:

  • Kuru Cilt (Kseroz): Özellikle yaşlılarda yaygın görülen bir durumdur ve kaşıntıya neden olabilir.
  • Hamilelik: Hormonal değişiklikler ve ciltte gerilme nedeniyle hamilelikte kaşıntı sık görülebilir.
  • Yaşlılık: Yaşla birlikte cilt daha kuru ve hassas hale gelebilir, bu da kaşıntıya yol açabilir.
  • Güneş Yanığı: Güneşin zararlı ışınlarına maruz kalma sonucu ciltte iltihaplanma ve kaşıntı oluşabilir.
  • Böcek Isırıkları: Sivrisinek, arı, karınca gibi böceklerin ısırıkları da kaşıntıya neden olur.

Belirtiler

Kaşıntının en belirgin belirtisi, cildi çizme veya ovma isteğidir. Diğer belirtiler şunları içerebilir:

• Kızarıklık
• Kabarıklıklar
• Kuru, çatlamış cilt
• Pul pul dökülme
• Kaşıma sonucu oluşan çizikler veya yaralar
• Ciltte kalınlaşma veya renk değişikliği

Tanı

Kaşıntının nedenini belirlemek için doktorunuz öncelikle tıbbi geçmişinizi alacak ve fiziksel bir muayene yapacaktır. Ayrıca aşağıdaki testleri de isteyebilir:

• Kan testleri: Karaciğer, böbrek ve tiroid fonksiyonlarını değerlendirmek, demir eksikliğini tespit etmek ve diğer sistemik hastalıkları araştırmak için.
• Cilt biyopsisi: Ciltteki anormallikleri incelemek için.
• Alerji testleri: Alerjik reaksiyonları tespit etmek için.
• Deri kazıntısı: Uyuz gibi paraziter enfeksiyonları tespit etmek için.

Tedavi

Kaşıntının tedavisi, altta yatan nedene bağlıdır. Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:

• Topikal Tedaviler:

  • Nemlendiriciler: Kuru cildi nemlendirmek ve kaşıntıyı hafifletmek için.
  • Kortikosteroid Kremler: Ciltteki iltihabı azaltmak ve kaşıntıyı gidermek için.
  • Antihistaminik Kremler: Alerjik reaksiyonlara bağlı kaşıntıyı hafifletmek için.
  • Kalamin Losyonu: Zehirli sarmaşık, böcek ısırıkları veya hafif cilt tahrişlerine bağlı kaşıntıyı gidermek için.

• Sistemik Tedaviler:

  • Antihistaminikler: Alerjik reaksiyonlara bağlı kaşıntıyı hafifletmek için ağızdan alınan ilaçlar.
  • Kortikosteroidler: Şiddetli iltihaplı cilt rahatsızlıklarında veya sistemik hastalıklarda kullanılan ağızdan alınan veya enjekte edilen ilaçlar.
  • Antidepresanlar: Nöropatik kaşıntı veya psikolojik faktörlere bağlı kaşıntıyı tedavi etmek için.
  • Fototerapi: Cildi ultraviyole (UV) ışığına maruz bırakarak kaşıntıyı azaltmak için.

• Yaşam Tarzı Değişiklikleri:

  • Sıcak banyolardan kaçınmak.
  • Parfümlü sabunlar ve deterjanlar yerine nazik, kokusuz ürünler kullanmak.
  • Cildi tahriş edebilecek yünlü veya sentetik giysiler yerine pamuklu giysiler giymek.
  • Stresi yönetmek için rahatlama teknikleri uygulamak (örneğin, yoga, meditasyon).
  • Tırnakları kısa tutmak ve kaşımayı önlemek.
  • Bol su içmek ve cildi nemli tutmak.

Önleme

Kaşıntıyı önlemek için aşağıdaki adımlar yardımcı olabilir:

• Cildi düzenli olarak nemlendirmek.
• Tahriş edici maddelerden kaçınmak.
• Güneşten korunmak.
• Stresi yönetmek.
• Sağlıklı bir diyet uygulamak.
• Altta yatan tıbbi durumları tedavi etmek.

Not: Bu makale sadece bilgilendirme amaçlıdır ve tıbbi tavsiye yerine geçmez. Kaşıntı yaşıyorsanız, doğru tanı ve tedavi için bir doktora başvurmanız önemlidir.