iblis ne demek?

İblis, Tanrı'ya isyan ettiğine inanılan ruhani bir yaratıktır. İbrahimî dinlere göre, o birincil kötü varlıktır. İslam mitolojisinde, kötü cinler İblisten önce de var olmuştur, ancak İblis ilk şeytandır. Böylece kötülüğün sembolü haline gelmiştir. Bu sebeple genellikle ya şeytanların lideri ya da dinlerdeki şeytanların ilki olarak tasvir edilir.

Etimoloji

İblis; Eski Yunanca diábolos (διάβολος) "iftiracı, şeytan" sözcüğünün modifiye edilmesi ile türetilmiş Arapça sözcüktür.1 Diabállō διαβάλλω "iftira etmek, yanıltmak" anlamında bállō, bol- βάλλω, βολ- "atmak" fiilinden dia- önekiyle türetilmiştir. Ayrıca İtalyanca diabolo, Fransızca diable, İngilizce devil, Almanca Teufel ve eski Türkçede Albız aynı kelimenin diğer karşılıklarıdır.2

Hristiyanlık mitolojisi

Hıristiyanlıkta, İblis, Tanrı'nın kendisine eşit olmak için Tanrı'ya isyan eden kötülüğün kişileşmesidir. O, Tanrı maddi dünyayı yaratmadan önce, zamanın başlangıcında Cennetten kovulmuş düşmüş bir melek olarak tasvir edilmiştir ve sürekli olarak Tanrı'ya karşıdır.3 İblis, Aden Bahçesi'ndeki yılan, Lucifer, Şeytan, İncillerin ayartıcısı, Livyatan ve Vahiy Kitabındaki ejderha dahil olmak üzere İncil'de çeşitli figürlerle tanımlanır.

İlk bilim adamları şeytanın rolünü tartıştılar. Origen ve Pseudo-Dionysius gibi neoplatonik kozmolojiden etkilenen alimler, İblis'i ilahi olandan en uzak varlık olan eksikliği ve boşluğu temsil ediyor olarak tasvir ettiler. Hippo'lu Augustine'e göre şeytanın alanı hiçlik değil, Tanrı'ya karşı duran aşağı bir krallıktır. İblis'in standart Ortaçağ tasviri, Büyük Gregory tarafından kuruldu. Allah'ın ilk yaratılışı olan İblis'i, meleklerin en yükseği (bir melek ya da bir melek) olarak Hıristiyan melek hiyerarşisine entegre etti, cehennemin derinliklerine çok düştü ve şeytanların lideri oldu.4

Erken reform döneminden beri İblis, sadece hayırdan yoksun olmakla kalmayıp aynı zamanda Allah'a, O'nun sözüne ve yarattıklarına karşı bilinçli bir iradeye sahip, giderek daha güçlü bir varlık olarak tasavvur edildi. Aynı zamanda bazı reformistler İblis'i insanın günaha meylinin bir metaforu olarak yorumlayarak İblis'ın önemini küçümsediler. İblis, Modern Çağ'da çoğu bilgin için önemli bir rol oynamazken, çağdaş Hıristiyanlıkta yeniden daha önemli hale geldi.

Eski Ahit

Eski Ahit teriminde śāṭān (İbranice: שָּׂטָן) aslında hem insan hem de göksel düşmanlar için geçerli olan "suçlayan" veya "düşman" anlamına gelen ortak bir isimdi.5 İncil'in başlangıçta Şeytan'a atıfta bulunmayan bazı bölümleri, geriye dönük olarak Şeytan'a veya İblis'e atıfta bulunduğu şeklinde yorumlanmıştır.

Yükselen bir yıldızla ilgili Babil/İbrani efsanesi, tanrıların daha yüksek seviyelerine yükselmek amacıyla aşağı atılan bir göksel varlığın enkarnasyonu, İncil'de de bulunur (İşaya 14:12-15), ilk Hıristiyanlar tarafından bir yıldız olarak kabul edilir. düşmüş melek (İblis) yorumlanmıştır. İblis'in cennetten düşmeden önce Lucifer idi.6 Bazı bilginler, İblis'in Hıristiyan doktrinini desteklemek için Hezekiel'in Aden'deki kerubini kullanırlar.

Tanrı'nın bahçesi Aden'deydin; her değerli taş seni süsledi: yakut, topaz, zümrüt, krizolit, oniks, jasper, safir, turkuaz ve beril. Teflerin ve boruların altın işçiliği sendeydi. Yaratıldığın günde onlar hazırlandı. Sen örten meshedilmiş kerubiydin; ve seni Tanrı'nın mukaddes dağında olması için koydum; ateş taşlarının ortasında bir aşağı bir yukarı yürüdün. Yaratıldığın günden, içinde haksızlık bulunana kadar, yollarında kusursuzdun.— Hezekiel 28:13–15

Bu tarif, İblis'in başlıca özelliklerini belirlemek için kullanılır: yüksek rütbeli bir melek olarak iyi yaratılmış olması, Aden'de yaşaması ve kendi isteğiyle kötülüğe dönüşmesi. Kilise Babaları, bu nedenle, Tanrı'nın kötülükten değil, İblis'in özgür iradesini kötüye kullanmasından sorumlu tutulacağını savundu.7

Yeni Ahit

İblis, Yeni Ahit'te ve Hıristiyan teolojisinde Eski Ahit ve Yahudilikten çok daha belirgin bir şekilde yer alır. Alimler, "İblis"in Yeni Ahit'te her zaman özel bir isim olduğu konusunda hemfikirdirler. Markos 1:13'te "ho Satanas", belirli bir varlığı farklı bir kişiliğe sahip olarak tanımlayan özel bir addır.

Daha sonraki Hıristiyan teolojisinde, İblis ve yoldaşı düşmüş melekler, genellikle şeytani ruhların bir kategorisi altında birleştirilirse de, İblis, Yeni Ahit boyunca benzersiz bir varlıktır.8 İblis sadece bir ayartıcı değil, belki de yeryüzü krallıklarına hükmediyor.9 İsa'nın ayartılmasında (Matta 4:8–9 ve Luka 4:6–7), İblis dünyanın tüm krallıklarını İsa'ya sunar ve bu krallıkların kendisine ait olduğunu ima eder. İsa bu teklife itiraz etmediği için, bu müjdelerin yazarlarının bunun doğru olduğuna inandıklarını gösterebilir. Ancak bu yorum herkes tarafından paylaşılmaz, çünkü Irenaeus, İblis'in başlangıçtan beri yalancı olduğu için burada da yalan söylediğini ve Atasözleri 21'e atıfta bulunarak tüm krallıkların aslında Tanrı'ya ait olduğunu iddia etti.10 üç sinoptik müjde (Matta 4:1–11, Markos 1:12–13 ve Luka 4:1–13).

Apokrif

Kanonik İncil'in bir parçası olmasa da, apokrif yazılar erken Hıristiyan dünya görüşünü şekillendirdi ve İncil metinlerinin yorumlanmasını etkiledi.

Enoch Kitabı, Gözcüler adlı bir grup melekten bahseder. Gözcüler, insan kadınlara aşık oldular ve onlarla cinsel ilişkiye girmek için yeryüzüne indiler, bu da dev yavrularla sonuçlandı. Yeryüzünde, bu düşmüş melekler, savaş, demircilik ve büyücülük gibi cennetin sırlarını da öğretir. Düşmüş melekler yeryüzüne indikten sonra bağımsız hareket ettikleri için belirli bir lider yoktur, ancak bu melekler arasında önde gelenler Shemyaza ve Azazel'dir.11 Sadece Azazel, 1 Enoch 13:1'de belirtildiği gibi, yasadışı sanatları öğrettiği için peygamber Enoch tarafından azarlanır. 1 Enoch 10:6'ya göre, Tanrı başmelek Raphael'i ceza olarak Dudael çölünde Azazel'i zincirlemek için gönderdi.

İblis ise Tanrı'nın hizmetindeki bir melekler sınıfının lideri olarak ortaya çıkar. Şeytan düşmüş melekler arasında değil, hem günahkar insanlar hem de günahkar melekler için bir işkencecidir. Düşmüş melekler, "İblis'in yolunu izlemiş" olarak tanımlanır, bu da İblis'in onları günahkar yollarına sürüklediğini ima eder, ancak İblis ve melekleri, Eyüp Kitabındaki İblis'e benzer şekilde açıkça Tanrı'nın hizmetindedir. İblis ve onun daha düşük seviyeli iblisleri (zebanilar), Tanrı'nın cellatları olarak hareket ederler: günaha teşvik ederler, günahkarları suçları için suçlarlar ve sonunda ceza melekleri olarak ilahi hükmü yerine getirirler.12

İslam mitolojisi

İslam mitolojisinde ne olduğu konusunda çeşitli görüşler ileri sürülmüştür.13

1) İblis, bir melek idi. Bu görüşte meleklerin cenneti koruyan cin adlı bir kabileye mensup olduğu görüşü hakimdir. Özünde onlar cinler değil, ama bu meleklere cinler deniyordu. İblisin ismi Azazil idi ve o meleklerin lideri idi.14

2) İkinci izaha göre ise, İblis ateşten yaratılmış olan cin şeytanlarındandı ve onların ilk atasıydı.

3) Üçüncü görüşe göre o, meleklerdendi, ama sonra şeytana dönüştürüldü. Sonra Kuran İblis'e Cinler diyor, davranışını açıklıyor, çünkü Allah'ın emrini sorgulayarak kibirli hale geldi.15

Allah; yeryüzünde bir halife (insan) yaratacağını söylediğinde, Melekler O'na yeryüzünde fesat çıkartıp, kan dökecek birini mi yaratmak istediğini sorarlar. Fakat yaratılıp kendilerinden Adem'e secde etmeleri istendiğinde secdeye kapanırlar. İblis ise secde etmez. İblis'e neden secde etmediği sorulur. O kendisinin ateşten, Adem'in ise topraktan yaratıldığı söyler ve secde etmez. Bu durum Tanrının öfkesini çeker. İblis ise Tanrıyla pazarlığa girişir kendisini bu duruma düşüren Ademoğullarını, aynı duruma düşürebilmek için Allah'tan kıyamet gününe kadar izin ister ve o izin kendisine verilir. Melekler ise Allah kendilerini onun gibi yaratmadığı için şükrederler ve bir kez daha secdeye giderler. Müslümanların namazda üst üste iki kez secdeye gitmesi de bu olayı hatırla(t)mak içindir. Cehennemin yedinci tabakasında zincirlenmiş ikamet ediyor. "Kıyamet gününden" sonra bir meleğe dönebilirler.16

Bazıları İblis'i, azamet ve azap gibi Allah'ın sert isimlerinin bir tecellisi olarak anlar.17

Kur'an'da

Kur'an'da İblis kelimesinin kullanıldığı bazı ayetler mevcuttur;

"Hani meleklere, “Âdem için saygı ile eğilin” demiştik de İblis hariç bütün melekler hemen saygı ile eğilmişler, İblis (bundan) kaçınmış, büyüklük taslamış ve kâfirlerden olmuştu."(Bakara: 34)

  • "Hani Meleklere, “Âdem için saygı ile eğilin” demiştik, onlar da saygı ile eğilmişlerdi. Yalnız İblis saygı ile eğilmemiş, “Hiç ben, çamur halinde yarattığın kimse için saygı ile eğilir miyim?” demişti.
  • Yine demişti ki: “Benden üstün tuttuğun kişi bu mu, söyler misin? And olsun eğer beni kıyamete kadar ertelersen, onun soyunu, pek azı hariç, azdırarak kontrolüm altına alacağım.”
  • Allah şöyle dedi: “Çekil, git”. Onlardan kim sana uyarsa kuşkusuz Cehennem tam bir karşılık olarak hepinizin cezası olacaktır.”
  • Onlardan gücünün yettiğinin ayağını çağrınla kaydır. Atlıların ve yayalarınla onların üzerine yürü. Onların mallarına ve evlatlarına ortak ol. Onlara vaatlerde bulun. Hâlbuki Şeytan onlara aldatmadan başka bir şey vadetmez." (İsra suresi: 61-64)

İblis'in cehennemde prensleri ve görevleri

On dokuz prens, cehennemi cezalandırma ruhları olarak yönetir ve emrinde bir şeytan ordusu vardır ve melekler gibi çeşitli görevler verilir18:

  • Hanzeb ve Hadis: Namaz kılanlara müvekkil edilmiş olan şeytandır. İnsanlara Allah'ı unutturmak, namazda esnetmek, namazda etrafa baktırmak, namazda uyku getirmek, namazda vesvese vermekle görevlidir.
  • Velhan: Temizlikte (abdestte) çok su kullandırarak vesvese verir. Çok su kullandırır, sonra da gülüp alay eder.
  • Zellenbur ve Zelniyun: Çarşılarda esnafa bozuk mal satmayı, eksik tartmayı, hile yapmayı, yalan yemini, malını methetmeyi, malın kusurunu gizlemeyi ve insanları aldatmayı güzel gösterir.
  • Menşut: Yalan haber verdirten, söz taşıttıran, günahları işlettiren, gambazlık yapan kimselere görevlendirilmiş olan şeytandır.
  • Kabkab: İnsanların başına bela çıkartan şeytandır.
  • Mihrez el-Ahmer: İblis'in çocuklarından biridir. Babası gibi insan soyunun cinlerden üstün olduğunu kabul etmez. Kırmızı renkte ve insan görünümündedir. İnsanlara tasallut ettiğinde (musallat olduğunda) burunlarından kan akıtır. Kuyuları kurutur.
  • Aver ve Vasim: Zina ve livata yaptıran şeytandır. Erkek ve kadın şehvetleriyle uğraşır.
  • Vesnan: Uyku şeytanıdır. Namaz ve diğer ibadetler için kafayı ve göz kapaklarını bastırır, zina ve hırsızlık gibi günahlar için insanı uyarır.
  • Betr ve Sabr: Musibet şeytanıdır. Bağırıp çağırma, yüze tokat vurma gibi cahiliye adetlerini güzel gösterir. Musibet ve felaket anlarında insanları ağlatan, feryat ettiren, elbiselerini yırttıran, yüzlerini ve dizlerini dövdüren şeytandır.
  • Dasim: yemek şeytanıdır. İnsan besmele çekmediğinde, onunla yemek yer, eve girer, yatakta uyur. Besmele ile dürülmemişse elbiseleri giyer, karı koca arasında düşmanlık meydana getirmeye çalışır.
  • Met'un veya Mes'ût: İnsanlar arasında yalan haberleri yayar, sonra onların aslı çıkmaz.
  • Medhes: Bozuk arzulara saptırmak için alimlerle uğraşır.
  • El Ebyaz: Peygamberlere ve velilere musallat olan şeytandır. Peygamberlere bir zararı dokunamaz, veliler ise onunla mücadele ederler.

Müslüman Kardeşler

İslam âlimlerinin ve İmamlar çoğunun aksine19 (Abdullah bin Abbas, Taberî, Eş'arî, Beyzavî, Alusi), Müslüman kardeşliğin akide takipçileri, İblisın bir melek olduğunu reddediyorlar. Melekler, peygamberler ve azizler hakkında birçok masalda olduğu gibi, onları uydurmuş olarak görürler ve bu tür raporları dikkate almazlar.20 İslam düşmanlarından alındıklarına inanıyorlar.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Orijinal kaynak: iblis. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

  1. https://archive.org/stream/foreignvocabular030753mbp#page/n22/mode/1up

  2. İblis'in açıkça cinler arasında sayıldığı 18. sureye gelince, alimler, burada kullanılan Arapça terim olan "cin" nin, kökenini ifade etmenin anlaşılması gerektiğini açıklamaktadır. -İ soneki, Türkçe -li ile karşılaştırılabilir. Buna göre, "cennet" den gelen ve İblis'i cennetin yaratıklarına görevlendiren "cin" den gelen kişiyi ifade eder. Hem "cin" hem de "cennet" aynı sözlü kökü paylaştığından, her iki terim de benzerdir. Al-Tabari J. Cooper W.F. Madelung and A. Jones The commentary on the Quran by Abu Jafar Muhammad B. Jarir al-Tabari being an abbridged translation of Jamil' al-bayan 'an ta'wil ay al-Qur'an Oxford University Press Hakim Investment Holdings

  3. M. Th. Houtsma E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913-1936, Band 5 BRILL, 1993 ISBN 978-9-004-09791-9 page 191

  4. Annemarie Schimmel Gabriel's Wing: A Study Into the Religious Ideas of Sir Muhammad Iqbal Brill Archive 1963 S 212

  5. Welch, Alford T. (2008). Studies in Qur'an and Tafsir. Riga, Latvia: Scholars Press. S. 756

  6. Quintan Wiktorowicz Quintan Wiktorowicz Pages 207-239 | Received 10 Jan 2005, Accepted 12 Apr 2005, Published online: 19 Aug 2006

Kategoriler