humoral bağışıklık ne demek?
Humoral bağışıklık, adaptif bağışıklık sisteminin antikor üretimi yoluyla patojenlere karşı savunma mekanizmasıdır. Temel olarak, vücut sıvılarında (kan, lenf, mukozal salgılar) bulunan ve antijen adı verilen yabancı maddelere bağlanan antikorlar aracılığıyla işler.
İşleyişi şu adımlarla özetlenebilir:
- Antijen Tanıma: B lenfositleri, yüzeylerinde bulunan antikor benzeri reseptörler (B hücre reseptörleri - BCR) sayesinde belirli antijenleri tanır.
- B Hücre Aktivasyonu: Antijene bağlanan B hücresi aktive olur. Bu aktivasyon genellikle yardımcı T hücrelerinin (özellikle Th2 hücreleri) yardımıyla gerçekleşir. Yardımcı T hücreleri, B hücrelerini aktive eden sitokin adı verilen kimyasal sinyaller salgılar.
- Klonal Seçilim ve Genişleme: Aktive olan B hücresi bölünerek klonlar oluşturur. Bu klonlar, aynı antijeni tanıyan daha fazla sayıda B hücresi demektir.
- Farklılaşma: B hücreleri iki ana türe farklılaşır:
- Plazma hücreleri: Kısa ömürlüdürler ve büyük miktarlarda antikor üretirler. Üretilen antikorlar, ilgili antijene bağlanarak onu etkisiz hale getirir veya işaretler.
- Hafıza B hücreleri: Uzun ömürlüdürler ve aynı antijenle tekrar karşılaşıldığında daha hızlı ve güçlü bir bağışıklık yanıtı oluşturmak üzere "hafızada" kalırlar. Bu, aşılamanın temel prensibidir.
- Antikor Mekanizmaları: Antikorlar, patojenleri çeşitli yollarla etkisiz hale getirir:
- Nötralizasyon: Antikorlar, patojenlerin hücrelere bağlanmasını engelleyerek enfeksiyonu önler.
- Opsonizasyon: Antikorlar, patojenleri işaretleyerek fagositoz (hücreler tarafından yutulma) yoluyla yok edilmelerini kolaylaştırır.
- Kompleman Sistemi Aktivasyonu: Antikorlar, kompleman sistemi adı verilen bir protein zincirini aktive ederek patojenlerin yok edilmesini sağlar.
- Antikor Bağımlı Hücresel Sitotoksisite (ADCC): Antikorlar, enfekte olmuş hücrelere bağlanarak doğal öldürücü hücreler (NK hücreleri) gibi diğer bağışıklık hücrelerinin bu hücreleri öldürmesini sağlar.