Hariciler, İslam tarihindeki en eski dini-siyasi gruplardan biridir. Temelde, Hz. Ali'nin halifeliği döneminde ortaya çıkmışlardır.
Temel İnançları ve İlkeleri:
- Hakem Olayı'na Karşı Çıkış: Haricilerin ortaya çıkış nedeni, Hz. Ali ile Hz. Muaviye arasındaki Sıffin Savaşı sonrasında yaşanan hakem olayıdır. Hariciler, bu hakem olayını İslam'a aykırı bulmuş ve "Hüküm ancak Allah'ındır" sloganını benimsemişlerdir.
- Büyük Günah İşleyeni Tekfir Etme: Hariciler, büyük günah (kebire) işleyen bir Müslüman'ın dinden çıktığına (tekfir) inanmışlardır. Bu, onların diğer Müslüman gruplarından ayrılan en belirgin özelliklerinden biridir.
- Halifeliğin Nitelikleri: Halifenin Kureyş'ten olması şartını reddetmişler ve adaletli, dürüst bir Müslüman'ın köle bile olsa halife olabileceğini savunmuşlardır.
- Şiddet ve İsyan: İnançları doğrultusunda, yöneticilerin adil olmadığına inandıklarında silahlı isyanı meşru görmüşlerdir.
Önemli Harici Grupları:
- Ezrakiler
- Necedat
- Sufriyye
- İbadiler (Günümüzde varlığını sürdüren tek Harici koludur.)
Hariciliğin Etkileri:
Haricilik, İslam dünyasında siyasi istikrarsızlığa yol açmış, çeşitli isyanlara neden olmuş ve İslam düşüncesinde farklı yorumların ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Şiddet yanlısı tutumları nedeniyle tarih boyunca eleştirilmişlerdir.