hücrelerin yaşlanması ne demek?

Hücre Yaşlanması (Senesans)

Hücre yaşlanması, diğer adıyla senesans, hücrelerin normalde bölünmeyi durdurduğu ve apoptoza (programlı hücre ölümü) gitmek yerine metabolik olarak aktif kalmaya devam ettiği bir süreçtir. Bu durum, hücrelerin DNA hasarı, telomer kısalması, onkogen aktivasyonu veya oksidatif stres gibi çeşitli stres faktörlerine maruz kalması sonucu tetiklenebilir.

Hücre yaşlanmasının temel özellikleri:

• Bölünme Durması (Cell Cycle Arrest): Yaşlanan hücreler, hücre döngüsünün çeşitli noktalarında (genellikle G1 veya G2 fazlarında) durarak çoğalmayı bırakır. Bu, tümör oluşumunu engellemeye yardımcı olabilir.

• Senesansla İlişkili Salgısal Fenotip (SASP): Yaşlanan hücreler, sitokinler, büyüme faktörleri ve proteazlar gibi çeşitli moleküller salgılar. Bu salgısal fenotip (SASP), hem faydalı hem de zararlı etkilere sahip olabilir. Örneğin, yara iyileşmesini destekleyebilirken, kronik inflamasyona ve yakındaki hücrelerin yaşlanmasına da yol açabilir.

• Artan Lizozomal Kütle: Yaşlanan hücrelerde genellikle lizozomların sayısı ve boyutu artar.

• Değişen Kromatin Yapısı: Yaşlanan hücrelerde kromatin yapısı değişebilir, bu da gen ekspresyonunu etkileyebilir.

Hücre yaşlanmasının rolü:

• Tümör Baskılanması: Yaşlanma, hasar görmüş veya potansiyel olarak kanserli hücrelerin çoğalmasını engelleyerek tümör oluşumunu baskılayabilir.
• Yara İyileşmesi: SASP faktörleri, yara iyileşmesini ve doku onarımını destekleyebilir.
• Embriyonik Gelişim: Yaşlanan hücreler, embriyonik gelişimde önemli rol oynayabilir.
• Yaşlanma ve Hastalıklar: Kronik inflamasyon yoluyla yaşlanma, yaşlanma sürecine ve yaşa bağlı hastalıkların (örneğin, kardiyovasküler hastalıklar, Alzheimer hastalığı) gelişimine katkıda bulunabilir.

Hücre yaşlanması ile ilgili önemli kavramlar:

• Apoptoz: Programlı hücre ölümü.
• DNA Hasarı: DNA molekülünde meydana gelen hasarlar.
• Telomer: Kromozomların uçlarında bulunan, kromozomları koruyan yapılar.
• Oksidatif Stres: Vücuttaki serbest radikaller ve antioksidanlar arasındaki dengesizlik.
• Sitokinler: Hücreler arası iletişimde rol oynayan proteinler.
• Enflamasyon: Vücudun zararlı uyaranlara karşı verdiği bir yanıt.