gemi ne demek?

Gemi dünya okyanuslarını ve diğer yeterince derin su yollarını dolaşan, mal veya yolcu taşıyan veya savunma, araştırma ve balıkçılık gibi özel görevleri gerçekleştiren büyük bir deniz taşıtı’dır. Gemiler genellikle boyut, şekil, yük kapasitesi ve amaca göre teknelerden ayrılır. Yelken çağı'nda "gemi", en az üç Kabasorta arma‘lı direkleri ve tam cıvadra yelken planıyla yelkenli gemi olarak tanımlanır.

Gemiler keşif, ticaret, savaş, göç, kolonizasyon, emperyalizm ve bilim'i destekledi. 15. yüzyıldan sonra, Avrupalı denizciler aracılığıyla Amerika'dan ve Amerika'ya gelen yeni mahsuller dünya nüfus artışına önemli ölçüde katkıda bulundu.¹ Yük gemisi dünya ticaretinin en büyük kısmından sorumludur.

2016 itibarıyla, 49,000'den fazla ticari gemi vardı, bu ise toplamda neredeyse 1.8 milyar ölü ağırlık ton’du. Bunların %28'i petrol tankeri, %43'ü dökme yük gemisi ve %13'ü konteyner gemisi idi.²

Adlandırma

Gemiler genellikle teknelerden daha büyüktür ama ikisi arasında evrensel olarak kabul edilmiş bir ayrım yoktur. Gemiler genellikle denizde teknelerden daha uzun süre kalabilirler.³ Hindistan içtihat'dan gelen bir geminin yasal tanımı, deniz yoluyla mal taşıyan bir gemidir..⁴ Yaygın bir kanı gemi tekneyi taşır, ancak tersi mümkün değildir.⁵ Bir geminin tam zamanlı bir mürettebatı olması muhtemeldir.⁶ ABD Donanması'nın temel kuralı, gemiler keskin dönüşün "dışına" doğru eğilir oysa tekneler kütle merkezi ile yüzme merkezi arasındaki göreceli konumu nedeniyle "içeri"⁷ eğilir.⁸⁹ 19. yüzyıl Amerikan ve İngiliz deniz hukuku "gemileri" diğer taşıtlardan ayırdı; gemiler ve tekneler tek bir yasal kategoriye girerken, açık tekneler ve sallar gemi olarak kabul edilmez.¹⁰

Yelken Çağı'nda tam teçhizatlı gemi en az üç kare direği ve tam cıvadra olan yelkenli gemiydi; diğer türleri de yelken planı ile tanımlanmıştır, örn. Barka yelken, Brigantin, vb.¹¹

Bir dizi büyük gemiye genellikle tekne denir. Denizaltı'lar en iyi örnektir.¹² Geleneksel olarak tekne olarak adlandırılan diğer büyük gemi türleri arasında büyük göl yük gemileri, nehir tekneleri ve feribotlar bulunur.¹³ Kendi teknelerini ve ağır yükleri taşıyacak kadar büyük olsalar da, bu gemiler iç sularda veya korumalı kıyı sularında çalışmak üzere tasarlanmıştır.

Çoğu denizcilik geleneğinde gemilerin bireysel adları vardır ve modern gemiler, genellikle ilk gemisinden sonra adlandırılan bir gemi sınıfına ait olabilir.

Birçok belgede gemi adı, gemi sınıfının bir kısaltması olan gemi ön eki ile tanıtılır, örneğin "MS" (motorlu gemi) veya "SV" (yelkenli gemi), gemi adını bir metindeki diğer bireysel isimlerden ayırt etmeyi kolaylaştırır.

"Ship" (türkçe:"Gemi") ("ulus" ile birlikte) bazı kullanımlarda bir dişi dilbilgisel cinsiyet içeren ve bazen dişi doğal cinsiyet olmadan geminin "o" olarak anılmasına izin veren İngilizce bir kelimedir.¹⁴

Tarihi

İlk olarak MÖ 4000 yıllarında Eski Mısırlıların uzun kamışlı tekneler yapması gemilerin bilinen en eski örneğini oluşturmuştur.¹⁵ MÖ 3000 yıllarından sonra Polinezyalılar, Pasifik Okyanusu'nda uzun mesafeler katedebilmelerini sağlayan Polinezya navigasyon sistemini () oluşturdular. MÖ 15. yüzyıldan itibaren Fenikeliler kurdukları ticaret kolonileri aracılığıyla bütün Akdeniz’e yayılmışlardı. Koloniler arasında ulaşım ve ticaret, gemiler aracılığıyla sağlanıyordu.¹⁶ 700-1000 yılları arasında Vikingler uzun tekneler yapmışlardır. 1500'lü yıllardan itibaren kalyon adı verilen tekneler yapılmıştır. 19. yüzyılda yelkenlerin yerini buhar gemileri almaya başlamıştır. Bunlar hâlen kullanılmaktadır.¹⁷

Gemi Türleri

Gemiler, aynı yapısal bileşenleri gerektiren gemi mimarisi ilkeleri kullanılarak inşa edildiğinden sınıflandırmaları, Paulet ve Presles tarafından önerilen¹⁸ bileşenlerin değiştirilmesini gerektiren fonksiyonununa dayanır.

Gemi mimarları tarafından genel olarak kabul edilen kategoriler şunlardır:¹⁹

• Yüksek hızlı tekne – dalga delicileri içeren çok gövdeli tekneler, küçük su düzlem alanlı ikiz tekneler (ing:Small-waterplane-area twin hull) (SWATH), yüzey etkili gemiler ve hoverkraft, hidrofoil, yer etkisinde kanatlı araç (WIG) (ing: wing in ground effect craft).

• Açık deniz sondaj gemileri – Platform tedarik gemisi, boru katmanları, yaşam alanı ve Vinç mavna'ları, su altı ve yarı dalgıç sondaj kuleleri, üretim platformları, yüzer üretim depolama ve boşaltma birimleri.

• Balıkçı gemileri

Motorlu Trol tekneleri, balık tuzakları, Gırgır tekneleri, yata balıkçılığı, troller ve Balık işleme gemileri.

Geleneksel Yelkenli ve kürekli balıkçı tekneleri ve olta balıkçılığı için kullanılan tekneler

• Liman iş aracı

Kablo döşeme gemileri

Römorkörler, tarak gemileri, kurtarma gemileri, tender tekneleri, Pilot botları.

Yüzer kuru havuzlar, Yüzer vinçler,lightership (LASH).

• Kuru yük gemileri – gezinen yük gemileri, dökme yük gemileri, yük gemileri, konteyner gemileri, mavna gemileri, Ro-Ro gemileri, frigorifik yük gemileri, kereste gemileri, canlı hayvan ve hafif araç gemileri.

• Sıvı yük gemileri – Petrol tankerleri, sıvılaştırılmış gaz taşıyıcıları, kimyasal taşıyıcılar.

• Yolcu gemileri

Gemiler, yolcu gemileri ve Özel Ticari Yolcu (STP) gemileri

Çapraz kanal, kıyı ve liman feribotları.

Lüks ve seyir yatları

Yelken eğitimi ve çok direkli gemiler

• Gezi tekneleri ve tekneler – kürekli, direkli ve motorlu tekneler
• Özel amaçlı gemiler – hava durumu ve araştırma gemileri, derin deniz araştırma gemisi ve buzkıranlar.
• Denizaltılar - endüstriyel keşif, bilimsel araştırma, turistik ve hidrografik araştırma.
• Savaş gemileri ve diğer yüzey muharipleri – uçak gemileri, muhripler, firkateynler, korvetler, mayın tarama gemileri vb.

Kullanım Amaçlarına Göre

Ticari Gemiler

1. Balıkçı Gemileri
   1. Avlama gemileri
   2. Ürün işleme gemileri
2. Yolcu ve Taşıt Taşıyan Gemiler
   1. Kruvaziyer gemiler, yüksek hizmet standartları sunan turistik yolcu gemileridir.
   2. Feribotlar, kısa mesafeli yolcu ve araç taşıyabilen gemilerdir.
   3. Ro-Ro, tekerlekli taşıt taşıyan gemilerdir. Uzak mesafe kara yolu taşımacılığını kısaltma adına üretilmiş bir çözüm yöntemidir.
3. Yük Gemileri
   1. Kuru Yük Gemileri
      • Dökme yük gemisi, maden cevheri, hurda metal, hububat gibi dökme hâlde bulunan yükleri taşıyabilen gemilerdir.
      • Konteyner gemileri, özel olarak imal edilen çeşitli ebatlarda bulunan konteyner adı verilen kasaları taşıyan gemilerdir. Hızlı ve sık sefer yapan gemilerdir.
      • Genel kargo gemileri, paketli hâlde ve düzenli istif edilebilen yükleri taşıyabilen gemilerdir.
      • Soğuk havalı gemiler, yükleri bozulabilecek ürünlerden olan ve bunları soğutucularıyla koruyabilen gemilerdir.
   2. Tankerler, sıvı veya gaz hâlde yük taşıyan gemilerdir. Taşıdıkları yükün türüne göre özel olarak tasarlanıp donatılırlar.
      • Petrol tankerleri, ham petrol taşıyan gemilerdir. Genellikle petrol kuyusu, açık deniz platformu ya da terminallerden yükleme yapıp, rafinerilere tahliye yaparlar.
      • Ürün tankerleri, petrol ürünleri taşıyan, rafinerilerden yükleme yapan gemilerdir.
      • Kimyasal tankerler, sıvı hâlde kimyasal ürünler taşıyan gemilerdir.
      • Gaz tankerleri sıvılaştırılmış ya da sıkıştırılmış hâlde gaz taşıyan, özel yükleme-tahliye ve güvenlik sistemleri ile donatılmış, yüksek yatırım maliyeti ve özel işletme şartlarına sahip gemilerdir.
        • LPG Tankerleri: Sıvılaştırılmış petrol gazı taşıyan gemilerdir.
        • LNG Tankerleri: Sıvılaştırılmış doğal gaz taşıyan gemilerdir.

Askerî Gemiler

Muharebe gemileri

Savunma ve saldırı görevi yapan, ateş gücü olan askeri gemilerdir.

• Kruvazör
• Fırkateyn
• Korvet
• Zırhlı
• Muhrip veya Destroyer
• Uçak gemisi
• Helikopter gemisi
• Denizaltı
• Mayın Dökme Gemisi
• Mayın Tarama Gemisi
• Hücumbot
• Torpidobot

Destek gemileri

Muharebe gemilerine malzeme, personel, vs...destek olan ateş gücü bulunmayan askeri gemilerdir.

• Lojistik destek gemisi
• Çıkartma gemisi

Özel Amaçlı Gemiler

1. Hizmet Gemileri
   • Römorkör
   • Yangın söndürme gemileri
   • Kurtarma gemileri
   • Buzkıran gemiler
   • Hastane gemileri
2. Bilimsel Araştırma Gemileri

Gezinti ve Yarışma Gemileri

Sevk Sistemlerine Göre

1. Rüzgâr gücü kullanan gemiler, yelken yardımı ile ilerleyen gemilerdir. Günümüzde bu tür gemiler ticari taşımacılıktan öte gezinti amaçlı olarak kullanılmaktadır.
2. Buhar gücü kullanan gemiler, pistonlu buhar makinesi ya da buhar türbinleri ile üretilen gücü kullanırlar. Geçmişte kullanılan pistonlu makineler günümüzde pek kullanılmamaktadır. Buhar türbinleri ise yüksek güç ihtiyacı olan büyük tonajlı gemilerde tercih edilmektedir. Gemi adlarının önünde SS (steam ship) takısı ile ayırt edilebilirler.
3. Motor gücü kullanan gemiler, içten yanmalı bir Diesel ya da benzin motoru gibi makine ile sevk edilen gemilerdir. Yakıt olarak genellikle fuel oil, diesel oil ve benzin kullanılır. Gemi adlarının önünde MV (Motor Vessel), MT (Motor Tanker), MY (Motor Yacht) takısı ile ayırt edilebilirler.
4. Gaz türbini kullanan gemiler,
5. Nükleer güç kullanan gemiler, nükleer reaktör tarafından üretilen ısıyı kullanarak buhar türbini çalıştıran gemilerdir. Yüksek maliyet ve güvenlik gereksinimleri sebebi ile askerî gemilerde, denizaltılarda kullanılmaktadır.
6. Elektrik gücü kullanan gemiler, bu gemiler bir türbin ya da motor tarafından tahrik edilen bir alternatörün ürettiği elektrikle beslenen elektrik motoru ile ilerleyen gemilerdir.

Dizayn Özellikleri ve Yapısal Bileşenler

Modern bir yük gemisini oluşturan temel yapısal bileşenler tekne, üst yapıdır. Elektro-mekanik sistemler( ana makine, yardımcı makineler, güverte makineleri, elektronik sistemler), boru ve elektrik devreleri de donatım bileşenleridir.

:*Tekne, geminin su ile temas eden ve yüzerliğini sağlayan dış kabuk olarak tanımlanabilir. Teknenin iç kısmı makine dairesi, yük taşınan ambar ya da tankları meydana getiren boşluklar ile ihtiyaç duyulan diğer sıvıların taşındığı tankları meydana getirmektedir.

:* Üst yapı, köprüüstü, ofis, kamaralar, gibi yaşam ve yönetim alanalrının bulunduğu yapıdır.

:* Makine dairesi, geminin ilerlemesini sağlayan ana makine ve diğer ihtiyaçları sağlayan yardımcı makinelerin bulunduğu kısımdır. Geminin tasarımına göre yeri değişmekle beraber günümüzde modern yük gemilerinde genellikle kıç tarafta bulunmaktadır.

:* Boru devreleri, gemide ihtiyaç duyulan sıvı ve gazların iletimini sağlar ve kullanım amacı ile içinden geçen akışkana göre çeşitli malzemelerden imal edilmiştir.

::#Balast Devreleri: Geminin dengesini sağlayan balast tanklarını doldurup boşaltmada kullanılan devrelerdir.

::#Yakıt Devreleri: Ana ve yardımcı makinelerde yakılan yakıtın dolum ve transferini sağlayan devrelerdir.

::#Yağ Devreleri: Ana ve yardımcı makinelerde kullanılan yağın dolum ve transferini sağlayan devrelerdir.

::#Soğutma Suyu Devreleri: Soğutma için kullanılan deniz suyu ve tatlı suyun dolaşımında kullanılan devrelerdir.

::#Tatlı Su Devreleri: Kullanılan tatlı suyun iletimini sağlayan devrelerdir.

::#Atık Devreleri: Atık yıkama suları, sintine suları, tuvalet suları, atık yağların iletimi ya da gemi dışı tesislere bertaraf edilmesi için kullanılan devrelerdir.

::#Kargo Devreleri: Tankerlerde yükün yükleme ve tahliyesinde kullanılır.

::#Yangın Devreleri: Yangın söndürme sistemine su taşıyan devrelerdir.

Gemileri Tanımlamada Kullanılan Kavramlar

Boyutsal Kavramlar

• Boy, geminin baş kıç doğrultusundaki mesafedir. L harfi ile sembolize edilir. Tam boy (L_oa), kaimeler arası boy (L_bp), su hattı boyu (L_wl) gibi çeşitli boy tanımları vardır.
• Genişlik, geminin ortasında iskele ve sancak güverte kenarları arasındaki mesafedir. B harfi ile sembolize edilir.
• Derinlik, güverte kenarından tabana kadar olan mesafedir. D veya H harfi ile sembolize edilir.
• Draft veya su çekimi, geminin su altında kalan kısmının derinliği yani üzme hattı ile taban arası mesafe olarak tanımlanabilir. T veya d harfi ile sembolize edilir.
• Fribord, geminin tekne kısmının su üstünde kalan kısmıdır. Derinlik ile draft arasındaki fark fribord değerini verir. f harfi ile sembolize edilir.

D = T + f

• Deplasman hacmi, geminin su altında kalan kısmının hacmidir. Bir diğer ifade ile geminin taşırdığı ya da yer değiştiren su hacmidir. V harfi ile sembolize edilir. Deplasman tonajı ise taşan suyun ağırlığı olarak ifade edilir. Deniz ya da tatlı su ortamına göre değişir. Δ sembolü ile gösterilir.

Δ = V (deplasman hacmi)* γ (suyun özkütlesi)

• Blok katsayısı, geminin narinliğini ifade eden; su altında kalan tekne hacminin, su altında kalan tekneyi içine alan prizmatik hacme orandır. Tekne formu dolgunlaştıkça değer 1'e yaklaşır.

C_B= V / (L_wl * B_wl * T)

Kapasite ile ilgili tanımlar

• Deadweight Ton, geminin ağırlık olarak taşıma kapasitesini ifade eder. Bu taşıma kapasitesine yük, yakıt, yağ, su, kumanya, personel dahildir. DWT, dwt gibi sembollerle gösterilir. Genellikle metrik ton cinsinden (MT) ifade edilir.

1 MT = 1000 kg

• Gros Ton, geminin kapalı hacimleri toplamını ifade eder. Adının aksine ağırlık değil hacim ifade eder. GT kısaltması kullanılır.

1 GT = 100 feet küp = 2,83 metreküp

• TEU, İngilizce twenty-foot equivalent unit ifadesinin kısaltması olan, konteyner taşımacılığında boyu 20 feet olan konteyneri belirten ölçü birimidir. Konteyner gemilerinin yük kapasiteleri TEU olarak belirtilir.

Yönler

• Baş ya da pruva geminin ön tarafını;
• Kıç ya da pupa arka tarafını;
• Sancak sağ tarafını;
• İskele sol tarafını;
• Borda yanları,
• Karina alt kısmını belirtir.

Örnek Görseller

Dosya:Maler der Grabkammer des Menna 013.jpg|Mısırlıların Akdeniz'de ticaret yapmak amacıyla kullandıkları kürekle yönlendirilen yelkenli gemi Dosya:Trireme_1.jpg|Romalıların kullandıkları kürekli ve yelkenli gemi Dosya:Model_of_a_greek_trireme.jpg|Yunanların kullandıkları kürekli ve yelkenli gemi Dosya:Vikingship.jpg|Belirgin omurgası, geniş sığ gövdesi ve kürek biçimi yekesiyle Viking gemisi, uzun deniz yolculuklarına son derece uygundu Dosya:Battleship1.jpg|Lord Horatio Nelson'un amiral gemisi HMS Victory Dosya:Bateaugoelette.jpg|İlk olarak Hollandalılar tarafından tasarımı yapılan çift direkli gezi yatı Dosya:USS Constitution 1997.jpg|Üç direkli kliper türü gemi olan USS Constitution Dosya:Buttersworth - flying cloud.jpg|James E. Buttersworth'un çizimiyle, kliper türü gemi olan Flying Cloud Dosya:Clermont illustration - Robert Fulton - Project Gutenberg eText 15161.jpg|220px|sağ|Robert Fulton'un Clermont isimli yandan çarklı buharlı gemisi Dosya:Ss Great Britain.jpg|Isambard Kingdom Brunel'in SS Great Britain isimli gemisi Dosya:Great Eastern 1866.jpg|Isambard Kingdom Brunel'in Great Eastern isimli gemisi Dosya:Mscorchestra.jpg|Bir kruvaziyer gemi MSC Orchestra Dosya:RMS Titanic sea trials April 2, 1912.jpg|Buhar makineli bir gemi olan, dünyaca ünlü RMS Titanic Dosya:Nauticaship.jpg|Yolcu gemisi Nautica İstanbul limanında Dosya:SS United States Philadelphia 2005.JPG|SS United States isimli gemi Dosya:Queen Mary hotel.jpg|RMS Queen Mary isimli gemi ile Rus Foxtrot sınıfı denizaltısı Long Beach, Kaliforniya'da hotel olarak hizmet vermektedir Dosya:CMA CGM Balzac.jpg|Konteyner gemisi, konteyner taşımada kullanılan bir gemi türüdür Dosya:Supertanker AbQaiq.jpg|Supertanker AbQaiq isimli gemi, ham petrol taşımada kullanılmaktadır Dosya:Roro faehre.jpg|RO-RO, özellikle taşıt araçlarını taşımada kullanılan bir gemi türüdür Dosya:SRN4 Hovercraft Mountbatten Class.jpg|İlk ticari hoverkraft olan SRN-4 Dosya:Aerial port beam view of USS Aquila (PHM-4) underway US Navy DN-SC-87-07089.jpg|PHM-4 isimli hidrofil

Ayrıca Bakınız

• Arşimet
• Arşimet prensibi
• Gemi inşaatı
• Gemi makineleri
• Özkütle

Kaynakça

Orijinal kaynak: gemi. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. ↩
2. ↩

3. Cutler 1999, p. 620. ↩

4. ↩
5. ↩
6. ↩
7. ↩
8. ↩
9. ↩
10. ↩
11. ↩
12. ↩
13. ↩
14. ↩
15. ↩
16. ↩
17. ↩
18. ↩
19. ↩

Kategoriler