gazyağı ne demek?

Gazyağı

Gazyağı, petrol damıtılmasıyla elde edilen, renksiz veya hafif sarımsı, yanıcı bir hidrokarbon karışımıdır. İlk olarak 19. yüzyılın ortalarında aydınlatma amaçlı kullanılmış ve daha sonra içten yanmalı motorlar ve ısıtma sistemleri için yakıt olarak da yaygınlaşmıştır. Gazyağı, günümüzde hala çeşitli endüstriyel ve evsel uygulamalarda kullanılmaktadır.

Tarihçe

Gazyağının tarihi, petrolün damıtılmasıyla elde edilen yanıcı sıvıların keşfine kadar uzanır. Ancak, gazyağının aydınlatma amaçlı popüler hale gelmesi, Kanadalı jeolog Abraham Gesner'in 1846'da "kerosene" adını verdiği bir damıtma yöntemi geliştirmesiyle gerçekleşmiştir. Gesner, kömürden elde ettiği bu yağı aydınlatma amacıyla kullanmış ve bu buluş, gazyağının yaygınlaşmasında önemli bir rol oynamıştır. Daha sonra, petrolün daha verimli bir kaynak olduğu anlaşılınca, gazyağı üretimi petrolden yapılmaya başlanmıştır. 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başları, gazyağının altın çağı olmuş, elektrik aydınlatmasının yaygınlaşmasına kadar evlerde ve işyerlerinde ana aydınlatma kaynağı olarak kullanılmıştır.

Üretim

Gazyağı, ham petrolün rafinerilerde damıtılmasıyla elde edilir. Ham petrol, farklı kaynama noktalarına sahip bir dizi hidrokarbon karışımından oluşur. Damıtma işleminde, ham petrol ısıtılır ve buharlaşan farklı bileşenler, kaynama noktalarına göre ayrılarak toplanır. Gazyağı, genellikle benzin ve mazot arasında bir kaynama noktasına sahiptir (150-275°C). Üretim sürecinde, gazyağının kalitesini ve özelliklerini iyileştirmek için çeşitli işlemler uygulanabilir. Bu işlemler arasında kükürt giderme, hidrojenle işleme ve solvent ekstraksiyonu yer alır.

Özellikler

Gazyağının temel özellikleri şunlardır:

• Kimyasal Bileşim: Gazyağı, genellikle C9 ile C16 arasında karbon atomu içeren hidrokarbonlardan oluşur. Alkanlar, sikloalkanlar ve aromatik bileşikler içerir.
• Görünüm: Renksiz veya hafif sarımsı, berrak bir sıvıdır.
• Koku: Karakteristik, hafif petrol kokuludur.
• Yoğunluk: Yaklaşık 0.78-0.81 g/cm³
• Parlama Noktası: Genellikle 38-72°C aralığındadır.
• Kendiliğinden Tutuşma Sıcaklığı: Yaklaşık 220°C.
• Yanma: Dumanlı bir alevle yanar. İyi bir yanma için yeterli oksijen gereklidir.

Kullanım Alanları

Gazyağı, çeşitli alanlarda yaygın olarak kullanılmaktadır:

• Aydınlatma: Geçmişte yaygın olarak kullanılmış olsa da, günümüzde hala özellikle elektrik erişiminin kısıtlı olduğu bölgelerde aydınlatma amaçlı kullanılmaktadır.
• Yakıt:
  • Isıtma: Özellikle sobalarda ve ısıtıcılarda yakıt olarak kullanılır.
  • Jet Yakıtı: Jet motorları için özel olarak formüle edilmiş gazyağı türevleri (örneğin, Jet A-1) kullanılır.
  • Traktör ve Tarım Makineleri: Bazı eski model traktörler ve tarım makineleri gazyağı ile çalışabilir.
• Çözücü: Bazı endüstriyel uygulamalarda yağ çözücü olarak kullanılır.
• Temizleme: Metal parçaların temizlenmesinde ve bazı yüzeylerdeki yağ lekelerinin çıkarılmasında kullanılabilir.
• Haşere Kontrolü: Bazı tarım uygulamalarında, haşereleri kontrol etmek için kullanılabilir (ancak bu kullanımın çevresel etkileri dikkate alınmalıdır).
• Böcek Kovucu: Sivrisinek ve diğer böcekleri kovmak için kullanılan bazı karışımlarda bulunabilir.
• Sanat: Yağlı boya incelticisi olarak bazı sanatçılar tarafından kullanılır.
• Roket Yakıtı: Bazı roket motorlarında yakıt olarak kullanılır.

Güvenlik

Gazyağı, yanıcı bir madde olduğundan dikkatli kullanılmalıdır.

• Yangın Tehlikesi: Kolayca alev alabilir. Açık alevlerden ve kıvılcımlardan uzak tutulmalıdır.
• Depolama: Serin, iyi havalandırılan ve güneş ışığından uzak bir yerde, uygun kaplarda depolanmalıdır.
• Zehirlenme: Buharlarının solunması ve yutulması halinde zehirlenmeye neden olabilir. İyi havalandırılan ortamlarda kullanılmalı ve cilt temasından kaçınılmalıdır.
• Çevresel Etki: Toprağa ve suya karışması halinde çevreye zarar verebilir. Dökülmeleri önlenmeli ve uygun şekilde bertaraf edilmelidir.

Çevresel Etkileri

Gazyağı yakıldığında, karbondioksit (CO2), su buharı ve diğer kirleticiler atmosfere salınır. Karbondioksit, sera etkisine katkıda bulunan bir sera gazıdır ve iklim değişikliğine yol açabilir. Ayrıca, gazyağı yakılmasından kaynaklanan kükürt oksitler ve azot oksitler, asit yağmuruna ve hava kirliliğine katkıda bulunabilir. Bu nedenle, gazyağının kullanımının azaltılması ve daha temiz enerji kaynaklarına yönelinmesi, çevresel sürdürülebilirlik açısından önemlidir.

Alternatifler

Gazyağının yerini alabilecek çeşitli alternatifler bulunmaktadır:

• Elektrik: Aydınlatma, ısıtma ve diğer uygulamalar için elektrik, daha temiz ve verimli bir alternatiftir.
• Güneş Enerjisi: Güneş panelleri ile elektrik üretimi, özellikle kırsal bölgelerde aydınlatma ve ısıtma için sürdürülebilir bir çözüm olabilir.
• Biyodizel: Bitkisel yağlardan veya hayvansal yağlardan elde edilen biyodizel, bazı motorlarda gazyağı yerine kullanılabilir.
• LPG (Sıvılaştırılmış Petrol Gazı): Isıtma ve pişirme gibi uygulamalarda gazyağı yerine LPG kullanılabilir.
• Doğal Gaz: Isıtma sistemlerinde doğal gaz, daha temiz bir yakıt seçeneği olabilir.

Sonuç

Gazyağı, tarihi boyunca önemli bir rol oynamış ve günümüzde hala çeşitli alanlarda kullanılan bir yakıttır. Ancak, çevresel etkileri ve güvenlik riskleri nedeniyle kullanımının azaltılması ve daha sürdürülebilir alternatiflere yönelinmesi gerekmektedir. Teknolojideki gelişmeler, gazyağının yerini alabilecek birçok temiz ve verimli enerji kaynağının geliştirilmesine olanak sağlamıştır.