firn ne demek?

Firn

Firn, karın uzun yıllar boyunca sıkışması ve yeniden kristalleşmesi sonucu oluşan, buzdan önceki ara maddeye verilen isimdir. Başka bir deyişle, kar tanelerinin zamanla yoğunlaşarak buza dönüşme sürecinde geçtikleri evrelerden biridir. Bu süreç, genellikle buzul gibi soğuk iklimlerde ve yüksek rakımlı bölgelerde meydana gelir.

Oluşumu

Firn oluşumu karmaşık bir süreçtir ve aşağıdaki adımları içerir:

Kar Birikimi: İlk adım, kar yağışının meydana gelmesi ve kar tanelerinin yüzeyde birikmesidir. Biriken kar miktarı, bölgenin iklim koşullarına ve coğrafi özelliklerine bağlı olarak değişiklik gösterir.
Sıkışma: Biriken kar taneleri, üzerlerindeki yeni kar yükünün etkisiyle sıkışmaya başlar. Bu sıkışma, kar taneleri arasındaki boşlukların azalmasına ve yoğunluğun artmasına neden olur.
Erimeler ve Donmalar: Gündüzleri eriyen kar suları, geceleri tekrar donar. Bu erime ve donma döngüsü, kar tanelerinin birbirine yapışmasına ve daha yoğun bir yapı oluşturmasına yardımcı olur.
Yeniden Kristalleşme: Kar taneleri sıkıştıkça ve erime-donma döngüsüne maruz kaldıkça, orijinal şekillerini kaybederler ve yeniden kristalleşirler. Bu süreçte, daha büyük ve daha düzenli kristaller oluşur.
Yoğunlaşma: Sıkışma, erime-donma ve yeniden kristalleşme süreçleri devam ettikçe, karın yoğunluğu artar. Yoğunluk arttıkça, kar taneleri arasındaki hava boşlukları azalır ve daha katı bir yapı oluşur.
Firn Oluşumu: Karın yoğunluğu belirli bir seviyeye ulaştığında, firn oluşur. Firn, kardan daha yoğundur ve buzdan daha az yoğundur. Tane boyutu daha büyüktür ve daha yuvarlak bir yapıya sahiptir.

Özellikleri

Yoğunluk: Firn, kar ve buz arasında bir yoğunluğa sahiptir. Genellikle 0.4 g/cm³ ile 0.83 g/cm³ arasındadır. Bu değer, karın yoğunluğundan daha yüksek, buzun yoğunluğundan ise daha düşüktür.
Tane Boyutu: Firn taneleri, kar tanelerinden daha büyüktür ve genellikle birkaç milimetre çapındadır.
Gözeneklilik: Firn, hala bir miktar gözenek içerir, ancak kar kadar gözenekli değildir. Bu gözenekler, havanın hapsolmasına ve firnin yalıtım özelliklerine katkıda bulunur.
Renk: Firn, genellikle beyaz renktedir, ancak içinde bulunan kirleticilere bağlı olarak farklı renklerde de olabilir.
Yapı: Firn, kar gibi yumuşak değildir, ancak buz kadar da sert değildir. Kazılabilir ve şekillendirilebilir bir malzemedir.

Önemi

Buzul Oluşumu: Firn, buzul oluşumunun önemli bir aşamasıdır. Firn, zamanla daha fazla sıkışır ve yoğunlaşarak buza dönüşür.
İklim Kayıtları: Firn içinde hapsolmuş hava kabarcıkları, geçmiş iklim koşulları hakkında önemli bilgiler sağlar. Bilim insanları, firn örneklerini analiz ederek, geçmiş sıcaklıkları, atmosferik gaz konsantrasyonlarını ve diğer iklim parametrelerini belirleyebilirler.
Su Kaynağı: Buzullar, dünya üzerindeki önemli su kaynaklarından biridir. Firn, buzulların bir parçası olarak, eriyerek tatlı su sağlar.
Kar ve Çığ Çalışmaları: Firn'in özellikleri, kar örtüsünün stabilitesini ve çığ riskini etkileyebilir. Bu nedenle, firn çalışmaları, kar ve çığ araştırmaları için önemlidir.

Araştırma Yöntemleri

Firn'i incelemek için çeşitli yöntemler kullanılır:

Kar Sondajı: Kar sondajı, kar örtüsünün farklı katmanlarından örnekler almak için kullanılan bir yöntemdir. Bu örnekler, yoğunluk, tane boyutu, sıcaklık ve kimyasal bileşim gibi özellikleri belirlemek için laboratuvarlarda analiz edilir.
Buz Çekirdekleri: Buzul araştırmalarında, buz çekirdekleri alınır. Bu çekirdekler, binlerce yıl öncesine ait firn ve buz katmanlarını içerir. Buz çekirdeklerinin analizi, geçmiş iklim koşulları hakkında önemli bilgiler sağlar.
Uydu Gözlemleri: Uydular, kar örtüsünün geniş alanlardaki dağılımını ve özelliklerini izlemek için kullanılır. Uydu verileri, firn oluşumu ve değişimi hakkında bilgi sağlar.
Yersel Gözlemler: Yersel gözlemler, kar örtüsünün yerel ölçekte incelenmesini içerir. Bu gözlemler, kar kalınlığı, yoğunluk, tane boyutu ve diğer özellikleri belirlemek için yapılır.

Firn'in Buzula Dönüşümü

Firn, zamanla daha fazla sıkışarak ve yoğunlaşarak buza dönüşür. Bu süreçte, firn taneleri arasındaki hava boşlukları azalır ve yoğunluk artar. Buz oluşumu, genellikle firn'in birkaç metre altında gerçekleşir. Buz oluşumuyla birlikte, firn'in kristal yapısı da değişir ve daha büyük, daha düzenli kristaller oluşur.

Ayrıca Bakınız