Emzade, Osmanlı İmparatorluğu'nda ve diğer bazı Türk devletlerinde dayı veya hala çocuklarına verilen unvandır. Bu terim, akrabalık ilişkilerini ve toplumsal hiyerarşiyi belirlemede önemli bir rol oynamıştır. Günümüzde ise kullanımı azalmıştır.
"Emzade" kelimesi Farsça kökenlidir. "Em" kelimesi "dayı" veya "hala" anlamına gelirken, "zade" ise "evlat, soyundan gelen" demektir. Dolayısıyla "emzade" kelimesi, "dayı veya halanın evladı" anlamına gelmektedir.
Osmanlı toplumunda, akrabalık ilişkileri büyük önem taşırdı. Emzadelik de bu ilişkilerden birini ifade ederdi ve özellikle devlet kademelerinde görev alan kişiler arasında yaygın olarak kullanılırdı. Osmanlı İmparatorluğu döneminde, emzadeler arasında sıkı bir dayanışma ve destek söz konusu olabilirdi. Bu durum, siyasi ve ekonomik güç dengelerini etkileyebilirdi.
Emzade olmak, sadece bir akrabalık ilişkisi değil, aynı zamanda belirli bir toplumsal konumu da ifade ederdi. Aileler arasındaki ilişkileri güçlendirir, özellikle soylu ailelerde, akrabalık bağlarının korunmasına yardımcı olurdu.
Günümüzde "emzade" kelimesi, geçmişteki kadar yaygın olarak kullanılmamaktadır. Ancak, bazı yörelerde hala akrabalık ilişkilerini belirtmek amacıyla kullanılmaktadır. Ayrıca, edebi eserlerde ve tarihi konulu yayınlarda da bu terime rastlamak mümkündür.
Osmanlı Hukuku'nda ve İslam Hukuku'nda miras paylaşımı konusunda emzadelik ilişkisinin doğrudan bir etkisi olmamakla birlikte, aileler arasındaki ilişkiler ve örfi uygulamalar mirasın paylaşımında dolaylı olarak etkili olabilirdi.
Tarihte bilinen bazı önemli emzade ilişkileri şunlardır: