Dönmeler, Osmanlı İmparatorluğu döneminde 17. yüzyılın sonlarında Sabetay Sevi'nin mesihliğini ilan etmesi ve ardından İslam'a geçmesiyle ortaya çıkan ve görünüşte İslam'ı benimsemiş gibi davranan, ancak gizlice kendi inançlarını ve ritüellerini sürdüren bir Yahudi grubudur. "Dönme" terimi, bu kişilerin din değiştirmesi nedeniyle "dönenler" anlamına gelir. Bu terim, genellikle aşağılayıcı bir anlam taşır.
Sabetay Sevi (1626-1676): Dönmeliğin ortaya çıkışının temelinde yatan figürdür. İzmir'de doğan ve kendisini mesih ilan eden Sevi, geniş bir takipçi kitlesi edinmiştir. Ancak, Osmanlı yetkilileri tarafından tutuklanmış ve İslam'ı seçmeye zorlanmıştır.
Olayın Etkileri: Sabetay Sevi'nin İslam'a geçmesi, takipçileri arasında büyük bir şaşkınlık ve hayal kırıklığı yaratmıştır. Bir kısım Yahudi, Sevi'yi terk ederken, bir kısmı da onunla birlikte görünüşte İslam'a geçmiştir. Bu grup, "dönmeler" olarak adlandırılmıştır.
Dönme Grupları: Dönmeler, kendi içlerinde farklı gruplara ayrılmıştır. Bu gruplar arasındaki temel farklılıklar, dini yorumlar ve ritüel uygulamalarından kaynaklanmaktadır. Başlıca gruplar şunlardır:
Dönmeler, görünüşte Müslüman gibi davranırken, gizlice kendi inançlarını ve ritüellerini sürdürmüşlerdir. Bu inançlar ve ritüeller, Sabetay Sevi'nin öğretilerine dayanmaktadır.
Gizlilik: Dönmeler, inançlarını ve ritüellerini büyük bir gizlilik içinde sürdürmüşlerdir. Dış dünyaya karşı İslam'ı benimsediklerini gösterirken, kendi aralarında farklı bir yaşam tarzı sürmüşlerdir.
Karmaşık İnanç Sistemi: Dönme inançları, Yahudilik, İslam ve Kabala gibi farklı inanç sistemlerinden etkilenmiştir. Sabetay Sevi'nin mesihliği, bu inanç sisteminin temelini oluşturur.
Özel Ritüeller: Dönmelerin kendilerine özgü ritüelleri vardır. Bu ritüeller, genellikle gizli toplantılarda gerçekleştirilir ve dışarıdan gözlemlenmesi zordur.
Dönmeler, Osmanlı İmparatorluğu ve daha sonra Türkiye Cumhuriyeti'nde kendi içlerinde kapalı bir topluluk olarak yaşamışlardır.
Evlilikler: Genellikle kendi içlerinde evlenmeyi tercih etmişlerdir. Bu, inançlarını ve geleneklerini koruma amacıyla yapılmıştır.
Ekonomi ve Toplum: Dönmeler, Osmanlı İmparatorluğu'nda ve Türkiye'de ticaret ve sanayi alanlarında önemli roller üstlenmişlerdir. Özellikle Selanik gibi şehirlerde etkili olmuşlardır.
Kimlik Sorunu: Dönmeler, hem Yahudi hem de Müslüman kimliklerinin arasında kalmışlardır. Bu durum, zaman zaman kimlik sorunlarına ve çatışmalara yol açmıştır.
Günümüzde, dönmelerin sayısı hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, Türkiye'de ve diğer ülkelerde yaşayan dönmelerin olduğu bilinmektedir.
Asimilasyon: Zaman içinde, birçok dönme ailesi asimile olmuş ve ana topluma karışmıştır.
Kimlik Arayışı: Bazı dönmeler, kökenlerini araştırmakta ve kimliklerini yeniden tanımlamaya çalışmaktadır.
Tartışmalar: Dönmeler, Türkiye'de zaman zaman tartışma konusu olmuştur. Özellikle, bazı komplo teorilerinde ve siyasi tartışmalarda adları geçmektedir.
Dönmeler hakkında çeşitli eleştiriler ve komplo teorileri bulunmaktadır. Bu teoriler, genellikle dönmelerin gizli bir örgüt gibi hareket ettiği ve Türkiye'deki siyasi ve ekonomik olayları etkilediği iddialarını içerir. Ancak, bu iddiaların çoğu kanıtlanmamıştır ve spekülasyondan ibarettir.
Not: Bu makale, dönmeler hakkında genel bir bilgi sunmaktadır. Daha detaylı bilgi için, konuyla ilgili akademik çalışmaları ve güvenilir kaynakları incelemeniz önerilir.