diktatör ne demek?
Diktatör (; emir veren, dikte ettiren), elinde mutlak ve sınırsız
bir otoriteye sahip olan yöneticilere verilen tanımdır.
Bir diktatör tarafından yönetilen ülkelere ise
denilmektedir. Terim, 'da, 'nün senatosu tarafından acil
durumlarda cumhuriyeti yönetmesi için atanan ve olağan dışı görevler
üstlenen 'un unvanından
gelmektedir. Günümüzde ise bu tanım daha çok
bastıran, kısıtlayan ve yetkilerini
kötüye kullanan liderler için kullanılmaktadır.
Diktatörlükler genellikle ve askıya alınması, ilan edilmesi, demokratik yollar
kullanılmadan kanunlaştırılan ,
, prosedürlerine uymama ve
ile ortaya çıkmaktadır.
Diktatörler
sıklıkla görülmekte, bazı de ortaya
çıkabilmektedirler.
Tarih boyunca; , tek partili
devletler, sistemin
egemen olduğu devletler ve kişisel bir yönetim altındaki sivil
hükûmetler gibi farklı rejimlerde iktidara gelen çeşitli liderler
diktatör olarak tanımlanmıştır. Diktatörler
veya siyasi
görüşlere sahip olabilirler.
Diktatör örnekleri
- MÖ 210-259 yılları arasında
hüküm sürmüş olan İlk Çin İmparatorudur. Döneminde konfüsçülük ve
diğer Felsefeleri bir araya getiren Yüz düşünce okulunu yasakladı.
Tıp, Astroloji ve Tarım kitapları hariç bütün kitaplar yasaklandı
özellikle tarih kitapları. Binlerce kitap yakılarak imha edildi.
Yasaklı kitaplara sahip olanlar diri diri gömülürdü 460 İlim adamı
yasaklı kitap bulundurduğu için diri diri gömüldü İmparator
daha sonra Çin sınırındaki kaleleri birleştirerek Çin seddi
yapılmasını emretti. Çin seddi yapılırken ölen insan 100 bin ile 1
milyon arasında değişmektedir.
- Milattan sonra 12-41 yılları
arasında hüküm sürmüş olan Roma İmparatoru İlk zamanlarında, politik
bir doğası olmasına rağmen cömert ruhluydu. Praetorian muhafızlara
fazladan ödeme yaptı, Tiberius'un vatana ihanet belgelerini yok etti
ve vatana ihanet kovuşturmalarının geçmişte kaldığını ilan etti,
sürgüne gönderilenleri geri çağırdı ve İmparatorluk vergi
sisteminden zarar görenlere yardım etti. Cinsel suç işleyen
suçluları imparatorluktan uzaklaştırdı. Aynı zamanda gladyatör
dövüşleri gibi şeyler için oldukça savurgan olduğu bilinir. Bu
davranışları başlangıçta ona halkın gözünde oldukça ün kazandırdı.
Bunlardan başka, halk için serbest seçimleri yeniden canlandırdı ve
selefi Tiberius zamanında kapatılan Roma İmparatorluk yıllıklarını
yeniden açtırdı. Ancak 37 yılında geçirdiği hastalıktan kısa bir
süre sonra tuhaf, paranoyak Ahlaksız ve bencilce davranmaya başladı.
Tarihçi Suetonius, onun her üç kız kardeşiyle olan ensest
ilişkilerini, seks alemlerinde yüksek dereceden Senato üyelerinin
karılarını en yüksek teklifi verenlere satmasını, kuzeyde yaptığı
gülünç askeri faaliyetleri ve onun gece güneşin doğmasını emrederek
sarayının koridorlarında dolaşma alışkanlığını anlatır. Caligula'nın
aynı zamanda atı Incitatus'u bir rahip olarak adlandırdığı ve
yaşaması için içinde mermer bir ahır, altından bir yemlik bulunan
bir ev ve mücevherlerle süslü gerdanlık taktığı ve sonra Senato'ya
konsül yapma sözü verdiği iddia edilir. Söylendiğine göre sarayında
bir genelev açmış ve sosyal etkinlikler sırasında Senato üyelerinin
karılarını, kocaları onlar ayrılırken sadece arkalarından
bakabildikleri halde kendi yatak odasına götürme alışkanlığı
edinmişti. Ardından karılarıyla yaptığı cinsel eylemleri kocalarının
yanında herkesin duyabileceği şekilde anlatıyordu. Caligula
genellikle soğuk, kibirli, bencil ve deli olarak tasvir edilir.
Söylendiğine göre karşı çıktığı bir grubun bir arena dolusu insan
tarafından alkışlanması üzerine ağlayarak "Roma halkını istemiştim
ancak sadece tek bir boynum var" demiştir. Yine söylendiğine göre
arenada aslan ve kaplanlarla dövüşmek için yeterli suçlu kalmamışsa
bazı izleyicileri arenaya attırmıştır. Hayatına karşı herhangi bir
plan tertip edildiği zaman, söylendiğine göre komplocuların "belki
de ölmekte olduklarını hissedebilecekleri çok sayıda küçük yarayla"
öldürülmesini emretmiştir. Suetonius, onun sık sık "korktukları
sürece bırakın benden nefret etsinler" dediğinden bahseder.
Müşfik diktatörlük
Müşfik diktatörlük, sadece kendisinin veya taraftarlarının çıkarlarını
gözetmeyerek toplumun bütününe fayda sağlamaya çalışan iyi niyetli
diktatörleri ifade eder. İyi niyetli bir diktatör, referandum veya
sınırlı güçle seçilmiş temsilciler gibi bazı demokratik karar verme
mekanizmalarını geliştirebilir. Genellikle dönemleri boyunca veya
sonrasında gerçek demokrasiye geçiş için hazırlıklar yaparlar.
Kaynakça
Ayrıca bakınız
Orijinal kaynak: diktatör. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Kategoriler