Dharma, Hint dinlerinde ve felsefelerinde merkezi bir kavramdır. Kelime anlamı olarak "doğru yol", "düzen", "yasalar bütünü", "ödev" veya "evrensel yasa" gibi anlamlara gelir. Dharma, bireyin ve evrenin uyum içinde olmasını sağlayan, ahlaki ve etik ilkeler bütünüdür. Farklı dinlerde ve felsefi sistemlerde farklı yorumlara sahip olsa da, temelde evrensel ahlaki düzeni ve doğru davranış biçimlerini ifade eder.
Dharma kelimesi, Sanskritçe kökenli bir terimdir ve "dhṛ" kökünden gelir. "Dhṛ" kökü, "tutmak", "desteklemek", "sürdürmek" gibi anlamlara gelir. Bu bağlamda Dharma, evreni ve toplumu bir arada tutan, destekleyen ve sürdüren prensipleri ifade eder.
Hinduizm'de Dharma, bireyin kasta ve yaşam evresine (aşrama) göre yerine getirmesi gereken görev ve sorumlulukları ifade eder. Dharma, aynı zamanda evrenin kozmik düzenini ve ahlaki yasalarını temsil eder. Hinduizm'de Dharma'ya uygun yaşamak, karma birikimini olumlu yönde etkiler ve reenkarnasyon döngüsünde daha iyi bir konuma ulaşmayı sağlar.
Hinduizm'de dört ana Dharma türü bulunur:
Budizm'de Dharma, Buda'nın öğretilerini ve evrensel gerçekleri ifade eder. Dharma, Budizm'in üç temel taşından biridir (diğer ikisi Buda ve Sangha'dır). Budistlere göre Dharma'yı anlamak ve uygulamak, Nirvana'ya ulaşmanın yoludur.
Budizm'de Dharma, temel olarak aşağıdaki unsurları içerir:
Jainizm'de Dharma, ahimsa (şiddetsizlik), doğruluk, hırsızlık yapmama, bekaret ve sahiplenmeme gibi ahlaki prensipleri içerir. Jainler için Dharma'ya uygun yaşamak, karma birikimini azaltarak moksha (kurtuluş) yolunu açar.
Jainizm'de Dharma'nın on ana özelliği bulunur:
Sikhizm'de Dharma, dürüstlük, adalet, sevgi ve hizmet gibi ahlaki ve etik değerleri ifade eder. Sikhler için Dharma'ya uygun yaşamak, Tanrı'ya yakınlaşmanın ve topluma faydalı olmanın yoludur.
Dharma, farklı dinlerde ve felsefi sistemlerde farklı şekillerde yorumlansa da, temelde evrensel ahlaki düzeni ve doğru davranış biçimlerini ifade eder. Dharma'ya uygun yaşamak, bireyin ve toplumun uyum içinde olmasını sağlar, karma birikimini olumlu yönde etkiler ve ruhsal gelişime katkıda bulunur.
Günümüzde, Dharma kavramı sadece dini bir terim olarak değil, aynı zamanda etik ve ahlaki bir pusula olarak da değerlendirilmektedir. Bireyler, Dharma'yı kendi değerleriyle ve yaşam koşullarıyla uyumlu hale getirerek, daha anlamlı ve tatmin edici bir hayat sürmeye çalışmaktadırlar. Dharma, modern dünyada sürdürülebilirlik, adalet, eşitlik ve barış gibi değerlerin savunulmasında önemli bir rol oynamaktadır.