cinsel seçilim ne demek?

Cinsel Seçilim

Cinsel seçilim, doğal seçilim türlerinden biridir ve bir organizmanın üreme başarısı üzerinde etkili olan özelliklerin evrimini açıklar. Charles Darwin tarafından ortaya atılan bu kavram, bazı özelliklerin hayatta kalma yeteneğini artırmasa bile, çiftleşme şansını artırarak gen havuzunda yaygınlaşabileceğini savunur.

Temel İlkeler

Cinsel seçilim, genellikle iki ana mekanizma üzerinden işler:

1. Eş Seçimi (Intersexual Selection): Bir cinsiyetin (genellikle dişiler) diğer cinsiyetin belirli özelliklerine göre eş seçmesi. Bu özellikler, doğrudan (sağlık, kaynaklar gibi) veya dolaylı (iyi genler gibi) faydalar sağlayabilir.

2. Cinsiyet İçi Rekabet (Intrasexual Selection): Aynı cinsiyetten bireylerin eş elde etmek için birbirleriyle rekabet etmesi. Bu rekabet fiziksel güç, gösterişli davranışlar veya kaynak kontrolü gibi çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir.

Cinsel Seçilim Türleri

• Fiziksel Rekabet: Erkeklerin fiziksel olarak birbirleriyle dövüşerek veya güç göstererek eş elde etmeye çalışması. Örneğin, geyiklerin boynuzlarıyla dövüşmesi veya deniz fillerinin bölgeler için savaşması.
• Gösterişli Özellikler: Bazı erkekler, dişileri etkilemek için gösterişli özellikler geliştirir. Bu özellikler, parlak renkler, uzun kuyruklar veya karmaşık kur davranışları olabilir. Tavus kuşunun kuyruğu bu duruma klasik bir örnektir.
• Kaynak Kontrolü: Erkeklerin, dişilerin erişebileceği kaynakları (yiyecek, yuva alanları vb.) kontrol ederek eş elde etmeye çalışması.
• Sperm Rekabeti: Çiftleşme sonrası gerçekleşen bir rekabet türüdür. Erkeklerin, dişinin üreme sisteminde diğer erkeklerin spermleriyle rekabet edecek spermler üretmesi. Bu durum, daha fazla sperm üretimi, daha hızlı sperm veya spermleri koruyucu mekanizmalar şeklinde olabilir.
• Cinsel Zorlama: Bazı durumlarda, erkekler dişileri çiftleşmeye zorlayabilir. Bu durum, dişiler üzerinde önemli bir seçilim baskısı yaratır ve dişilerin direnç geliştirmesine yol açabilir.

Cinsel Seçilimin Sonuçları

Cinsel seçilim, türlerin evrimi üzerinde önemli etkilere sahip olabilir:

• Cinsel Dimorfizm: Dişi ve erkek bireyler arasında belirgin fiziksel farklılıkların (boyut, renk, davranış vb.) ortaya çıkması.
• Gösterişli Özelliklerin Evrimi: Hayatta kalma maliyeti yüksek olsa bile, eş çekiciliğini artıran özelliklerin gelişmesi. Bu durum, Handikap İlkesi ile açıklanabilir.
• Yeni Türlerin Oluşumu: Cinsel seçilim, farklı popülasyonlar arasında üreme izolasyonunu teşvik ederek yeni türlerin oluşmasına katkıda bulunabilir.
• Genetik Sürüklenme: Cinsel seçilim baskısı altında olan özellikler, genetik sürüklenmeye daha duyarlı olabilir.

Cinsel Seçilim Teorileri

• İyi Genler Hipotezi: Gösterişli özelliklerin, bireyin genetik kalitesinin (hastalığa direnç, uzun ömürlülük vb.) bir göstergesi olduğunu savunur. Dişiler, bu özellikleri seçerek yavrularına iyi genler aktarmayı hedefler.
• Çalışan Oğullar Hipotezi: Dişilerin, oğullarının gelecekte eş bulma şansını artırmak için gösterişli erkekleri tercih ettiğini savunur. Bu hipotez, gösterişli özelliklerin doğrudan bir faydası olmasa bile, cinsel seçilim yoluyla yaygınlaşabileceğini öne sürer.
• Duyusal Sapma (Sensory Bias): Dişilerin zaten var olan bir duyusal tercihine uyan erkek özelliklerinin seçildiğini savunur. Örneğin, dişilerin parlak renklere doğal bir ilgisi varsa, parlak renkli erkekler daha kolay eş bulabilir.

Örnekler

• Aslanların yeleleri: Dişi aslanlar, daha büyük ve daha koyu yelelere sahip erkekleri tercih eder. Yele, erkeğin sağlığını ve gücünü gösteren bir sinyal olabilir.
• Cennet kuşlarının dansları: Erkek cennet kuşları, dişileri etkilemek için karmaşık ve gösterişli danslar sergiler. Bu danslar, erkeğin koordinasyonunu, enerjisini ve genetik kalitesini gösteren bir göstergedir.
• Kurbağaların ötüşleri: Erkek kurbağalar, dişileri çekmek için çeşitli ötüşler yapar. Dişiler, belirli frekanslarda ve ritimlerde ötüş yapan erkekleri tercih eder.

Eleştiriler

Cinsel seçilim teorisi, bazı eleştirilere de maruz kalmıştır:

• Adaptasyonist Yanılgı: Her özelliğin bir adaptasyon sonucu ortaya çıktığını varsaymak. Bazı özellikler, cinsel seçilim yoluyla değil, genetik sürüklenme veya diğer evrimsel süreçler yoluyla da gelişmiş olabilir.
• Cinsiyetçilik: Bazı araştırmalar, cinsel seçilim teorisinin cinsiyetçi önyargılarla şekillendiğini ve kadınların rolünü yeterince vurgulamadığını savunmaktadır.
• Karmaşıklık: Cinsel seçilim süreçleri, genellikle karmaşık ve çok faktörlüdür. Bu süreçleri anlamak ve modellemek zor olabilir.

Sonuç

Cinsel seçilim, biyoçeşitliliğin ve türlerin evriminin önemli bir motorudur. Canlıların üreme stratejilerini, fiziksel özelliklerini ve davranışlarını önemli ölçüde etkiler. Cinsel seçilim süreçlerini anlamak, evrimsel biyoloji, ekoloji ve davranışsal ekoloji gibi birçok alanda önemli çıkarımlar sunar.