Bern, (, , Romanşça: Berna, İtalyanca: Berna) İsviçre'nin beşinci büyük şehri ve İsviçre Konfederasyonunun ve Bern kantonunun resmi başkentidir. Bern şehrinin nüfusu 2020 yılı itibari ile 143043'dür1. Çevre yerleşim bölgeleri ile birlikte Bern nüfusu 419.000 kişiye ulaşır.2
Bern'de yaşayanların çoğunluğu Almanca ya da daha özel olarak Bern Almancası konuşmaktadır.
Bern şehrinin adına ilk olarak 1 Aralık 1208 tarihli bir belgede rastlanmıştır.3 Şehrin adının kaynağı bugüne kadar anlaşılmasa da, kısmen efsaneler kısmen yorumlamalar ile temellendirilmiş çeşitli açıklamalar bulunmaktadır.
Şehrin olduğu bölgede La Téne kültüründen bu yana yerleşim görülür. Tiefenau bölgesinde bulunan MÖ. 3. yüzyıla ait yerleşim kanıtları bulunmuştur.MÖ. 2. yüzyılda tüm yarımadanın yerleşimlerle kaplandığı görülür.5 Jül Sezarın bahsettiği 12 Helvetik kabileden biri burada olmalıdır. Roma çağında MS. 165-211'e kadar Enge yarımadasında amfitiyatrosu ve kaplıcaları olan bir gallo-Roman "vicus" bulunuyordu.6
Çok sayıda kazı alanı, erken Orta Çağ'da Bümpliz'de bir yerleşim bulunduğunu kanıtlamaktadır. Burada 7. yüzyıldan 9. yüzyıla kadar bir Mauritius kilisesi ve karolenj burgonyasından kalma ağaçtan bir tahkimatı olan bir kraliyet sarayı kalıntıları bulunmuştur.7
Günümüzdeki şehir ise 12. yüzyılda yukarı Burgonya'da iktidarda olan Zähringer hanedanından V. Berthhold tarafından kurulmuştur. 14. yüzyıl kroniği Cronica de Berno kuruluş yılı olarak 1191 tarihini verir.8 Berthold'un varis bırakmadan ölmesi sonunda Zähringer hanedanı sona erdi ve Bern, 1218'de bir altın berat ile özgür imparatorluk şehri yapıldı.
Şehrin bağımsız bir şekilde büyümeye başlaması Habsburg ve Burgonya soylularının rahatsızlığına yol açtı ve 1339'da patlayan Laupen savaşında Bern, müttefiklerinin de yardımıyla önemli bir zafer kazandı. Üç orman kantonu arasında 1323'ten beri geçerli olan ve 1341'de yenilenmiş olan birlik Eski İsviçre Federasyonu anlaşmasına Bern de 1353'te katıldı ve 1353 ile 1481 arasında federasyonun oluşum döneminin 8 kantonundan biri oldu.
Şehir, Aare nehrinin oluşturduğu yarımadanın batısına doğru gelişmeye devam etti. Zytglogge'nin bulunduğu yer ("Zeit glocke" yani saat çanı) 1191'den 1256'ya kadar olan genişlemeyi, Käfigturm'un olduğu yer ise 1345'e kadar olan genişlemeyi gösterir. Otuz Yıl Savaşları sırasında, tüm yarımadayı korumak amacıyla, büyük ve küçük "Schanze" adı verilen iki yeni tahkimat daha yapıldı.9
1405'te meydana gelen büyük yangında, şehrin orijinal ahşap evleri tamamen kül olunca, yerlerine şu anda eski şehrin karakteristiği haline gelmiş olan yarı ahşap ve daha sonra da kumtaşından evler yapıldı. 14. yüzyılda Avrupa'yı vuran veba salgını dalgalarına rağmen, şehir büyümeye devam etti ve çevredeki kırsal bölgelerden yoğun bir göç aldı.
Şubat 1528'de Berchtold Haller'in başlattığı reform hareketi Bern yönetiminin de desteğini aldı. Bern, 1415'te Aargau'yu, 1536'da Vaud'u ve başka küçük bölgeleri işgal edip ele geçirdi ve böylece Alplerin kuzeyindeki en büyük şehir devleti oldu. Sınırları bugünkü Bern kantonu ve Vaud kantonunu büyük bölümünü içeriyordu. 1648 yılında yapılan ve Avrupa ulus devletlerinin büyük kısmının sınırlarının çizilmesini sağlayan Westfalya anlaşması sayesinden Bern de imparatorluktan bağımsızlığını kazanmayı başardı.
Orta Çağın oligarşik iktidar biçimi 18. yüzyıla kadar egemenliğini sürdürdü: 200 ile 299 arasındaki patriciden oluşan "Gross Rat" (büyük meclis) en büyük karar organı idi. Bu meclisin üyeleri içinden asıl yürütmeyi oluşturan "Klein Rat" (küçük meclis) seçilirdi. En üstte ise "Schultheiss" yer alırdı.
31 Aralık 2019'da Belediye sınırları içindeki Bern şehir nüfusu, geçici oturanlar dahil, 143.278 kişidir.10 Belediye sınırları içinde Bern şehrinin nüfus sayımı verilerine göre tarihsel nüfus gelişmesi şu grafik ve tabloda özetlenmiştir: 11 <timeline> Colors=
id:lightgrey value:gray(0.9)
id:darkgrey value:gray(0.8)
ImageSize = width:800 height:500 PlotArea = top:10 left: 100 bottom:90 right:100 Legend = columns:3 left:220 top:70 columnwidth:160 AlignBars = justify DateFormat = x.y Period = from:0 till:170000 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:30000 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:6000 start:0 Colors=
id:TO value:yellowgreen legend:Toplam
id:GE value:teal legend:Almanca_konuşan
id:FR value:green legend:Fransızca_konuşan
id:PR value:lightpurple legend:Protestan
id:CA value:oceanblue legend:Katolik
id:SW value:red legend:İsviçreli
PlotData=
color:yellowgreen width:40 mark:(line,white) align:center
bar:1850 from:start till:29670 text:"29,670" color:TO
bar:1880 from:start till:44087 text:"44,087" color:TO
bar:1910 from:start till:90937 text:"90,937" color:TO
bar:1930 from:start till:111783 text:"111,783" color:TO
bar:1950 from:start till:146499 text:"146,499" color:TO
bar:1970 from:start till:162405 text:"162,405" color:TO
bar:1990 from:start till:136338 text:"136,338" color:TO
LineData =
points:(213,188)(307,286) color:GE
points:(307,286)(400,331) color:GE
points:(400,331)(493,395) color:GE
points:(493,395)(587,405) color:GE
points:(587,405)(680,349) color:GE
points:(213,94)(307,101) color:FR
points:(307,101)(400,105) color:FR
points:(400,105)(493,114) color:FR
points:(493,114)(587,109) color:FR
points:(587,109)(680,102) color:FR
points:(120,156)(213,184) color:PR
points:(213,184)(307,274) color:PR
points:(307,274)(400,315) color:PR
points:(400,315)(493,370) color:PR
points:(493,370)(587,362) color:PR
points:(587,362)(680,278) color:PR
points:(120,93)(213,98) color:CA
points:(213,98)(307,113) color:CA
points:(307,113)(400,121) color:CA
points:(400,121)(493,145) color:CA
points:(493,145)(587,187) color:CA
points:(587,187)(680,176) color:CA
points:(120,156)(213,185) color:SW
points:(213,185)(307,281) color:SW
points:(307,281)(400,337) color:SW
points:(400,337)(493,418) color:SW
points:(493,418)(587,419) color:SW
points:(587,419)(680,355) color:SW
Belediye sınırları içindeki Bern şehri nüfusunun değişik konuşma dilleri; bağlı oldukları din ile mezhep ve İsviçreli olup olmadıkları itibarıyla sınıflandırılmasının tarihsel gelişmesi şu "Tarihî Nüfus Verileri" tablosunda incelenebilir:12
| Tarihî Nüfus Verileri |
|---|
| Yıl |
| 1700 |
| 1730 |
| 1764 |
| 1798 |
| 1818 |
| 1837 |
| 1850 |
| 1880 |
| 1910 |
| 1930 |
| 1950 |
| 1970 |
| 1990 |
Belediye sınırları içinde Bern şehri 6 bölgeye (Stadtteile) ve her bir bölgede çok sayıda semte (Quartiere) bölünmüştür: Şu liste bunları özetler:
| Bölgeler | Semtler |
|---|---|
| I. Bölge: Innere Stadt (İç Şehir) | Schwarzes Quartier (ya da Mattequartier), Weisses Quartier, Grünes Quartier, Gelbes Quartier, Rotes Quartier |
| II. Bölge: Länggasse-Felsenau | Engeried, Felsenau, Neufeld, Länggasse, Stadtbach, Muesmatt |
| III. Bölge: Mattenhof-Weissenbuhl | Holligen, Weissenstein, Mattenhof, Monbijou, Weissenbühl, Sandrain |
| IV. Bölge: Kirchenfeld-Schosshalde | Kirchenfeld, Gryphenhübeli, Brunnadern, Murifeld, Schosshalde, Beundenfeld |
| V. Bölge: Breitenrain-Lorraine | Altenberg, Spitalacker, Breitfeld, Breitenrain, Lorraine |
| VI. Bölge: Bümpliz-Oberbottigen | Bümpliz, Oberbottigen, Stöckacker, Bethlehem, Brünnen (Bern'in en yeni semti) |
Bern'de düzinelerce sinema bulunur. Sinemalarda genellikle filmler orijinal dillerinde (örneğin İngilizce) gösterilir ve altyazı olarak Almanca veya Fransızca filme eklenir. Çok az sayıda sinemada Almanca dublajlı filmler izlenebilir.
Bern Üniversitesi (Almanca: Üniversität Bern) 1834'te kurulmuştur. Bern kantonu tarafından finanse edilmekte ve yönetilmektedir. Belirli bir şehirden ayrı bir kampüsü olmayıp şehir içinde farklı binalarda eğitim vermektedir. Geniş akademik alanlarda kurs ve programları bulunmaktadır. Üniversitede 8 fakülte bulunmaktadır:
Üniversite bilimsel ve bilgisel araştırmaya önem vermekte ve 160 kadar araştırma "enstitüsü" bulunmaktadır.
Bern'de ayrıca yüksek eğitim için 1997'de kurulmuş olan Bern Uygulamalı Bilimler Üniversitesi (Berner Fachhöchschule) bulunmaktadır. Bu üniversite kurumuna 6 "okul" bağlıdır: Mühendislik ve Enformasyon Teknoloji Okulu; Mimarı, İnşaat ve Tahta Sanayi Mühendislik Okulu; İşletme, İdarecilik ve Sosyal Çalışma Okulu; Bern Güzel Sanatlar Üniversitesi; İsviçre Ziraat Koleji ve Magglingen Spor Koleji.
Bern değişik otoyollar ile (A1, A12, A6) diğer şehirlere bağlanmıştır.
"İsviçre Federal Demiryolları (SBB-CFF-FFS)" tarafından işletilen "Bahnhof Bern (Bern Tren Gari)" şehri ülke içindeki ve Avrupa demiryolları sistemlerine bağlamaktadır. Bahnhof Bern Interlaken'den Berlin'e ICE ile ve Paris'e TVG ile ekpres hızlı trenleri için önemli bir istasyondur.
Bern'de bir havaalanı (Regionalflugplatz Bern-Belp) bulunmakta ve İsviçre, bazı Avrupa şehirlerine ve yaz mevsimlik tatil için uçuşlar yapılmaktadır.
"Bern S-bahn" banliyö tren sistemi, "Bern Tramvay Ağı" Sistemi, "Bern Troleybüs" sistemi ve otobüsler şehir içi kamu ulaşımında entegre bir şekilde etkin olarak kullanılmaktadır. Ayrıca şehirde "Marzili" semtinden "Bundeshaus"'a giden "Marzilibahn" adı verilen kısa 106 metrelik bir füniküler sistemi bulunmaktadır.
Dosya:Rathaus (Bern).jpg|Bern - Rathus Belediye Sarayı Dosya:Federal Palace of Switzerland.jpg|Bern - Federal Saray İsviçre parlamento binası Dosya:Zytglogge 01.jpg|Zytglogge Saat kulesi şehrin en bilinen sembollerindendir. Dosya:MerianBern.jpg|Bern 1638 Dosya:Bern-BerchtoldVZahring.JPG|Berchtold V heykeli Dosya:Erlacherhof.jpg|Erlacherhof Konağı Dosya:Zentrum Paul Klee Bern 15.JPG |Zentrum Paul Klee Dosya:StadttheaterBern.JPG |Bern Şehir Tiyatrosu Dosya:Combino Bern.jpg |Bern - Bern Hauptbahnof Tren Garı ve önünde tramvay durağı Dosya:Universität Bern Hauptgebäude DSC05758.jpg |Bern Üniversitesi Dosya:Stadedesuisse-2.jpg |Stade de Suisse Stadyumu
</center> ## Ayrıca bakınız
Orijinal kaynak: bern. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Medienmitteilung | erişimtarihi = 26 Nisan 2022 | tarih = 23 Temmuz 2020 | dil = de | çalışma = Bundesamt für Statistik | ad = Bundesamt für | soyadı = Statistik | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220426100821/https://www.bfs.admin.ch/asset/de/13707600 | arşivtarihi = 26 Nisan 2022}} ↩
Schweizerische Gesellschaft für Kulturgüterschutz (SGKGS): Berner Altstadt ↩
Konrad Justinger: Cronicka der Stadt Bern . In: DigiBern. Bern Üniversitesi, 4. November 2006, S. 53, 5 Nisan 2016'da ulaşıldı (PDF 31.1 MB, 546 sayfa, Orta Yüksek Almanca). ↩
Vorrömische Zeit . Historisches Lexikon der Schweiz, 5 Nisan 2016'da ulaşıldı. ↩
Römische Zeit . Historisches Lexikon der Schweiz, 5 Nisan 2016'da erişildi. ↩
Frühmittelalter . Historisches Lexikon der Schweiz, 5 Nisan 2016'da erişildi ↩
Kleine Schanze, Bern resmi şehir yönetimi sitesi ↩
Kaynak: İngilizce Wikipedia "Bern" maddesi population ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page