asala ne demek?

ASALA ( tamlamasının kısaltmasıdır; Hayastani Azatagrut'yan Hay Gaghtni Banak) veya tam adı ile Ermenistan'ın Kurtuluşu için Ermeni Gizli Ordusu, 1975 ve 1994 yılları arasında,¹ Türkiye dahil 16² farklı ülkede Türk ve diğer sivil, mülki ve diplomatik³ hedeflere karşı bombalı ve silahlı eylemlerde⁴⁵⁶⁷ bulunmuş solcu⁸⁹ ve aşırı milliyetçi¹⁰ silahlı örgüttür. ¹¹

Dünyanın çeşitli yerlerinde gerçekleştirilmiş toplamda 50'den fazla bombalı saldırının sorumluluğunu üstlenen örgüt¹² kimi kaynaklarda 'terör örgütü'^1314151617 olarak nitelendirilmektedir. 1980-1990 yıllarında ABD'nin terör örgütü listesinde de yer almaktaydı.¹⁸¹⁹ 1985 yılından sonra aktif olmayan ASALA, ABD'nin 2001'de hazırladığı "Yabancı Terörist Örgütler (Foreign Terrorist Organisations)" listesine ve "Ülkeye Girişi Yasak Olan Teröristler (US Terrorist Exclusion List)" listesine, Birleşik Krallık'ın "Yasadışı Gruplar (UK Proscribed Group)" listesine, Avustralya'nın, Kanada'nın, Avrupa Birliği'nin ve Rusya'nın "Tanımlanmış Gruplar (Specified Groups)" listelerine dahildir.²⁰

Tarihi

1975 yılında Lübnan İç Savaşı esnasında, Beyrut şehrinde, sempatizan Filistin Halk Kurtuluş Cephesi'nin yardımı ile²¹²² Agop Agopyan tarafından²³ kurulmuştur. Agopyan'a göre, örgütün temel amaçları Ermeni ilkesininin dünya kamuoyuna tanıtılması ve yurtdışı Ermeni toplumunda milliyetçi duygunun yükseltilmesi olmuştur.²⁴ ASALA bağımsız bir Ermenistan kurmak, Ermeni Kırımı'nın Türkiye Cumhuriyeti tarafından soykırım olarak kabul edilmesini ve tazminat ödenmesini sağlamak ve Büyük Ermenistan için çalışmıştır.²⁵ ASALA militanları bir dönem Yunanistan ve Suriye İstihbarat servislerinin her türlü eğitim, öğrenim ve lojistik destek kolaylıklarından yararlanmışlardır.²⁶

Saldırıları

1970'li ve 1980'li yıllarda, genelde Türk hedeflere karşı saldıran ASALA, aynı zamanda değişik nedenlerle Madrid'de Trans World Airlines ve Los Angeles'ta Air Canada ofislerini de bombaladı.

Asala'nın eylemlerinde 1979 yılından itibaren artış gözlenmeye başlandı. Eylemciler, 21 ülkenin 38 kentinde, 39'u silahlı, 70'i bombalı, biri de işgal şeklinde olmak üzere toplam 110 silahlı saldırı gerçekleştirdi. Bu saldırılarda Türkiye'nin 42 diplomatı ile 4 yabancı uyruklu kişi hayatını kaybederken, 15 Türk ve 66 yabancı uyruklu kişi de yaralandı.²⁷

ASALA'nin Türkiye içindeki ilk eylemi 1982'nin 7 Ağustos tarihinde Ankara Esenboğa Havalimanı'nda gerçekleştirdiği bombalı saldırı olmuştur. Saldırı sonucunda 9 kişi hayatını kaybetmiş, 72 kişi yaralanmıştır.²⁸

ASALA'ya mal edilen saldırılar farklı kaynaklarda değişiklikler arz etmektedir. Amerikan hükûmet kaynaklarına göre 1968'den itibaren ASALA, 84 olayda 299 kişiyi yaralamış 46 kişiyi öldürmüştür.

Paris'te Türk Hava Yollarını bombalayan örgüt üyelerine 30 ay ceza verilmiştir. 1983 Temmuz'unda örgüt tarafından gerçekleştirilen Orly Havaalanı katliamında 8 kişi ölmüş 52 kişi yaralanmıştır.

ASALA, kendi milliyetçi hedeflerinin yanı sıra benzer eğilimleri olan İrlanda Cumhuriyet Ordusu (IRA), PKK/Kongra-Gel/KADEK,²⁹ ve Kızıl İtalyan Tugayları (Italian Red Brigades) gibi diğer uluslararası silahlı örgütler ile işbirliği yapmıştır.³⁰

Örgüt; saldırılarının hepsini sivil hedeflere karşı gerçekleştirmiştir. 1985 yılından sonra ise ASALA tarafından kayda değer bir eylem gerçekleştirilmemiştir.

Örgütün hedef seçimi

Hedeflerin dağılım yüzdeleri şu şekildedir:

• Sivil şahıslar ve malları %2
• Havaalanları ve havayolu şirketleri %34
• İş yeri %14
• Diplomatik hedefler %41
• Basın-yayın %1
• Dini şahıslar ve kuruluşlar %1
• Taşımacılık %2
• Diğer %2

Hedefler

• Mehmet Baydar, Santa Barbara, Kalifornia, Başkonsolos, 27 Ocak 1973
• Bahadır Demir, Konsolos, Santa Barbara, Kalifornia, 27 Ocak 1973
• Daniş Tunalıgil, Viyana, Büyükelçi, 27 Ekim 1975
• İsmail Erez, Paris, Büyükelçi, 24 Ekim 1975.
• Talip Yener, Şoför, Paris, 24 Ekim 1975
• Oktar Cirit, Türk Büyükelçiliği Birinci Sekreteri, Beyrut, 16 Şubat 1976
• Taha Carım, Büyükelçi, Vatikan, 9 Haziran 1977.
• Necla Kuneralp, Madrid, Türk Büyükelçisi Zeki Kuneralp'in eşi, 2 Haziran 1978
• Beşir Balcıoğlu, Madrid, Emekli Büyükelçi, Bayan Kuneralp'ın erkek kardeşi 2 Haziran 1978
• Ahmet Benler, Lahey, Büyükelçinin oğlu, 12 Ekim 1979
• Yılmaz Çolpan, Paris, Turizm Müşaviri, 22 Aralık 1979.
• Galip Özmen, Atina, Ataşe, 31 Temmuz 1980
• Neslihan Özmen, Atina, Ataşe Özmen'in kızı, 31 Temmuz 1980
• Şarık Arıyak, Sidney, Başkonsolos, 17 Aralık 1980
• Engin Sever, Ataşe, 17 Aralık 1980
• Reşat Moralı, Paris, Çalışma Ataşesi, 4 Mart 1981
• Tecelli Arı, Din Görevlisi, 4 Mart 1981
• Mehmet Savaş Yergüz, Cenevre, Yerel Sekreter, 9 Haziran 1981
• Cemal Özen, Paris, Ataşe, 24 Eylül 1981
• Kemal Arıkan, Los Angeles, Başkonsolos, 28 Ocak 1982 (ESAK üyeleri Hampig Sassounian ve bir suç ortağı tarafından Los Angeles'te öldürüldü.)
• Orhan Gündüz, Boston, Fahri Başkonsolos, 4 Mayıs 1982
• Erkut Akbay, Lizbon, İdâri Ataşe, 7 Haziran 1982
• Atilla Altıkat, Ottawa, Albay, Askerî Ataşe, 27 Ağustos 1982
• Bora Süelkan, Burgaz, İdâri Ataşe, 9 Eylül 1982
• Nadide Akbay, Lizbon, İdâri Ataşenin karısı, 8 Ocak 1983
• Galip Balkar, Belgrad, Büyükelçi, 9 Mart 1983
• Dursun Aksoy, Brüksel, İdâri Ataşe, 14 Temmuz 1983
• Cahide Mıhçıoğlu, Lizbon, Danışmanın karısı, 27 Temmuz 1983
• Işık Yönder, Tahran, Yerel Sekreterin karısı, 28 Nisan 1984
• Erdoğan Özen, Viyana, Çalışma Ataşesi, 20 Haziran 1984
• Evner Ergun, Viyana, Uluslararası Memur, 19 Kasım 1984
• Çağlar Yücel, Bağdat, Ataşe, 11 Aralık 1993

Dağılışı

1983 Paris Orly Havaalanı saldırısından sonra örgüt birçok ufak gruba bölünmüştür. Zamanla örgüt içi çekişmeler ve anlaşmazlıklar ortaya çıkmış, kurucularından Agopyan 1988 yılında öldürülmüş. Ermeni halkından da yeterli destek görememiş ve 1994 yılında eylemlerini sonlandırmıştır.

Ayrıca bakınız

• Ermeni Devrimci Federasyonu
• Ermeni Soykırımı Adalet Komandoları
• Ermeni Devrimci Ordusu (ESAK'ın devamı)
• Yeni Ermeni Direnişi

Kitaplar

• Erich Feigl. "A Myth of Terror", Zeitgeschichte, 1987.

Kaynakça

Dış bağlantılar

• Öldürülen diplomatlar
• Ermenistan Erivan ASALA Mezarlığından Resimler
• Kaliforniya Ermenileri tarafından hazırlanan bir anı sitesi
• ASALA üyesi Levon Ekmekçiyan mahkeme görüntüleri
• Agop Agopyan'ın Orhan Gündüz'ün öldürülmesi eylemini üstlenişi (Konuşma İngilizce)
• Alek Yenikomşiyan ve Monte Melkonyan bir ASALA konferansında
• 12 Mart 1981'de Lübnan'da düzenlenen bir ASALA konferansı
• Ocak 1984'te Ermenistan'ın Kurtuluşu için Ermeni Gizli Ordusu: Devam Eden Bir Uluslararası Tehdit başlığı ile CIA tarafından hazırlanmış ASALA raporu
• ASALA hakkında bir dergi yayını; Armenian Terrorism in the Twentieth Century **

Orijinal kaynak: asala. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. ↩
2. ↩
3. ↩
4. ↩
5. ↩
6. ↩
7. ↩
8. ↩
9. ↩
10. ↩
11. ↩
12. ↩
13. ↩
14. ↩
15. ↩
16. ↩

17. McCauley, Clark. and Dugan, Laura. "The Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia and the Justice Commandos of the Armenian Genocide" 2008 ↩

18. ↩
19. ↩

20. http://www.cdi.org/terrorism/terrorist-groups.cfm Foreign Terrorist Groups ↩

21. ↩
22. ↩
23. ↩
24. ↩
25. ↩

26. "Türkiye ve Terörizm" Türkiye Barolar Birliği Yayınları.2006, Ankara. s.309 ISBN 975-6689-41-5 ↩

27. Şimşir, Bilal, Şehit Diplomatlarımız, Bilgi Yayınevi, Ankara 2000, 2 Cilt. ↩

28. ↩

29. Özoğlu, Ali. ASALA-PKK (2005), Toplumsal Dönüşüm Yayınları ↩

30. İdris Bal, Mustafa Çufalı. Dünden bugüne Türk Ermeni ilişkileri (2003), Nobel, sf. 675-688 ↩

Kategoriler