arap baharı ne demek?
Arap Baharı (, - ), 2010 yılında başlayan, yaşanan bir dizi hükûmet karşıtı
protesto, ayaklanma ve silahlı isyanlardı.
Arap Baharı; halklarının
, ve
taleplerinden ortaya çıkmış;
bölgesel, toplumsal bir siyasi-silahlı harekettir. Protestolar,
mitingler, gösteriler ve iç çatışmalar yaşanmıştır. Halklar, özgürlük
mücadelesi adı altında birçok
resmen devirmiştir.
, ,
, ,
, ,
ve 'de büyük çapta;
, , ,
, ve
'ta küçük çapta olmak üzere tüm başgösteren mitingler, protestolar,
halk ayaklanmaları ve silahlı çatışmalardır.
talepleri artmıştır.
Birçok uzman bu eşi görülmemiş halk hareketini, Arap dünyasında yaşanan
en büyük değişim olarak yorumlamaktadır.
Adlandırma
Birçok ülke, kuruluş ve alanında uzman kimseler, hareketlerin farklılığı
ve sürekli sancılı, çalkantılı değişimi bahar olarak benimsemişlerdir
ve bu halk hareketine Arap Baharı demişlerdir.
Arka plan
Nedenler
Protestolar, Arap Dünyası'nda başta gelen
, gıda enflasyonu, siyasi yozlaşma,
, usulsuzlükler ve kötü
yaşam koşulları gibi pek çok sorun sonucunda önce
'ta 'nin kendini yakmasıyla
başlamıştır. Ardından benzer sorunlar yaşayan ülkelerde domino etkisi
göstererek yayılmıştır.
Protestolar, ilk olarak 18 Aralık 2010 tarihinde
'ta başlamış, daha sonra
,
,
ve
'e sıçramıştır. Bu
ayaklanmalar ve 'da
başarı göstermiş olup, 23 yıldır yönetimde olan ile 30 yıllık yönetici 'in görevlerini bırakmasıyla
sonuçlanmıştır.
Ardından bir domino etkisiyle ve
'nın tamamına yayılmıştır. Ayrıca
ülkeleri olmayan ,
ve
'da bile, Arap Baharı'nın etkisiyle
küçük çapta olaylar gözlenmiştir.
Genel bakış
<table>
<thead>
<tr class="header">
<th><p>Ülke</p></th>
<th><p>Başlangıç tarihi</p></th>
<th><p>Olay şekli</p></th>
<th><p>Değişimler</p></th>
<th><p>Ölü sayısı</p></th>
<th><p>Sonuç</p></th>
</tr>
</thead>
<tbody>
<tr class="odd">
<td><p><a href="Tunus" title="wikilink">Tunus</a></p></td>
<td></td>
<td><p><a href="Muhammed_Buazizi" title="wikilink">Muhammed
Buazizi</a>'nin kendini yakması, Ülke çapında protesto, kamu alanlarının
işgali</p></td>
<td><p>{{*}} <a href="Zeynel_Abidin_Bin_Ali" title="wikilink">Zeynel
Abidin Bin Ali</a> ve <a href="Muhammed_Gannuşi"
title="wikilink">Muhammed Gannuşi</a> ülkeyi terk etti {{*}} Politik
polis dağıtıldı<a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1"
role="doc-noteref"><sup>1</sup></a> {{*}} <a
href="Constitutional_Democratic_Rally" title="wikilink">RCD</a> yani
eski iktidar partisi dağıtıldı<a href="#fn2" class="footnote-ref"
id="fnref2" role="doc-noteref"><sup>2</sup></a> {{*}} Siyasi suçlular
serbest bırakıldı </p></td>
<td><p>223+<a href="#fn3" class="footnote-ref" id="fnref3"
role="doc-noteref"><sup>3</sup></a><a href="#fn4" class="footnote-ref"
id="fnref4" role="doc-noteref"><sup>4</sup></a></p></td>
<td><p>Devrilen hükûmet</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><a href="Cezayir" title="wikilink">Cezayir</a></p></td>
<td></td>
<td><p>Büyük protestolar, mitingler</p></td>
<td><p>{{*}} 19 yıllık olağanüstü hâlin kaldırılması<a href="#fn5"
class="footnote-ref" id="fnref5" role="doc-noteref"><sup>5</sup></a><a
href="#fn6" class="footnote-ref" id="fnref6"
role="doc-noteref"><sup>6</sup></a></p></td>
<td><p>8<a href="#fn7" class="footnote-ref" id="fnref7"
role="doc-noteref"><sup>7</sup></a></p></td>
<td><p>Küçük çapta protestolar</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p><a href="Lübnan" title="wikilink">Lübnan</a></p></td>
<td></td>
<td><p>Protestolar, isyancılarla polis arasında çatışmalar</p></td>
<td></td>
<td><p>17<a href="#fn8" class="footnote-ref" id="fnref8"
role="doc-noteref"><sup>8</sup></a></p></td>
<td><p>Küçük çapta protesto</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><a href="Ürdün" title="wikilink">Ürdün</a></p></td>
<td></td>
<td><p>Protesto ve gösteriler</p></td>
<td><p>{{*}} Kral <a href="Abdullah_bin_Abdül_Aziz"
title="wikilink">Abdullah bin Abdül Aziz</a>, başbakan <a href="Rifai"
title="wikilink">Rifai</a> ve kabinesini dağıttı.<a href="#fn9"
class="footnote-ref" id="fnref9"
role="doc-noteref"><sup>9</sup></a></p></td>
<td><p>1<a href="#fn10" class="footnote-ref" id="fnref10"
role="doc-noteref"><sup>10</sup></a></p></td>
<td><p>Yenilenen hükûmet</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p><a href="Moritanya" title="wikilink">Moritanya</a></p></td>
<td></td>
<td><p>Protestolar<a href="#fn11" class="footnote-ref" id="fnref11"
role="doc-noteref"><sup>11</sup></a></p></td>
<td></td>
<td><p>1<a href="#fn12" class="footnote-ref" id="fnref12"
role="doc-noteref"><sup>12</sup></a></p></td>
<td><p>Küçük çapta protesto</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><a href="Sudan" title="wikilink">Sudan</a></p></td>
<td></td>
<td><p>Protestolar</p></td>
<td><p>{{*}} Başkan <a href="Omar_al-Bashir" title="wikilink">Bashir</a>
2015 seçimlerine aday olmayacağını açıkladı.<a href="#fn13"
class="footnote-ref" id="fnref13"
role="doc-noteref"><sup>13</sup></a></p></td>
<td><p>1<a href="#fn14" class="footnote-ref" id="fnref14"
role="doc-noteref"><sup>14</sup></a></p></td>
<td><p>Küçük çapta protesto</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p><a href="Umman" title="wikilink">Umman</a></p></td>
<td></td>
<td><p>Protestolar</p></td>
<td><p>{{*}} Sultan <a href="Kâbus_bin_Seyd_El_Ebu_Seyd"
title="wikilink">Kâbus bin Seyd El Ebu Seyd</a> tarafından ekonomik
imtiyazlar verildi;<a href="#fn15" class="footnote-ref" id="fnref15"
role="doc-noteref"><sup>15</sup></a><a href="#fn16" class="footnote-ref"
id="fnref16" role="doc-noteref"><sup>16</sup></a><a href="#fn17"
class="footnote-ref" id="fnref17" role="doc-noteref"><sup>17</sup></a><a
href="#fn18" class="footnote-ref" id="fnref18"
role="doc-noteref"><sup>18</sup></a> {{*}} Bazı başkanlar kovuldu;<a
href="#fn19" class="footnote-ref" id="fnref19"
role="doc-noteref"><sup>19</sup></a><a href="#fn20" class="footnote-ref"
id="fnref20" role="doc-noteref"><sup>20</sup></a></p>
<p>{{*}} Umman'ın meclisine yasama yetkisi verildi<a href="#fn21"
class="footnote-ref" id="fnref21"
role="doc-noteref"><sup>21</sup></a></p></td>
<td><p>2–6<a href="#fn22" class="footnote-ref" id="fnref22"
role="doc-noteref"><sup>22</sup></a><a href="#fn23" class="footnote-ref"
id="fnref23" role="doc-noteref"><sup>23</sup></a><a href="#fn24"
class="footnote-ref" id="fnref24"
role="doc-noteref"><sup>24</sup></a></p></td>
<td><p>Yenilenen hükûmet</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><a href="Yemen" title="wikilink">Yemen</a></p></td>
<td></td>
<td><p>Ülke çapında protesto ve gösteriler</p></td>
<td><p>{{*}} İktidar partisinden bazı milletvekilleri istifa etti;<a
href="#fn25" class="footnote-ref" id="fnref25"
role="doc-noteref"><sup>25</sup></a> {{*}} Devlet başkanı Salih 23
Mayıs'ta dokunulmazlık verilmesi şartı ile istifa etmeyi kabul
etti.</p></td>
<td><p>7,000<a href="#fn26" class="footnote-ref" id="fnref26"
role="doc-noteref"><sup>26</sup></a></p></td>
<td><p>Yenilenen hükûmet</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p><a href="Suudi_Arabistan" title="wikilink">Suudi
Arabistan</a></p></td>
<td></td>
<td><p>Küçük çapta gösteri ve protestolar</p></td>
<td><p>{{*}} Kral <a href="Abdullah" title="wikilink">Abdullah</a>
tarafından ekonomik imtiyazlar verildi;<a href="#fn27"
class="footnote-ref" id="fnref27" role="doc-noteref"><sup>27</sup></a><a
href="#fn28" class="footnote-ref" id="fnref28"
role="doc-noteref"><sup>28</sup></a> {{*}} 2011 yerel seçimlerine sadece
erkekler kabul edilecek</p></td>
<td><p>2</p></td>
<td><p>Küçük çapta protestolar, reformlar</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><a href="Mısır" title="wikilink">Mısır</a></p></td>
<td></td>
<td><p>Ülke çapında protestolar, kamu alanlarının işgali, devlet ve
polis binalarının yakılması, hapishane baskınları gerçekleşti. En son
Mısır ordusu, hükûmeti devirerek halka iki kez silahlı saldırı
düzenledi.</p></td>
<td><p>{{*}} <a href="Hüsnü_Mübarek" title="wikilink">Hüsnü Mübarek</a>
ve <a href="Ahmet_Şefik" title="wikilink">Ahmet Şefik</a>'in istifası;<a
href="#fn29" class="footnote-ref" id="fnref29"
role="doc-noteref"><sup>29</sup></a> {{*}} Silahlı kuvvetler gücü ele
aldı;<a href="#fn30" class="footnote-ref" id="fnref30"
role="doc-noteref"><sup>30</sup></a></p>
<p>{{*}} Parlamento dağıtıldı ve konsey askıya alındı;<a href="#fn31"
class="footnote-ref" id="fnref31"
role="doc-noteref"><sup>31</sup></a></p>
<p>{{*}} <a href="Devlet_Güvenlik_Soruşturma_Servisi"
title="wikilink">Devlet Güvenlik Soruşturma Servisi</a> kapatıldı;<a
href="#fn32" class="footnote-ref" id="fnref32"
role="doc-noteref"><sup>32</sup></a></p>
<p>{{*}} İktidar partisi dağıtıldı<a href="#fn33" class="footnote-ref"
id="fnref33" role="doc-noteref"><sup>33</sup></a></p></td>
<td><p>875 <a href="#fn34" class="footnote-ref" id="fnref34"
role="doc-noteref"><sup>34</sup></a></p></td>
<td><p>Devrilen hükûmet</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p><a href="Suriye" title="wikilink">Suriye</a></p></td>
<td></td>
<td><p>Ülke çapında protestolar, devlet binalarına saldırı</p></td>
<td><p>{{*}} Siyasi suçlular serbest bırakıldı;<a href="#fn35"
class="footnote-ref" id="fnref35" role="doc-noteref"><sup>35</sup></a><a
href="#fn36" class="footnote-ref" id="fnref36"
role="doc-noteref"><sup>36</sup></a> {{*}} Olağanüstü hâl sona erdi;
{{*}} Bölgesel valiler kovuldu;<a href="#fn37" class="footnote-ref"
id="fnref37" role="doc-noteref"><sup>37</sup></a><a href="#fn38"
class="footnote-ref" id="fnref38" role="doc-noteref"><sup>38</sup></a>
{{*}} İsyan bölgelerine askerî müdahale yapıldı;<a href="#fn39"
class="footnote-ref" id="fnref39" role="doc-noteref"><sup>39</sup></a>
{{*}} Parlamentodan bazı vekiller istifa etti;<a href="#fn40"
class="footnote-ref" id="fnref40" role="doc-noteref"><sup>40</sup></a>
{{*}} Hükûmetten istifalar<a href="#fn41" class="footnote-ref"
id="fnref41" role="doc-noteref"><sup>41</sup></a></p></td>
<td><p>470.000<a href="#fn42" class="footnote-ref" id="fnref42"
role="doc-noteref"><sup>42</sup></a></p></td>
<td><p>İç Savaş</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><a href="Cibuti" title="wikilink">Cibuti</a></p></td>
<td></td>
<td><p>Küçük protestolar, kamu alanı işgalleri</p></td>
<td><p>{{*}} Muhalif liderler tutuklandı {{*}} Uluslararası gözlemciler
sınır dışı edildi<a href="#fn43" class="footnote-ref" id="fnref43"
role="doc-noteref"><sup>43</sup></a></p></td>
<td><p>2<a href="#fn44" class="footnote-ref" id="fnref44"
role="doc-noteref"><sup>44</sup></a></p></td>
<td><p>Küçük çaplı protestolar</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p><a href="Fas" title="wikilink">Fas</a></p></td>
<td></td>
<td><p>Protestolar,<a href="#fn45" class="footnote-ref" id="fnref45"
role="doc-noteref"><sup>45</sup></a> mülkiyete zararlar<a href="#fn46"
class="footnote-ref" id="fnref46"
role="doc-noteref"><sup>46</sup></a></p></td>
<td><p>{{*}} Kral <a href="VI._Muhammed" title="wikilink">Muhammet
VI</a> tarafından ekonomik imtiyazlar verildi;<a href="#fn47"
class="footnote-ref" id="fnref47" role="doc-noteref"><sup>47</sup></a>
{{*}} Referandum kararlaştırıldı; {{*}} Yolsuzluğu önlemek için adımlar
atıldı<a href="#fn48" class="footnote-ref" id="fnref48"
role="doc-noteref"><sup>48</sup></a><a href="#fn49" class="footnote-ref"
id="fnref49" role="doc-noteref"><sup>49</sup></a></p></td>
<td><p>7<a href="#fn50" class="footnote-ref" id="fnref50"
role="doc-noteref"><sup>50</sup></a> (2 kişi ölümüne dövüldü)<a
href="#fn51" class="footnote-ref" id="fnref51"
role="doc-noteref"><sup>51</sup></a></p></td>
<td><p>Büyük çapta protestolar</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><a href="Irak" title="wikilink">Irak</a></p></td>
<td></td>
<td><p>Büyük protestolar; isyanlar; devlet binalarına saldırı<a
href="#fn52" class="footnote-ref" id="fnref52"
role="doc-noteref"><sup>52</sup></a></p></td>
<td><p>{{*}} Başbakan <a href="Nuri_el-Maliki"
title="wikilink">Maliki</a> seçimlere aday olmayacağını açıkladı;<a
href="#fn53" class="footnote-ref" id="fnref53"
role="doc-noteref"><sup>53</sup></a> {{*}} Valiler ve yerel yöneticiler
istifa etti<a href="#fn54" class="footnote-ref" id="fnref54"
role="doc-noteref"><sup>54</sup></a></p></td>
<td><p>35<a href="#fn55" class="footnote-ref" id="fnref55"
role="doc-noteref"><sup>55</sup></a></p></td>
<td><p>Büyük çapta protestolar</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p><a href="Bahreyn" title="wikilink">Bahreyn</a></p></td>
<td></td>
<td><p>Büyük protestolar, kamu alanlarının işgali</p></td>
<td><p>{{*}} Kral <a href="Hamed_bin_İsa_el-Halife"
title="wikilink">Hamad ibn Isa Al Khalifa</a> tarafından ekonomik
imtiyazlar verildi;<a href="#fn56" class="footnote-ref" id="fnref56"
role="doc-noteref"><sup>56</sup></a> {{*}} Politik suçlular serbest
bırakıldı;<a href="#fn57" class="footnote-ref" id="fnref57"
role="doc-noteref"><sup>57</sup></a></p>
<p>{{*}} Bazı başkanlar kovuldu;<a href="#fn58" class="footnote-ref"
id="fnref58" role="doc-noteref"><sup>58</sup></a></p></td>
<td><p>51 <a href="#fn59" class="footnote-ref" id="fnref59"
role="doc-noteref"><sup>59</sup></a></p></td>
<td><p>Büyük çapta protestolar</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><a href="İran" title="wikilink">İran</a></p></td>
<td></td>
<td><p>Büyük protestolar</p></td>
<td><p>{{*}} Muhalif liderler tutuklandı</p></td>
<td><p>3<a href="#fn60" class="footnote-ref" id="fnref60"
role="doc-noteref"><sup>60</sup></a><a href="#fn61" class="footnote-ref"
id="fnref61" role="doc-noteref"><sup>61</sup></a><a href="#fn62"
class="footnote-ref" id="fnref62"
role="doc-noteref"><sup>62</sup></a></p></td>
<td><p>Büyük çapta protestolar</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p><a href="Libya" title="wikilink">Libya</a></p></td>
<td></td>
<td><p>Ülke çapında protestolar, silahlı çatışmalar, şehirlerin
işgali</p></td>
<td><p>{{*}} Muhalifler ülkenin yönetimini ele geçirdi <a href="#fn63"
class="footnote-ref" id="fnref63" role="doc-noteref"><sup>63</sup></a><a
href="#fn64" class="footnote-ref" id="fnref64"
role="doc-noteref"><sup>64</sup></a><a href="#fn65" class="footnote-ref"
id="fnref65" role="doc-noteref"><sup>65</sup></a></p>
<p>{{*}} <a href="Geçici_Ulusal_Konsey" title="wikilink">Geçici Ulusal
Konsey</a> kuruldu<a href="#fn66" class="footnote-ref" id="fnref66"
role="doc-noteref"><sup>66</sup></a><a href="#fn67" class="footnote-ref"
id="fnref67" role="doc-noteref"><sup>67</sup></a> {{*}} <a href="NATO"
title="wikilink">NATO</a> askerleri Libya üzerinde operasyonlar
düzenledi<a href="#fn68" class="footnote-ref" id="fnref68"
role="doc-noteref"><sup>68</sup></a></p></td>
<td><p>25,000–30,000<a href="#fn69" class="footnote-ref" id="fnref69"
role="doc-noteref"><sup>69</sup></a><a href="#fn70" class="footnote-ref"
id="fnref70" role="doc-noteref"><sup>70</sup></a><a href="#fn71"
class="footnote-ref" id="fnref71" role="doc-noteref"><sup>71</sup></a><a
href="#fn72" class="footnote-ref" id="fnref72"
role="doc-noteref"><sup>72</sup></a> {{*}} <a href="Libya"
title="wikilink">Libya</a>'nın devrik lideri <a href="Muammer_Kaddafi"
title="wikilink">Muammer Kaddafi</a>, memleketi <a href="Sirte"
title="wikilink">Sirte</a>'de yakalanarak öldürüldü.</p></td>
<td><p>Devrilen hükûmet</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><a href="Kuveyt" title="wikilink">Kuveyt</a></p></td>
<td></td>
<td><p>Protestolar, polis ve <a href="Bedeviler"
title="wikilink">Bedeviler</a> arasında çatışmalar</p></td>
<td><p>{{*}} Kabine istifa etti <a href="#fn73" class="footnote-ref"
id="fnref73" role="doc-noteref"><sup>73</sup></a></p></td>
<td><p>0<a href="#fn74" class="footnote-ref" id="fnref74"
role="doc-noteref"><sup>74</sup></a></p></td>
<td><p>Yenilenen hükûmet</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p><a href="Batı_Sahra" title="wikilink">Batı Sahra</a></p></td>
<td></td>
<td><p>Protestolar<a href="#fn75" class="footnote-ref" id="fnref75"
role="doc-noteref"><sup>75</sup></a><a href="#fn76" class="footnote-ref"
id="fnref76" role="doc-noteref"><sup>76</sup></a><a href="#fn77"
class="footnote-ref" id="fnref77"
role="doc-noteref"><sup>77</sup></a></p></td>
<td></td>
<td><p>1<a href="#fn78" class="footnote-ref" id="fnref78"
role="doc-noteref"><sup>78</sup></a></p></td>
<td><p>Küçük çaplı protestolar</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><strong><em>Toplam ölüm:</em></strong></p></td>
<td><p><strong>+500,000 (devam ediyor)</strong></p></td>
<td></td>
<td></td>
<td></td>
<td></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<section class="footnotes footnotes-end-of-document"
role="doc-endnotes">
<hr />
<ol>
<li id="fn1" role="doc-endnote"><a href="#fnref1" class="footnote-back"
role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn2" role="doc-endnote"><a href="#fnref2" class="footnote-back"
role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn3" role="doc-endnote"><a href="#fnref3" class="footnote-back"
role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn4" role="doc-endnote"><a href="#fnref4" class="footnote-back"
role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn5" role="doc-endnote"><a href="#fnref5" class="footnote-back"
role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn6" role="doc-endnote"><a href="#fnref6" class="footnote-back"
role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn7" role="doc-endnote"><a href="#fnref7" class="footnote-back"
role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn8" role="doc-endnote"><a href="#fnref8" class="footnote-back"
role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn9" role="doc-endnote"><a href="#fnref9" class="footnote-back"
role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn10" role="doc-endnote"><a href="#fnref10"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn11" role="doc-endnote"><a href="#fnref11"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn12" role="doc-endnote"><a href="#fnref12"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn13" role="doc-endnote"><a
href="http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-12521427">Sudan's Bashir
will not stand in next election: party official</a> , AFP, 21 February
2011.<a href="#fnref13" class="footnote-back"
role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn14" role="doc-endnote"><a href="#fnref14"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn15" role="doc-endnote"><a href="#fnref15"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn16" role="doc-endnote"><a href="#fnref16"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn17" role="doc-endnote"><a href="#fnref17"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn18" role="doc-endnote"><a href="#fnref18"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn19" role="doc-endnote"><a href="#fnref19"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn20" role="doc-endnote"><a href="#fnref20"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn21" role="doc-endnote"><p>Middle East {{!}} English
|erişimtarihi=30 Nisan 2011 |arşivurl=<a
href="https://www.webcitation.org/6I30FGZIs?url=http://www.voanews.com/content/omans-sultan-shifts-lawmaking-powers-amid-unrest--117895309/136407.html">https://www.webcitation.org/6I30FGZIs?url=http://www.voanews.com/content/omans-sultan-shifts-lawmaking-powers-amid-unrest--117895309/136407.html</a>
|arşivtarihi=12 Temmuz 2013 |ölüurl=hayır}}<a href="#fnref21"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></p></li>
<li id="fn22" role="doc-endnote"><a href="#fnref22"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn23" role="doc-endnote"><a href="#fnref23"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn24" role="doc-endnote"><a href="#fnref24"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn25" role="doc-endnote"><a
href="http://english.aljazeera.net/news/middleeast/2011/02/201122314112793183.html">Yemen
MPs resign over violence</a> , Al Jazeera, 23 February 2011.<a
href="#fnref25" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn26" role="doc-endnote"><a
href="http://www.aljazeera.com.tr/haber/bm-yemenlilerin-yarisindan-fazlasi-temel-gidalardan-mahrum">BM:
Yemenlilerin yarısından fazlası temel gıdalardan mahrum.</a> Erişim
Tarihi: 08.03.2017<a href="#fnref26" class="footnote-back"
role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn27" role="doc-endnote"><a href="#fnref27"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn28" role="doc-endnote"><a href="#fnref28"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn29" role="doc-endnote"><a href="#fnref29"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn30" role="doc-endnote"><a
href="http://online.wsj.com/article/BT-CO-20110211-713327.html">Egypt's
Mubarak Steps Down; Military Takes Over</a> , The Wall Street Journal,
11 February 2011.<a href="#fnref30" class="footnote-back"
role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn31" role="doc-endnote"><a href="#fnref31"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn32" role="doc-endnote"><a href="#fnref32"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn33" role="doc-endnote">Egypt dissolves former ruling party <a
href="http://english.aljazeera.net/news/middleeast/2011/04/2011416125051889315.html">http://english.aljazeera.net/news/middleeast/2011/04/2011416125051889315.html</a>
<a href="#fnref33" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn34" role="doc-endnote"><a href="#fnref34"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn35" role="doc-endnote"><a href="#fnref35"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn36" role="doc-endnote"><a href="#fnref36"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn37" role="doc-endnote"><a href="#fnref37"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn38" role="doc-endnote"><a href="#fnref38"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn39" role="doc-endnote"><a href="#fnref39"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn40" role="doc-endnote"><a href="#fnref40"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn41" role="doc-endnote"><a href="#fnref41"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn42" role="doc-endnote"><a
href="https://www.theguardian.com/world/2016/feb/11/report-on-syria-conflict-finds-115-of-population-killed-or-injured">Report
on Syria conflict finds 11.5% of population killed or injured.</a>
Erişim tarihi: 08.03.2017<a href="#fnref42" class="footnote-back"
role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn43" role="doc-endnote"><a href="#fnref43"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn44" role="doc-endnote"><a href="#fnref44"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn45" role="doc-endnote"><a href="#fnref45"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn46" role="doc-endnote"><a
href="http://online.wsj.com/article/SB10001424052748703498804576156180408970252.html">Region's
Protests Spread to Morocco</a> , The Wall Street Journal, 20 February
2011.<a href="#fnref46" class="footnote-back"
role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn47" role="doc-endnote"><a
href="http://www.middle-east-online.com/english/?id=44526">Moroccan king
to make reforms with constitutional body</a> , Middle East Online, 22
February 2011;<a href="#fnref47" class="footnote-back"
role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn48" role="doc-endnote"><a href="#fnref48"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn49" role="doc-endnote"><a href="#fnref49"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn50" role="doc-endnote"><a href="#fnref50"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn51" role="doc-endnote"><a href="#fnref51"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn52" role="doc-endnote"><a
href="http://www.reuters.com/article/2011/02/19/us-iraq-protests-idUSTRE71I31Z20110219">Iraqis
protest in Kurdish region, capital</a> , Reuters, 19 February 2011.<a
href="#fnref52" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn53" role="doc-endnote"><a
href="http://www.msnbc.msn.com/id/41437551/ns/world_news-mideastn_africa/">Iraqi
prime minister won't run for third term</a> , msnbc.com, 5 February
2001.<a href="#fnref53" class="footnote-back"
role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn54" role="doc-endnote"><a
href="http://gulftoday.ae/portal/0633bc9e-f175-4ccb-9aa8-5d1bd1a0e316.aspx">Governor
of third Iraqi province quits over protests</a> , The Gulf Today, 27
February 2011.<a href="#fnref54" class="footnote-back"
role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn55" role="doc-endnote"><a href="#fnref55"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn56" role="doc-endnote"><a
href="http://af.reuters.com/article/commoditiesNews/idAFLDE71A24Z20110211">Bahrain's
king gives out cash ahead of protests</a> , Reuters, 11 February 2011.<a
href="#fnref56" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn57" role="doc-endnote"><a
href="http://www.monstersandcritics.com/news/middleeast/news/article_1621209.php/Bahrain-s-king-to-free-political-prisoners-as-protests-continue">Bahrain's
king to free political prisoners as protests continue</a> , Monsters and
Critics, 22 February 2011.<a href="#fnref57" class="footnote-back"
role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn58" role="doc-endnote"><a
href="http://www.presstv.ir/detail/167162.html">Bahrain sacks ministers
amid protests</a> , Press TV, 26 February 2011.<a href="#fnref58"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn59" role="doc-endnote">31 protestors killed,<a
href="http://www.adnkronos.com/IGN/Aki/English/Security/Bahrain-Thirty-one-protesters-killed-600-arrested-since-February-group-says_311903716211.html">1</a>
four policemen killed,<a
href="http://www.habibtoumi.com/2011/03/29/bahrain-interior-minister-says-24-were-killed-in-unrest/">2</a>
<a
href="http://www.france24.com/en/20110417-seven-bahrainis-trial-over-police-deaths">3</a>
1 Saudi soldier killed,<a
href="http://www.huffingtonpost.com/2011/03/15/bahrain-state-of-emergency-saudi-soldier-killed_n_835832.html">4</a>
total of 36 people reported killed<a href="#fnref59"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn60" role="doc-endnote"><a href="#fnref60"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn61" role="doc-endnote"><a href="#fnref61"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn62" role="doc-endnote"><a href="#fnref62"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn63" role="doc-endnote"><a href="#fnref63"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn64" role="doc-endnote"><a href="#fnref64"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn65" role="doc-endnote"><a href="#fnref65"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn66" role="doc-endnote"><a href="#fnref66"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn67" role="doc-endnote"><a href="#fnref67"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn68" role="doc-endnote"><a href="#fnref68"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn69" role="doc-endnote"><a href="#fnref69"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn70" role="doc-endnote"><a href="#fnref70"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn71" role="doc-endnote"><a href="#fnref71"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn72" role="doc-endnote"><a href="#fnref72"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn73" role="doc-endnote"><a href="#fnref73"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn74" role="doc-endnote"><a href="#fnref74"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn75" role="doc-endnote"><a href="#fnref75"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn76" role="doc-endnote"><a href="#fnref76"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn77" role="doc-endnote"><a
href="http://www.afrol.com/articles/37529">Peaceful Western Sahara
anti-government protests</a> Afrol News, 5 March 2011<a href="#fnref77"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
<li id="fn78" role="doc-endnote"><a href="#fnref78"
class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li>
</ol>
</section>
Büyük Çaplı Olaylar
Tunus
Yasemin Devrimi 'un birçok şehrinde gerçekleşen
protestolardır. Protestocuların hedef aldığı başlıca konular
, gıda enflasyonu, siyasi yozlaşma,
ve kötü yaşam
koşulları olmakla beraber 23 yıldır ülkeyi yöneten ’nin başkanlığı bırakıp 14 Ocak
2011'de ülkeden kaçmasıyla sonuçlanan olaylar bütünüdür. Kasım
2010'da, meyve sebze satıcısı olan işsiz bir üniversite mezununun, satış
arabasına polisin el koymasından sonra kendini ateşe vermesi ile
başlayan protestolar Tunus'ta son 30 yıldır yaşanan sosyal ve
siyasal olayların en dramatik dalgalarından biriydi ve
yaralanmalar ve hayat kayıpları ile sonuçlandı.
Mısır
2010-2011 'nin öncülüğünde
25 Ocak 2011'den beri 'da devam eden, halkı
mevcut yönetime karşı seferber olmaya çağıran sokak gösterileri,
protestolar ve sivil itaatsizliklerin bütünüdür. Gösteriler ve
, , ,
azaltma isteği, barınma
eksikliği, ,
, kısıtlanması ve kötü hayat
koşulları üzerine başladığı rapor edildi. 11 Şubat 2011 tarihinde
Mısır cumhurbaşkanı gösteriler
nedeniyle istifa etti.
galip
çıkan , ülkede tekrar
diktatörlük sağlamakla suçlandı. Halkın bir bölümü kendi arasında ona
Yeni Firavun şeklinde hitap etmeye başladı. Mısır'da Mursi karşıtı
gösteriler başladı. Mısır ordusu ise
sinyali verdi. 3 Temmuz 2013 tarihinde müdahalesi ile
birlikte baştan indirildi.
Bunun üzerine ihvan hareketleri başladı ve 16 Mayıs 2015 günü idam
cezasına çarptırıldı.
Libya
Bir Kuzey Afrika ülkesi olan 'da hükûmet ve
karşıtı gösterilerle
başlamış ve daha sonrasında gerçek anlamıyla bir iç savaşa dönüşmüş
ayaklanmalar bütünüdür. Protestolar 15 Şubat 2011 tarihinde başlamış, iç
savaş 'nin
ve Muammer Kaddafi'nin
öldürülmesiyle 20 Ekim 2011 tarihinde sona ermiştir. Medyaya göre
olaylar halkın bir ayağı
olan 'nden
esinlenmesi sonucu başlamıştır.
18 Şubat 2011 tarihinde göstericiler, 'nın
ikinci büyük şehri 'nin kontrolünü bazı
polis ve askerlerin de desteğiyle ele geçirmişlerdir. Bunun üzerine
hükûmet Bingazi'de yaşayan ve rejimin destekçisi seçilmiş askeri
birlikleri yollamıştır. Ülke, (UGK) ve olarak ikiye ayrılmıştır. 20-28 Ağustos
tarihlerinde
sonucu başkent Trablus UGK kontrolüne geçmiş, UGK yüzden fazla ülke
tarafından tanınmıştır. 20 Ekim 2011 günü Muammer Kaddafi'nin memleketi
Muammer
Kaddafi öldürülmüş, iç savaş kesin UGK zaferiyle sona ermiştir.
Yemen
Ayaklanmada yüzbinlerce insan sokaklara dökülmüştür. Ülke genelindeki
silahlı gruplar, iç savaşı andırırcasına hükûmet güçleri ile
çatışmaktadır. Halkın ve
'ta gerçekleşen 'nden esinlenerek yaptığı isyanda
bazı adımlar atılmış ve ilerlemeler kaydedilmiştir. Ülke genelindeki
aşiretlerin oluşturduğu Yemen Aşiretleri İttifakı'na bağlı militanlar
bazı kasaba ve semtleri kontrolü altına almıştır.
ve gerilimi, 'nin bu ayaklanmadan fırsat
sağlayarak saldırılar yapması ülkeyi kaosa sürüklemiştir.
Suriye
'deki olaylar, ilk olarak
'da, 15 Mart 2011 tarihinde başlamıştır. Arap
Baharı'nın etkisiyle devrilen diktatörlerin ülkelerinden ilham alan
karşıtı muhalifler, silahlanarak
topyekûn çatışmaya girmiştir. Olayların 15 Mart 2011 tarihinde başladığı
kabul edilir. muhalefeti, devlet başkanı
rejimini devirmek ve kendi
ifadeleriyle Özgür Suriye devletini kurmak için silahlı isyana
başlamışlardır. Her iki taraf da dışarıdan askeri ve ekonomik destek
almaktadır. Çatışmaların sürmesinin yanında günümüzde ülkede kontrol
önemli ölçüde 'in elinden
çıkmıştır. Fakat yıllar geçtikçe Esad bazı toprakları farklı yollarla
ele geçirmeyi başarmıştır.
Bahreyn
14 Şubat 2011'de Arap Baharı'nın etkisiyle patlak veren halk isyanıdır.
Halk, özgürlük ve eşitlik talebiyle sokaklarda protestolara başlamıştır.
Hükûmet güçleri olaylara müdahale etmiştir. de
'e adlı güvenlik kuvvetinden
göndermiştir. Bazı çevreler, protestoların daha çok
- çatışmalarına
döndüğünü belirtmiştir. Ülkede - , nüfuz çakışması yaşanmaktadır.
Küçük Çaplı Olaylar
Cezayir
'de 2010'un aralık ayından beri devam eden
protesto gösterileridir. Göstericiler tarafından gösterilen sebepler,
, gıda
, evsizlik,
, ve kötü yaşam koşullarıdır. Daha
önceki yıllarda yerel gösteriler sıkça yapılmış olsa da, tüm ülke
çapında eşzamanlı gösteriler 2011'in ocak ayında patlak verdi. Bunlar
hükûmetin gıda fiyatlarını düşürmesiyle bastırıldı; fakat daha sonra
çoğunlukla hükûmet binalarının önünde gerçekleşen kendini yakma
eylemleri başladı. Muhalefet partileri 1992'deki darbeden beri
bulunan Cezayir hükûmetinden
izin almadan yasadışı nitelikte gösteriler düzenlemeye başladı.
Gösterilerde üç kişi öldü, 420 kişi yaralandı.
Fas
Huzistan Eyaleti
Irak
'ta 'nın
başladığı 2003 yılından beri süren şiddetin ortasında gerçekleşen
bir
parçası olan protesto gösterileri. Gösterilerde 6 kişi öldü, 140 kişi
yaralandı.
İran
İslamcıları rahatsız eden çıplak resimlerini yayınlayan Mısırlı blog
yazarı 'nin
jestinden sonra, İran Komünist-İşçi Partisi Siyasal Bürosu üyesi , Şubat 2012'de
grubundan Ukraynalı Alena Alena ile birlikte
çıplak kadın eylemcilerin resimlerini içeren bir takvim başlattı.
İsrail Sınırı
İsrail sınırında olan protestolardır. Hem müslüman araplar, hem de
işsizliği bahane eden Yahudi İsrailliler gösteriler düzenlemiştir.
Kuveyt
Lübnan
Sudan
Suudi Arabistan
2011 yılında başlamış protestolardır. Göstericiler, reform talebiyle
protesto yürüyüşleri ve mitingleri düzenlemiştir. Kadınlar ise yine
reform talebiyle "sürücülük" istemişlerdir.
Umman
Ürdün
16 Aralık'ta başlayan sonra
'de düzenlenen protesto gösterileri. Ürdün'ün
bütçe açığı bu yıl içinde 2 milyar Dolara yükselmiş durumda. 2010 Aralık
ayında enflasyon 1.5'ten 6.1'e yükseldi ve işsizlik seviyesi %25 ile %30
arasında değişmekte. Halk ayrıca devleti işçi sınıfını ağır vergiler
yoluyla fakirleştirmekle suçluyor. Bunun dışında parlamentonun
göstermelik olduğu halk tarafından savunulmakta.
Etkileri
Arap Bahar'nın etkisi, Büyük Arap Baharı veya Genişlemiş Arap
Baharı. 2010 yılında 'ta çıkan olaylar
sonrası tüm yayılan Arap
Baharı'nın, ülkesi olmayan ülkeler (ya da
dünya genelindeki ülkeler) üzerindeki siyasi ve toplumsal etkisi.
Arap Baharı; , ve 'yu etkisi altına almıştır. Ancak diğer
ülkelerdeki halklar bu olaylardan ilham alarak benzer eylemlere
soyunmuşlardır. Birçok ülkede halk, yönetimi bu bahardan ilham alarak
protesto etmiştir. Bunun sonucunda Arap Baharı'nın etkisi,
, ,
,
ve kıtasına yayılmıştır.
Arap Baharı'nın etkisi, diğer ülkelerdeki var olan protestolar ile
birleşmiş ve küresel bir alana yayılarak etkisini toplumsal ve siyasi
olarak hissettirmiştir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Orijinal kaynak: arap baharı. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Kategoriler